Кеңқұлақты жарқанат

Кеңқұлақты жарқанат (лат. Tadarida teniotis) - сүтқоректілер класы, қолқанаттылар отрядының иттұмсықты жарқанаттар тұқымдасына жатады. Оңтүстік Еуропа мен Солтүстік Африкадан бастап, Оңт.-шығыс Қытай мен Жапонияға дейінгі аралықта тараған. Қазақстанда 3 жерден: өз-нің бойынан, Шақпақ асуынан және Қаратаудағы Ақмешіт әулие үңгірінен табылған. Таулы жерлердегі үңгірлерді мекендейді. Топтанып тіршілік етеді. Кеңқұлақты жарқанат – Қазақстанда кездесетін жарқанаттардың ішіндегі ең ірісі: дене тұрқы 81 – 92 мм, қар сүйегінің ұзындығы 57 – 63 мм. Құлақ қалқаны жалпақ, кең. Әуеде өте шапшаң ұшады. Түрлі түн жәндіктерімен қоректенеді. Жылына бір рет көбейіп, бір жарқанат туады. Кеңқұлақты жарқанат тың тіршілігінің көп жағы ғылымға әлі беймәлім. Өте сирек кездесетін түр болғандықтан қорғауға алынып, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген (1996).

Кеңқұлақты жарқанат
(IUCN3.1)
Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Хордалылар Табы: Сүтқоректілер Сабы: Қолқанаттылар Тұқымдасы: Molossidae Тегі: Түрі: T. teniotis
Tadarida teniotis (, 1814)

Статус. III-ші санат. Сирек кездесетін түр. Казахстанда таралуының солтүстік-шығыс шекарасы өтеді .

Генофондысын сақтау үшін таксонның маңызы. Орта Азия мен Қазақстан фаунасында тропикалық иттұмсықты жарқанаттар тұқымдасының дара Өкілі.

Таралуы. Қазақстанда бірінші рет оңтүстік-батыс Тяньшань тауындағы Піскем өзенінің жоғарғы ағысынан табылған. Талас Алатау мен Қаратаудың тоғысқан жерінде, Ақмешіт үңгірінде, Шымкент қаласының солтүстігіне қарай . Таралу аймағында кең таралған. Африка, Уіропа мен Азияда да табылған.

Мекендейтін жерлері. Ақмешіт үңгірінде және басқа да үңгірлер мен құыстарда мекендейді . Жазда кеңқұлақты жарқанаттар жартастардағы қуыстарында көбірек кездеседі.

Саны. Мәлімет жоқ.

Негізгі шектеуші факторлар. Зерттелмеген. Мүмкін, ауа бассейнінің улы газдармен улануы және ауыл шаруашылық қоныстардың гербицидтермен күшті қанығуы әсер етеді шығар.

Биологиялық ерекшеліктері. Қоныс аударатын түр. Шақпақ асуындағы жарқанаттар күзде құстардың оңтүстікке қарай қоныс аудару кезінде ұсталған . Жемдерін аулауға кеңқұлақты жарқанат басқа жарқанаттарға қарағанда кешірек ұшады. Кейде 20 шақырым қашықтыққа дейін ұшып кетеді. Тек буаз ұрғашылары корлониясы мен бірге, бек еркектерінен тұратын колонияларда кездеседі. Қуыстарда 3 м-ден бірнеше ондаған метр биіктікте ілігіп тұрған жарқанаттарды көруге болады. Өзбекстанда буаз жарқанаттарды мамыр айының аяғында ұстаған. Тууы маусым айының басында басталады. Бір бала туады. Ұсақ насекомдармен қоректенеді.

Қолда өсіру. Мәлімет жоқ.

Қабылданған қорғау шаралары. Бадхыз бен Көпеидаг (Түрікмения), Ақсу-Жабагылы және Қаратау қорықтарында қорғалады. Қорғауды керек ететін шаралар. Жергілікті тұрғындар арасында барлық жарқанаттарды қорғау жөнінде үгіт – насихат жұмыстарын жүргізу қажет.

Зерттеу жөніндегі ұсыныстар. Республикамызда түрдің таралуын зерттеу және қорғау шараларының биологиялық негізін жасау керек.

Дереккөздер

1. Қазақ энциклопедиясы