Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Кәдімгі емен (лат. Quercus robur) – шамшаттар тұқымдасына жататын емен түрі. Қазақстандағы туыс түрлерінің жалғыз ғана өкілі, жабайы түрінде тек Батыс Қазақстан облысында ғана кездеседі. Емен отырғызатын жерлер соңғы жүзжылдықта шұғыл қысқарып кеткен. Осылайша, 19 ғасырдың ортасында емен Орал қаласынан оңтүстікке қарай 200 км жерде жай ғана ағаштардың қатарында болған. қазір тек қаланың солтүстік шығысында 30 км қашықтықта Орал және Елек өзендерінің аңғарларында, Республиканың солтүстік шекарасына дейінгі аралықта ғана кездеседі. Олар беткейдегі жарларда өседі. Кейбір анықтамалар бойынша табиғи еменнің Қазақстанда алып жатқан жері 830 га-дан аспайды.
| Кәдімгі емен | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Кәдімгі емен | ||||||||||||||||||
 (IUCN3.1) | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Quercus robur L. | ||||||||||||||||||
 |
Түр кеңінен таралғандықтан Қазақстан тұрғындары әсіресе, оңтүстік өлке тұрғындары жақсы таныс. Емен - біздің еліміздегі ең мықты ағашболып келеді. Биіктігі 40 метрге жетеді, кәрі емендердің діңдерінің жуандығы бірнеше метрге жетеді. Тамыр жүйесі мықты өзекті тамыры 5 метрге дейін тереңдеп жуан діңнің жетілуіне жағдай жасайды. Жас өркендердің қабығы тегіс, жылтыр, сұр, үлкен емендердің қабығы майлы қызғыштанып жарылып тұрады, қара-қоңыр түсті. Жапырағының пішіні өте әдемі - ұзын тақтасының үстіңгі беті қою - жасыл, астыңғы жағы ақшыл-жасыл, жылтыр, жиектері терең ойықталған, мұндай жапырақ тақтасының пішіні қалың қабыққа, жапырақтың көп мөлшердетүсуін қамтамасыз етеді.
Пайдасы жағынан қарағанда едәуір бағалысы еменнің сүрегі - мықты, қатты, әдемі суретті. Бәрінен бұрын оны кеме жасауда қолданады, сондай-ақ жиһаз, паркет төсеніштер, арнайы ыдыстар (бөшкелер) жасауда қолданады. Бұл ағаштың қабығы пайдалы. Ерте кезден бері тері өңдеуде қолданылады. Осыдан келіп процесстің атауы шығады (дубление). Бояғыш заттар алу үшін жас қабық, жапырақ, кесілген ағаштардың өңделген кездегі қалдықтары (үгінділері, бұтақтар, қиындылар және т.б.) қолданылады. "Жаңғақты" жапырақ (насекомдардың зақымдауларынан пайда болған шар тәрізді өскіндер) - жібек пен жүнді бояйтын бояу көзі. Еменнің қабығы біраз уақыттан бері заласыздандыратын дәрілік зат ретінде, қабынуға қарсы (тістің қызыл еті, асқазан және шек) пайдаланылады. Ерте кезде жаңғағы адамдарға азық болған. Қазір кейбір жағдайда олар кофенің орнына пайдаланылады.
Дереккөздер
Қазақстанның өсімдіктер әлемі
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kәdimgi emen lat Quercus robur shamshattar tukymdasyna zhatatyn emen tүri Қazakstandagy tuys tүrlerinin zhalgyz gana okili zhabajy tүrinde tek Batys Қazakstan oblysynda gana kezdesedi Emen otyrgyzatyn zherler songy zhүzzhyldykta shugyl kyskaryp ketken Osylajsha 19 gasyrdyn ortasynda emen Oral kalasynan ontүstikke karaj 200 km zherde zhaj gana agashtardyn katarynda bolgan kazir tek kalanyn soltүstik shygysynda 30 km kashyktykta Oral zhәne Elek ozenderinin angarlarynda Respublikanyn soltүstik shekarasyna dejingi aralykta gana kezdesedi Olar betkejdegi zharlarda osedi Kejbir anyktamalar bojynsha tabigi emennin Қazakstanda alyp zhatkan zheri 830 ga dan aspajdy Kәdimgi emenKәdimgi emen IUCN3 1 Dүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked Saby Tukymdasy FagaceaeTegi QuercusTarauy Tүri Q roburQuercus robur L Tүr keninen taralgandyktan Қazakstan turgyndary әsirese ontүstik olke turgyndary zhaksy tanys Emen bizdin elimizdegi en mykty agashbolyp keledi Biiktigi 40 metrge zhetedi kәri emenderdin dinderinin zhuandygy birneshe metrge zhetedi Tamyr zhүjesi mykty ozekti tamyry 5 metrge dejin terendep zhuan dinnin zhetiluine zhagdaj zhasajdy Zhas orkenderdin kabygy tegis zhyltyr sur үlken emenderdin kabygy majly kyzgyshtanyp zharylyp turady kara konyr tүsti Zhapyragynyn pishini ote әdemi uzyn taktasynyn үstingi beti koyu zhasyl astyngy zhagy akshyl zhasyl zhyltyr zhiekteri teren ojyktalgan mundaj zhapyrak taktasynyn pishini kalyn kabykka zhapyraktyn kop molsherdetүsuin kamtamasyz etedi Pajdasy zhagynan karaganda edәuir bagalysy emennin sүregi mykty katty әdemi suretti Bәrinen buryn ony keme zhasauda koldanady sondaj ak zhiһaz parket tosenishter arnajy ydystar boshkeler zhasauda koldanady Bul agashtyn kabygy pajdaly Erte kezden beri teri ondeude koldanylady Osydan kelip processtin atauy shygady dublenie Boyagysh zattar alu үshin zhas kabyk zhapyrak kesilgen agashtardyn ondelgen kezdegi kaldyktary үgindileri butaktar kiyndylar zhәne t b koldanylady Zhangakty zhapyrak nasekomdardyn zakymdaularynan pajda bolgan shar tәrizdi oskinder zhibek pen zhүndi boyajtyn boyau kozi Emennin kabygy biraz uakyttan beri zalasyzdandyratyn dәrilik zat retinde kabynuga karsy tistin kyzyl eti askazan zhәne shek pajdalanylady Erte kezde zhangagy adamdarga azyk bolgan Қazir kejbir zhagdajda olar kofenin ornyna pajdalanylady DerekkozderҚazakstannyn osimdikter әlemi