Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Күнжіт (лат. Sesamum) – күнжіттер тұқымдасына жататын бір жылдық не көп жылдық өсімдік туысы.
| Күнжіт | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||
| 20 түрі белгілі |
Негізінен Оңтүстік Африкада, Мадагаскар, Сокотра аралдарында, Оңтүстік-Шығыс Азия, Жаңа Гвинея және Солтүсік Австралияның тропиктік, субтропиктік белдемдерінде өсетін 35-ке жуық түрі бар. Екпе түрі – . Биіктігі 1 – 2 м, сабағы тік, бұтақты, 4 – 8 қырлы, тамыры 1 м тереңдікке жайылады. Төменгі жапырақтары қысқа, жалпақ, орта тұсындағылары ірі, гүлі ірі, ұзындығы 4 см-ге жетеді. Күлтесі ашық қызғылт, күлгін не ақ. Жемісі 4, 5 не 8 қырлы қорапша, ұзындығы 3 – 5 см, піскенде қақырап ашылады да, тұқымы төгіледі. Бір қорапшада ұзындығы 2,5 – 3,5 мм, ені 1,6 – 2 мм, 80-ге жуық дән болады. Сортына, өсірілген жеріне байланысты вегетациялық кезеңі 80 – 150 күн. Жарық, жылу сүйгіш өсімдік. 18 – 20°С-тан жоғары температурада жақсы көктейді. Күнжіт май алу үшін өсіріледі. Дәнінде 45 – 59% май болады. Оны тағам, кондитер өндірісі, медицина, техника салалары пайдаланады. Күнжіттің әр гектарынан 1,2 – 1,5 ц дән алынады.
Күнжіт, сезам (Sesamum) – өзімен аттас тұқымдасқа жататын . Дүние жүзінде тропиктік аймақтарда және Оңтүстік Африкада өсетін 20-ға жуық түрі белгілі. Қазақстанда 1 түрі – үнді Күнжіті (S. іndіcum) бар. Бұл биіктігі 1 – 2,5 метрдей, өте тез өсетін бір жылдық өсімдік. Сабағы тік, 4 – 8 қырлы, тамыры 1 м тереңдікке дейін жетеді. Төм. жапырақтары қысқа, жалпақ болады. Орта тұсындағылары ірі келеді. Ашық қызғылт, күлгін не ақ түсті, дара гүлі жапырақ қойнауынан жетіледі. Гүлі оймаққа ұқсайды. Маусым – тамыз айларында гүлдеп, жемістенеді. Вегетац. мерзімі 2,5 – 5 ай. Жемісі – көп қырлы қорапша, ұзындығы 3 – 5 см, піскенде қақырап ашылады да, тұқымы жерге төгіледі. Бір қорапшада 80-ге жуық дән болады. Күнжіт май алу үшін өсіріледі. Оның дәнінде 50 – 65% май болады (құндылығы жағынан зәйтүн майынан кем түспейді). Күжіт майы тағам өндірісінде, сабын қайнату үшін, парфюмерияда қолданылады. Сондай-ақ Күнжіт дәнін шығыстың тәтті тағамы – халуа жасау үшін пайдаланылады. Қайнатқандағы шығатын майының күйесінен жоғары сапалы қытай тушы (сурет салатын бояу) жасалады.
Галерея
 Күнжіт. |  . |  . |  . |
Дереккөздер
- “Балалар Энциклопедиясы”, V-том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kүnzhit lat Sesamum kүnzhitter tukymdasyna zhatatyn bir zhyldyk ne kop zhyldyk osimdik tuysy KүnzhitDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy PedaliacaeTegi Sesamum Karl Linnejtүrleri20 tүri belgili Negizinen Ontүstik Afrikada Madagaskar Sokotra araldarynda Ontүstik Shygys Aziya Zhana Gvineya zhәne Soltүsik Avstraliyanyn tropiktik subtropiktik beldemderinde osetin 35 ke zhuyk tүri bar Ekpe tүri Biiktigi 1 2 m sabagy tik butakty 4 8 kyrly tamyry 1 m terendikke zhajylady Tomengi zhapyraktary kyska zhalpak orta tusyndagylary iri gүli iri uzyndygy 4 sm ge zhetedi Kүltesi ashyk kyzgylt kүlgin ne ak Zhemisi 4 5 ne 8 kyrly korapsha uzyndygy 3 5 sm piskende kakyrap ashylady da tukymy togiledi Bir korapshada uzyndygy 2 5 3 5 mm eni 1 6 2 mm 80 ge zhuyk dәn bolady Sortyna osirilgen zherine bajlanysty vegetaciyalyk kezeni 80 150 kүn Zharyk zhylu sүjgish osimdik 18 20 S tan zhogary temperaturada zhaksy koktejdi Kүnzhit maj alu үshin osiriledi Dәninde 45 59 maj bolady Ony tagam konditer ondirisi medicina tehnika salalary pajdalanady Kүnzhittin әr gektarynan 1 2 1 5 c dәn alynady Kүnzhit sezam Sesamum ozimen attas tukymdaska zhatatyn Dүnie zhүzinde tropiktik ajmaktarda zhәne Ontүstik Afrikada osetin 20 ga zhuyk tүri belgili Қazakstanda 1 tүri үndi Kүnzhiti S indicum bar Bul biiktigi 1 2 5 metrdej ote tez osetin bir zhyldyk osimdik Sabagy tik 4 8 kyrly tamyry 1 m terendikke dejin zhetedi Tom zhapyraktary kyska zhalpak bolady Orta tusyndagylary iri keledi Ashyk kyzgylt kүlgin ne ak tүsti dara gүli zhapyrak kojnauynan zhetiledi Gүli ojmakka uksajdy Mausym tamyz ajlarynda gүldep zhemistenedi Vegetac merzimi 2 5 5 aj Zhemisi kop kyrly korapsha uzyndygy 3 5 sm piskende kakyrap ashylady da tukymy zherge togiledi Bir korapshada 80 ge zhuyk dәn bolady Kүnzhit maj alu үshin osiriledi Onyn dәninde 50 65 maj bolady kundylygy zhagynan zәjtүn majynan kem tүspejdi Kүzhit majy tagam ondirisinde sabyn kajnatu үshin parfyumeriyada koldanylady Sondaj ak Kүnzhit dәnin shygystyn tәtti tagamy halua zhasau үshin pajdalanylady Қajnatkandagy shygatyn majynyn kүjesinen zhogary sapaly kytaj tushy suret salatyn boyau zhasalady GalereyaKүnzhit Derekkozder Balalar Enciklopediyasy V tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet