Каталаун шайқасы — Каталаун даласында (лат. Campi Catalaunici; фр. Châlons-en-Champagne — Шалон-ан-Шампан) 451 ж. маусымның 20-на таман ғұндардың Еділ қағаны өткізген ірі ұрыс. Каталаун даласындағы ұрыс Ганнибалдың тұсындағы ( ж.) , тұсындағы (1815 ж.) қатар тұра алатын Еуропа және әлемдiк тарихтағы атақты шайқастардың қатарына жатады.
451 ж. басында Еділ жорығын бастады. Ғұндармен бiрге кейбiр бағынышты да болды. Рейннен өткен әскер Трирге бағыт алып, екi топпен Галлияның солтүстiк-шығысына бет бұрды.
Шешушi шайқас алаңы қазіргі (Франция) Каталаун даласы болды. королi Теодорих сол қанатты, оң қанатты басқарып, ортадан одақтастар орын алды. Қарама-қарсы тұстағы әскердiң негiзiн құраған орталық позицияны ғұндар мен Еділ иелендi, ол вассалдарын сатың екі қанатына орналастырды.
Иордан жазып кеткендей, «ешкiм мұндай керемет оқиғаларды басынан өткермеген, бұл оқиғаларды жан-жақты жеткiзу үшiн кереметтiң тiкелей куәгерi болу қажет».
Вестготтардың патшасы Теодорих атпа найза тигеннен кейiн құлап, оның денесi тау болып жатқан өлiктердiң арасында жоғалып, тек келесi күнi ғана табылды. Ұрыс түнге дейiн созылды. Қараңғылық түсiсiмен рим-вестгот әскерлерi Еділ қағанның лагерiн атқылаудан ғұн садағының оғынан қорқып, тұрақтарына қайтып келдi.
Сол уақыттың жылнамашыларының көрсеткенiндей ғұндар ерекше жауынгер болды, алыстан найза лақтырып соғысса, жекпе-жекте өздерiн қанжардың жүзiнен қорғай отырып, жауларын арқаннан жасалған тұзаққа түсiретiн. Әскерде садақшыларға ерекше орын берiлдi, садақты пайдалануда ғұндар жоғарғы жетiстiкке жеттi. Ерекше ассиметриялық түрдегi садақ, майысқақ ағаштан жасалып, мүйiз пластинкалары, сiңiр, сүйек жапсырылып қуатына жететiн де, алыстан жауын жайрататын.
Вестготтар өз патшасының өлiмi үшiн кек қайтарғылары келдi. Дегенмен Теодорихтiң баласы «ғұндар қайтар жолында оның корольдiгiн iздейдi-ау» деген үреймен қайтуды шештi. Ал Еділ готтардың кеткенiн байқап, мұны жау тарапынан жасалып отырған қулыққа балап, лагерьде бiршама ұзақ болды.
Дегенмен, бiрiккен Еуропа әскерiмен соғыста ол маневр, яғни айла жасауды жөн көрдi. Тюрингия арқылы Еділ әскерiмен Паннонияға қайтып келдi. жазғандай, Каталаун даласындағы шайқаста «бiрде-бiр жақ жеңiске жеткен жоқ. Өлiм саны шексiз болды».
Галлиядағы жағдайды Еділ жорығының ерекше кең аумағымен түсiндiруге болады және шексiз үлкен территориядағы тайпалар мен бiрлестiктердi бiр жерден басқару аса күрделi болды. Шындығында 451 жылғы «халықтар шайқасынан» кейiн ғұндардың күшi әлi де қуатты едi. Әрине, бұл Еділ қағанға тән жеңiс болмаса да, бiрақ жеңiлiске де мүлдем жатпайды.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Katalaun shajkasy Katalaun dalasynda lat Campi Catalaunici fr Chalons en Champagne Shalon an Shampan 451 zh mausymnyn 20 na taman gundardyn Edil kagany otkizgen iri urys Katalaun dalasyndagy urys Gannibaldyn tusyndagy zh tusyndagy 1815 zh katar tura alatyn Europa zhәne әlemdik tarihtagy atakty shajkastardyn kataryna zhatady 451 zh basynda Edil zhorygyn bastady Ғundarmen birge kejbir bagynyshty da boldy Rejnnen otken әsker Trirge bagyt alyp eki toppen Galliyanyn soltүstik shygysyna bet burdy Sheshushi shajkas alany kazirgi Franciya Katalaun dalasy boldy koroli Teodorih sol kanatty on kanatty baskaryp ortadan odaktastar oryn aldy Қarama karsy tustagy әskerdin negizin kuragan ortalyk poziciyany gundar men Edil ielendi ol vassaldaryn satyn eki kanatyna ornalastyrdy Iordan zhazyp ketkendej eshkim mundaj keremet okigalardy basynan otkermegen bul okigalardy zhan zhakty zhetkizu үshin keremettin tikelej kuәgeri bolu kazhet Vestgottardyn patshasy Teodorih atpa najza tigennen kejin kulap onyn denesi tau bolyp zhatkan olikterdin arasynda zhogalyp tek kelesi kүni gana tabyldy Ұrys tүnge dejin sozyldy Қarangylyk tүsisimen rim vestgot әskerleri Edil kagannyn lagerin atkylaudan gun sadagynyn ogynan korkyp turaktaryna kajtyp keldi Sol uakyttyn zhylnamashylarynyn korsetkenindej gundar erekshe zhauynger boldy alystan najza laktyryp sogyssa zhekpe zhekte ozderin kanzhardyn zhүzinen korgaj otyryp zhaularyn arkannan zhasalgan tuzakka tүsiretin Әskerde sadakshylarga erekshe oryn berildi sadakty pajdalanuda gundar zhogargy zhetistikke zhetti Erekshe assimetriyalyk tүrdegi sadak majyskak agashtan zhasalyp mүjiz plastinkalary sinir sүjek zhapsyrylyp kuatyna zhetetin de alystan zhauyn zhajratatyn Vestgottar oz patshasynyn olimi үshin kek kajtargylary keldi Degenmen Teodorihtin balasy gundar kajtar zholynda onyn koroldigin izdejdi au degen үrejmen kajtudy sheshti Al Edil gottardyn ketkenin bajkap muny zhau tarapynan zhasalyp otyrgan kulykka balap lagerde birshama uzak boldy Degenmen birikken Europa әskerimen sogysta ol manevr yagni ajla zhasaudy zhon kordi Tyuringiya arkyly Edil әskerimen Pannoniyaga kajtyp keldi zhazgandaj Katalaun dalasyndagy shajkasta birde bir zhak zheniske zhetken zhok Өlim sany sheksiz boldy Galliyadagy zhagdajdy Edil zhorygynyn erekshe ken aumagymen tүsindiruge bolady zhәne sheksiz үlken territoriyadagy tajpalar men birlestikterdi bir zherden baskaru asa kүrdeli boldy Shyndygynda 451 zhylgy halyktar shajkasynan kejin gundardyn kүshi әli de kuatty edi Әrine bul Edil kaganga tәn zhenis bolmasa da birak zheniliske de mүldem zhatpajdy