Крейсер (голл. kruiser, krisen — теңізбен жүзу, крейсерлеу) — қарсыластың теңіздегі қарым-қатынасын жоюға, құрамалардың құрамында теңізде ұрыс жүргізуге, өзінің теңіз қатынастарын қорғауға, теңіз десанттарын түсіруді қамтамасыз етуге, миналы бөгеттер қоюға және басқа да міндеттер атқаруға арналған ұрыс кемесі.
![image](https://www.wp1.kk-kz.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud3AxLmtrLWt6Lm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh6THpNeUwxQmhiblJ6WlhKcmNuVnBjMlZ5WDBGMWNtOXlZUzVxY0djdk16QXdjSGd0VUdGdWRITmxjbXR5ZFdselpYSmZRWFZ5YjNKaExtcHdadz09LmpwZw==.jpg)
![image](https://www.wp1.kk-kz.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud3AxLmtrLWt6Lm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgwTHpRMkwwMXBhMmhoYVd4ZlMzVjBkWHB2ZGw4bE1qaGpjblZwYzJWeUpUSTVMbXB3Wnk4ek1EQndlQzFOYVd0b1lXbHNYMHQxZEhWNmIzWmZKVEk0WTNKMWFYTmxjaVV5T1M1cWNHYz0uanBn.jpg)
Ұрыс кемелерінің класы ретінде крейсерлер 19 ғ-дың 60 жылдарында пайда болып, 1870 жылдары барлық қызмет ете бастады. Сауытты ұрыс крейсерлері Ресейде жасалған, кейін басқа мемлекеттерде жасала бастады.
19 ғ-дың басы мен 20 ғ-дың соңында Ресейде крейсерлер 1 рангті және 2 рангті болып бөлінген. Екінші дүниежүзілік соғыста крейсерлер қарулануына қарай ауыр және жеңіл болып бөлінді. Ауыр крейсерлердің су ығыстырғыштығы 28 мың тоннаға дейін жетеді.
Қаружарағы: мұнараларда орналастырылған 203-305 мм-лі калибрлі 6-9 зеңбірек; 100-127 мм калибрлі 8-12 әмбебап зеңбіректер; 80-90 зениттік; 20-40 мм автоматтар. Жеңіл крейсерлердің су ығыстырғыштығы 12 мың тоннаға дейін; қару-жарағы — 133-180 мм калибрлі 6-15 зеңбірек (мұнараға орналастырылған), 75-127 мм калибрлі 8-12 әмбебап зеңбірек, 16-20 зениттік, 20-40 мм автоматтар. Жеңіл крейсерлердің ең маңызды жерлері орталық постар, мұнаралар, оқ-дәрі қоймалары, т.с.с сауыттанады.
Ауыр крейсерлер қарсылас крейсерінің артиллериясының қарсы әрекетіне сәйкес сауыттанған. Ауыр крейсерлердің жылдамдығы 70 км/сағ., жеңіл крейсердің жылдамдығы 78 км/сағ., жүзу қашықтығы 22000 км. 20 г-дың 50-60 жылдары қаружарақтың жаңа түрлерінің шығуына байланысты крейсерлер өзінің мәнін жоғалтып, оларды барлық мемлекеттерде жасауды тоқтатты.
1970 ж-дың 2 жартысына карай тек кейбір мемлекеттерде (Ұлыбритания, АҚШ) крейсерлерді резерв ретінде ұстады. Олардың орнын әр түрлі бағыттағы ракеталық кешендермен жабдықталған, өзінің құрылысы жағынан классикалық типтегі крейсерлерге ұқсайтын жаңа типті кемелер басты.
Ракеталық деп аталатын мұндай крейсерлердің су ығыстырғыштығы 5,2 мыңнан 14,2 мың тоннаға дейін. Кейбір флоттарда қайыққа қарсы крейсерлер және тікұшақ тасымалдаушы крейсерлер, сондай-ақ зениттік және қайыққа қарсы ракеталармен қаруланған және бортында сүңгуір қайықтарды жоюға арналған тікүшақтары бар крейсерлер болады.
Дереккөздер
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Әскери іс. Алматы:"Мектеп" ААҚ , 2001
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Krejser goll kruiser krisen tenizben zhүzu krejserleu karsylastyn tenizdegi karym katynasyn zhoyuga kuramalardyn kuramynda tenizde urys zhүrgizuge ozinin teniz katynastaryn korgauga teniz desanttaryn tүsirudi kamtamasyz etuge minaly bogetter koyuga zhәne baska da mindetter atkaruga arnalgan urys kemesi Krejser Avrora Krejser Mihail Kutuzov Ұrys kemelerinin klasy retinde krejserler 19 g dyn 60 zhyldarynda pajda bolyp 1870 zhyldary barlyk kyzmet ete bastady Sauytty urys krejserleri Resejde zhasalgan kejin baska memleketterde zhasala bastady 19 g dyn basy men 20 g dyn sonynda Resejde krejserler 1 rangti zhәne 2 rangti bolyp bolingen Ekinshi dүniezhүzilik sogysta krejserler karulanuyna karaj auyr zhәne zhenil bolyp bolindi Auyr krejserlerdin su ygystyrgyshtygy 28 myn tonnaga dejin zhetedi Қaruzharagy munaralarda ornalastyrylgan 203 305 mm li kalibrli 6 9 zenbirek 100 127 mm kalibrli 8 12 әmbebap zenbirekter 80 90 zenittik 20 40 mm avtomattar Zhenil krejserlerdin su ygystyrgyshtygy12 myn tonnaga dejin karu zharagy 133 180 mm kalibrli 6 15 zenbirek munaraga ornalastyrylgan 75 127 mm kalibrli 8 12 әmbebap zenbirek 16 20 zenittik 20 40 mm avtomattar Zhenil krejserlerdin en manyzdy zherleri ortalyk postar munaralar ok dәri kojmalary t s s sauyttanady Auyr krejserler karsylas krejserinin artilleriyasynyn karsy әreketine sәjkes sauyttangan Auyr krejserlerdin zhyldamdygy 70 km sag zhenil krejserdin zhyldamdygy 78 km sag zhүzu kashyktygy 22000 km 20 g dyn 50 60 zhyldary karuzharaktyn zhana tүrlerinin shyguyna bajlanysty krejserler ozinin mәnin zhogaltyp olardy barlyk memleketterde zhasaudy toktatty 1970 zh dyn 2 zhartysyna karaj tek kejbir memleketterde Ұlybritaniya AҚSh krejserlerdi rezerv retinde ustady Olardyn ornyn әr tүrli bagyttagy raketalyk keshendermen zhabdyktalgan ozinin kurylysy zhagynan klassikalyk tiptegi krejserlerge uksajtyn zhana tipti kemeler basty Raketalyk dep atalatyn mundaj krejserlerdin su ygystyrgyshtygy5 2 mynnan 14 2 myn tonnaga dejin Kejbir flottarda kajykka karsy krejserler zhәne tikushak tasymaldaushy krejserler sondaj ak zenittik zhәne kajykka karsy raketalarmen karulangan zhәne bortynda sүnguir kajyktardy zhoyuga arnalgan tikүshaktary bar krejserler bolady DerekkozderҚazak tili terminderinin salalyk gylymi tүsindirme sozdigi Әskeri is Almaty Mektep AAҚ 2001Bul әskeri is turaly makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz