Италия-Түрк соғысы

Италия-Түрк соғысы – екі ел арасында 1911–1912 жылы өткен соғыс. 1911 жылы Италия корольдігінің құрылғанының 50 жылдығы тойланды. Елде шовинизмді уағыздайтын үгіт-насихат күшейтілді. Шіркеу, баспасөз, парламент мінберінен Рим империясын қалпына келтіру жөнінде үндеу тасталып, нәтижесінде елде Солтүстік Африканы отарлау жөнінде үкімет саясатын қызу қолдаушылар тобы (өнеркәсіп, қаржы буржуазиясы, ірі жер иелері, дінбасылар, әскерилер, т.б.) пайда болды. Осылардың қолдауымен үкімет Осман сұлтандығынан Киренаика мен Триполитанияның Италияға өткендігін мойындауды талап етті. 1911 жылы 29 қыркүйекте Италия Түркияға соғыс жариялады. Италия әскерлері Триполи, , , Бенгази, қалаларына келіп жетті. Бірақ жергілікті халық отарлаушыларға қарсы өте қатты қарсылық көрсетті. Қорғанысқа Стамбұлдан жіберілген офицерлер басшылық жасады. Тобруке мен Дернеде Италияға қарсы соғысқа кейін түріктердің көсеміне айналған Мұстафа Кемал Ататүрік қатынасты. Соғыс Италияның әскери және экономикалық жағынан әлсіздігін көрсетіп берді. 1912 жылы көктемде олардың Триполитания мен Киренаиканың ішкі аудандарына ену әрекеттері толық сәтсіздікпен аяқталды. Осыдан кейін италиялықтар Түркияны тізе бүктіру үшін Эгей түбегіндегі Додекан аралдарын (12 арал) басып алып, Дарданелл бұғазына 2 рет (сәуір, шілде айларында) еш нәтижесіз шабуыл жасады. Осы кезде Балқан соғыстары басталып кетті де, Түркия екі майданда қатар соғысуға шамасы келмей, 1912 жылы 18 қазанда Италиямен Лозанна бітімін жасасты. Бітім бойынша 12 Түркияға қайтарылды, ал Киренаика мен Триполитания (Ливия) Италияға өтті. Соғыс Италия экономикасын тұралатып, елде өнеркәсіп дағдарысы басталды.

Сілтемелер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том