Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Көксарай су қоймасы | |
 | |
| Морфометрия | |
|---|---|
| Ауданы | 467,5 км² |
| Көлемі | 3 км³ |
| Сипаттамасы | |
| Толтырылған жылы | 2010 |
| Орналасуы | |
| 42°21′48″ с. е. 68°27′40″ ш. б. / 42.36333° с. е. 68.46111° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 42°21′48″ с. е. 68°27′40″ ш. б. / 42.36333° с. е. 68.46111° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Қазақстан |
| Аймақ | Түркістан облысы |
| Lua error Module:Wikidata/media ішіндегі 4 жолында: attempt to concatenate local 'value' (a nil value). | |
Көксарай су қоймасы — Түркістан облысында Сырдария өзенінің оң жақ жағалауында, Шардара су қоймасынан 160 километр төмен, Көксарай ауылының оңтүстігінде орналасқан су қоймасы. 2008—2011 жылдары аралығында салынған. Сырдария өзенінің төменгі ағысындағы елді мекендерді су алу қауіпінен қорғауға және қыс айларында Шардара СЭС да өндірілетін электр энергиясы қуатын 20-25 %-ға арттыруға ықпал ететін нысан.
Сипаттамасы
Қарсы реттегіш Түркістан облысы Арыс ауданы Ақдала және Задар ауылдық округтерінің аумағында, Сырдария өзені бойындағы Шардара су қоймасынан 160 шақырым төмен, Көксарай кентінің оңтүстігінде салынған. Су қоймасының жобалық көлемі - 3 млрд м3, су айдынының ауданы - 467,5 км2, арналық бетон бөгетінің шығыны - 1800 м3/с, ұзындығы 16 км жеткізу арнасының өткізу қабілеті-500 м3/с. су қоймасының бөгетінің ұзындығы 44,7 км, орташа биіктігі-7,7 м, өткізу қабілеті 500 м3 болатын ұзындығы 10,2 км су арнасы .
Тарихы
Құрылыс қажеттілігі Сырдарияның су ресурстарын пайдалану кезінде Қырғызстан, Өзбекстан және Қазақстан арасындағы өткір экономикалық келіспеушіліктерге байланысты болды.
Жазғы суару маусымдарында Шардара су қоймасында және одан шығатын Сырдария өзенінде, әдетте, су жетіспейді (оны Өзбекстан мен Тәжікстан өзені бойындағы егістіктерді суаруға тосқауыл қояды) және Оңтүстік Қазақстанда жүздеген гектар егістіктер өсірілмейді немесе өте өнімсіз. Қырғызстан 1993 жылдан бастап Нарын өзеніндегі Тоқтоғұл су қоймасынан (19,5 км³) су өткізудің ирригациялық-энергетикалық режимінен энергетикалық режимге көшті және қыста суық мезгілде Тоқтоғұл ГЭС-ін электр энергиясымен қамтамасыз ету үшін жылдық су жинаудың 55% - (25% орнына) төгіп жатыр. Осы кезеңде суару үшін талап етілмеген су Шардара су қоймасын (5,7 км³) басып, бөгеттің жарылып кетуіне қауіп төндірді. Егер осы судың барлық артық мөлшерін Сырдарияға тастасақ, бұл сөзсіз Қызылорда мен өзеннің төменгі ағысындағы кенттерді су басуына әкеп соғады. 1969 жылғы үлкен су тасқынынан бастап артық су (бір жылда бірден 21 км³) Мәскеудің бұйрығымен олар Шардарадан Өзбек КСР аумағындағы Арнасай ойпатындағы көршілес ағынсыз Айдаркөл көліне тастала бастады. 2005 жылы оның көлемі 44,3 км³-ке жетті және ол толып кетті. Енді Қазақстанға Өзбекстанның су тасқыны кезінде Айдаркөл суын шұғыл түсіруге рұқсаты қажет. Үш елдің бір-бірімен келіссөздер жүргізуге бірнеше рет жасаған әрекеттері нәтижеге әкелмеді. Қазақстан Республикасының Үкіметі, Қырғыз Республикасының Үкіметі және Өзбекстан Республикасының Үкіметі арасындағы Сырдария өзені бассейнінің су-энергетикалық ресурстарын пайдалану туралы 1998 жылғы 17 наурыздағы келісім орындалмайды.
2008 жылдың көктемінде Оңтүстік Қазақстан облысындағы кезекті су тасқыны 3 мыңнан астам үй мен әлеуметтік нысандарды қиратты, бұл мемлекеттің 130 млн долларға қалпына келтіру шығындарына әкеп соқтырды. Бұл, сайып келгенде, Қазақстанды контррегулятор жобасымен айналысуға мәжбүр етті.
Су қоймасының құрылысы 2008 жылы басталды. Жұмыстың негізгі көлемі 2010 жылы аяқталды.2010 жылдың көктемінде су қоймасы көлемнің үштен біріне толды.
2011 жылдың басында контррегулятор өзінің алғашқы 2 км3 суын қабылдап, Қазақстанның оңтүстігін қажетсіз су тасқынынан құтқарды. Қауіпті кезеңде жиналған артық су ирригациялық кезеңде Сырдария арнасы бойынша біркелкі түсірілді, бұл кеуіп жатқан аралда су қорын толықтыруға мүмкіндік берді.
2011–2012 жылдардың қысында Сырдария бойынша ағын 1200–1500 м³/с құрады, наурыз айының соңына қарай контрреттегіште 3,1 км³ су жиналды, бұл 51 кентті су тасқынынан қорғауға және Сырдария арқылы Кіші Аралға жазғы түсу үшін су жинауға мүмкіндік берді.2012 жылдың қаңтар-наурыз айларында болған үлкен су тасқынына байланысты Көксарай контррегуляторы Шардара су қоймасы өткелдерінің жартысын ғана жинақтай алды, сондықтан Оғызсай ойпатында су қоймасын салу қажеттілігі туралы мәселе көтерілді.
Толтыру
Толтыру: 2010 жылдан 2013 жылға дейін Көксарай су қоймасының тостағанында Сырдария өзенінің 9 км3 астам суы жинақталған, оның ішінде 2010 жылы — 0,91 км3, 2011 жылы — 2,30 км3, 2012 жылы — 3,14 км3, 2013 жылы — 3,02 км3.
2017 жылы жауын-шашынның көп болуына байланысты Шардара және Көксарай су қоймалары толығымен толтырылды, ал Өзбекстанда Арнасайда су қабылдауға мүмкіндік болмады. Сырдарияның төменгі ағысындағы су ағынының жылдамдығы 1800-2000 м3/с құрады, тұрғын аудандар мен егістіктерді су басу қаупі туындады, төрт ауданда төтенше жағдай жарияланды. Қазақстанда қосымша су қоймасын салу мәселесіне қайта оралды, көлемі 0,6 км3 Күміскеткен шатқалында су қоймасын құру мүмкіндігі қарастырылды.
Дереккөздер
- Глава МЧС Казахстана проверил ход строительства Коксарайского контррегулятора. Новости-Казахстан (29 сәуір 2011). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 шілде 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 4 мамыр 2011.
- Кошкумбаев С. Принесет ли пользу Коксарайский контррегулятор. Литер (2010). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 шілде 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 4 мамыр 2011.
- Н. В. Шулепина Зимний паводок на Сырдарье. Kungrad.com (2009). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 шілде 2012.
- СОГЛАШЕНИЕ между Правительством Республики Казахстан, Правительством Кыргызской Республики и Правительством Республики Узбекистан об использовании водно-энергетических ресурсов бассейна реки Сырдарья (17 наурыз 1998). Басты дереккөзінен мұрағатталған 18 ақпан 2013.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 14 сәуір 2012.
- В ЮКО начали строить Коксарайский контррегулятор (26 маусым 2008). Басты дереккөзінен мұрағатталған 18 наурыз 2011.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 4 мамыр 2011.
- Коксарайский контррегулятор примет до марта 2011 года около 3 млрд кубов воды – Шукеев. Новости-Казахстан (26 маусым 2008). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 шілде 2012. Тексерілді, 4 мамыр 2011.
- Впервые за последнее десятилетие на юге нет весенних наводнений (11 сәуір 2011). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 шілде 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 14 сәуір 2012.
- Павленко, Сергей В Коксарае воды больше, чем контррегулятор способен вместить. Отырар.kz (30 наурыз 2012). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 шілде 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 4 сәуір 2012.
- Божко рассказал о том, как Коксарайский контррегулятор спас Казахстан (20 наурыз 2012). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 шілде 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 4 сәуір 2012.
- Павленко, Сергей Южному Казахстану может понадобиться еще один водный накопитель. Отырар-TV (28 наурыз 2012). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 наурыз 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 9 сәуір 2012.
- Коксарайский контррегулятор — оправданное решение Главы Государства.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 10 наурыз 2020.
- Наталья Денисова Вода лишней не бывает. Караван (3 маусым 2017).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 11 қаңтар 2018.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koksaraj su kojmasyMorfometriyaAudany467 5 km Kolemi3 km SipattamasyToltyrylgan zhyly2010Ornalasuy42 21 48 s e 68 27 40 sh b 42 36333 s e 68 46111 sh b 42 36333 68 46111 G O Ya Koordinattar 42 21 48 s e 68 27 40 sh b 42 36333 s e 68 46111 sh b 42 36333 68 46111 G O Ya El ҚazakstanAjmakTүrkistan oblysyKoksaraj su kojmasyKoksaraj su kojmasyLua error Module Wikidata media ishindegi 4 zholynda attempt to concatenate local value a nil value Koksaraj su kojmasy Tүrkistan oblysynda Syrdariya ozeninin on zhak zhagalauynda Shardara su kojmasynan 160 kilometr tomen Koksaraj auylynyn ontүstiginde ornalaskan su kojmasy 2008 2011 zhyldary aralygynda salyngan Syrdariya ozeninin tomengi agysyndagy eldi mekenderdi su alu kauipinen korgauga zhәne kys ajlarynda Shardara SES da ondiriletin elektr energiyasy kuatyn 20 25 ga arttyruga ykpal etetin nysan SipattamasyҚarsy rettegish Tүrkistan oblysy Arys audany Akdala zhәne Zadar auyldyk okrugterinin aumagynda Syrdariya ozeni bojyndagy Shardara su kojmasynan 160 shakyrym tomen Koksaraj kentinin ontүstiginde salyngan Su kojmasynyn zhobalyk kolemi 3 mlrd m3 su ajdynynyn audany 467 5 km2 arnalyk beton bogetinin shygyny 1800 m3 s uzyndygy 16 km zhetkizu arnasynyn otkizu kabileti 500 m3 s su kojmasynyn bogetinin uzyndygy 44 7 km ortasha biiktigi 7 7 m otkizu kabileti 500 m3 bolatyn uzyndygy 10 2 km su arnasy Tarihy2012 zhylgy Koksaraj su kojmasy toltyrylgan zhәne bos kojma Қurylys kazhettiligi Syrdariyanyn su resurstaryn pajdalanu kezinde Қyrgyzstan Өzbekstan zhәne Қazakstan arasyndagy otkir ekonomikalyk kelispeushilikterge bajlanysty boldy Zhazgy suaru mausymdarynda Shardara su kojmasynda zhәne odan shygatyn Syrdariya ozeninde әdette su zhetispejdi ony Өzbekstan men Tәzhikstan ozeni bojyndagy egistikterdi suaruga toskauyl koyady zhәne Ontүstik Қazakstanda zhүzdegen gektar egistikter osirilmejdi nemese ote onimsiz Қyrgyzstan 1993 zhyldan bastap Naryn ozenindegi Toktogul su kojmasynan 19 5 km su otkizudin irrigaciyalyk energetikalyk rezhiminen energetikalyk rezhimge koshti zhәne kysta suyk mezgilde Toktogul GES in elektr energiyasymen kamtamasyz etu үshin zhyldyk su zhinaudyn 55 25 ornyna togip zhatyr Osy kezende suaru үshin talap etilmegen su Shardara su kojmasyn 5 7 km basyp bogettin zharylyp ketuine kauip tondirdi Eger osy sudyn barlyk artyk molsherin Syrdariyaga tastasak bul sozsiz Қyzylorda men ozennin tomengi agysyndagy kentterdi su basuyna әkep sogady 1969 zhylgy үlken su taskynynan bastap artyk su bir zhylda birden 21 km Mәskeudin bujrygymen olar Shardaradan Өzbek KSR aumagyndagy Arnasaj ojpatyndagy korshiles agynsyz Ajdarkol koline tastala bastady 2005 zhyly onyn kolemi 44 3 km ke zhetti zhәne ol tolyp ketti Endi Қazakstanga Өzbekstannyn su taskyny kezinde Ajdarkol suyn shugyl tүsiruge ruksaty kazhet Үsh eldin bir birimen kelissozder zhүrgizuge birneshe ret zhasagan әreketteri nәtizhege әkelmedi Қazakstan Respublikasynyn Үkimeti Қyrgyz Respublikasynyn Үkimeti zhәne Өzbekstan Respublikasynyn Үkimeti arasyndagy Syrdariya ozeni bassejninin su energetikalyk resurstaryn pajdalanu turaly 1998 zhylgy 17 nauryzdagy kelisim oryndalmajdy 2008 zhyldyn kokteminde Ontүstik Қazakstan oblysyndagy kezekti su taskyny 3 mynnan astam үj men әleumettik nysandardy kiratty bul memlekettin 130 mln dollarga kalpyna keltiru shygyndaryna әkep soktyrdy Bul sajyp kelgende Қazakstandy kontrregulyator zhobasymen ajnalysuga mәzhbүr etti Su kojmasynyn kurylysy 2008 zhyly bastaldy Zhumystyn negizgi kolemi 2010 zhyly ayaktaldy 2010 zhyldyn kokteminde su kojmasy kolemnin үshten birine toldy 2011 zhyldyn basynda kontrregulyator ozinin algashky 2 km3 suyn kabyldap Қazakstannyn ontүstigin kazhetsiz su taskynynan kutkardy Қauipti kezende zhinalgan artyk su irrigaciyalyk kezende Syrdariya arnasy bojynsha birkelki tүsirildi bul keuip zhatkan aralda su koryn tolyktyruga mүmkindik berdi 2011 2012 zhyldardyn kysynda Syrdariya bojynsha agyn 1200 1500 m s kurady nauryz ajynyn sonyna karaj kontrrettegishte 3 1 km su zhinaldy bul 51 kentti su taskynynan korgauga zhәne Syrdariya arkyly Kishi Aralga zhazgy tүsu үshin su zhinauga mүmkindik berdi 2012 zhyldyn kantar nauryz ajlarynda bolgan үlken su taskynyna bajlanysty Koksaraj kontrregulyatory Shardara su kojmasy otkelderinin zhartysyn gana zhinaktaj aldy sondyktan Ogyzsaj ojpatynda su kojmasyn salu kazhettiligi turaly mәsele koterildi ToltyruToltyru 2010 zhyldan 2013 zhylga dejin Koksaraj su kojmasynyn tostaganynda Syrdariya ozeninin 9 km3 astam suy zhinaktalgan onyn ishinde 2010 zhyly 0 91 km3 2011 zhyly 2 30 km3 2012 zhyly 3 14 km3 2013 zhyly 3 02 km3 2017 zhyly zhauyn shashynnyn kop boluyna bajlanysty Shardara zhәne Koksaraj su kojmalary tolygymen toltyryldy al Өzbekstanda Arnasajda su kabyldauga mүmkindik bolmady Syrdariyanyn tomengi agysyndagy su agynynyn zhyldamdygy 1800 2000 m3 s kurady turgyn audandar men egistikterdi su basu kaupi tuyndady tort audanda totenshe zhagdaj zhariyalandy Қazakstanda kosymsha su kojmasyn salu mәselesine kajta oraldy kolemi 0 6 km3 Kүmisketken shatkalynda su kojmasyn kuru mүmkindigi karastyryldy DerekkozderGlava MChS Kazahstana proveril hod stroitelstva Koksarajskogo kontrregulyatora Novosti Kazahstan 29 sәuir 2011 Basty derekkozinen muragattalgan 30 shilde 2012 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 4 mamyr 2011 Koshkumbaev S Prineset li polzu Koksarajskij kontrregulyator Liter 2010 Basty derekkozinen muragattalgan 30 shilde 2012 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 4 mamyr 2011 N V Shulepina Zimnij pavodok na Syrdare Kungrad com 2009 Basty derekkozinen muragattalgan 30 shilde 2012 SOGLAShENIE mezhdu Pravitelstvom Respubliki Kazahstan Pravitelstvom Kyrgyzskoj Respubliki i Pravitelstvom Respubliki Uzbekistan ob ispolzovanii vodno energeticheskih resursov bassejna reki Syrdarya 17 nauryz 1998 Basty derekkozinen muragattalgan 18 akpan 2013 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 14 sәuir 2012 V YuKO nachali stroit Koksarajskij kontrregulyator 26 mausym 2008 Basty derekkozinen muragattalgan 18 nauryz 2011 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 4 mamyr 2011 Koksarajskij kontrregulyator primet do marta 2011 goda okolo 3 mlrd kubov vody Shukeev Novosti Kazahstan 26 mausym 2008 Basty derekkozinen muragattalgan 30 shilde 2012 Tekserildi 4 mamyr 2011 Vpervye za poslednee desyatiletie na yuge net vesennih navodnenij 11 sәuir 2011 Basty derekkozinen muragattalgan 30 shilde 2012 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 14 sәuir 2012 Pavlenko Sergej V Koksarae vody bolshe chem kontrregulyator sposoben vmestit Otyrar kz 30 nauryz 2012 Basty derekkozinen muragattalgan 30 shilde 2012 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 4 sәuir 2012 Bozhko rasskazal o tom kak Koksarajskij kontrregulyator spas Kazahstan 20 nauryz 2012 Basty derekkozinen muragattalgan 30 shilde 2012 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 4 sәuir 2012 Pavlenko Sergej Yuzhnomu Kazahstanu mozhet ponadobitsya eshe odin vodnyj nakopitel Otyrar TV 28 nauryz 2012 Basty derekkozinen muragattalgan 4 nauryz 2016 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 9 sәuir 2012 Koksarajskij kontrregulyator opravdannoe reshenie Glavy Gosudarstva kolzhetpejtin silteme Tekserildi 10 nauryz 2020 Natalya Denisova Voda lishnej ne byvaet Karavan 3 mausym 2017 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 11 kantar 2018