Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Инстинкт(лат. іnstіnctus – түйсік) – организмнің сыртқы және ішкі тітіркендіргіштерге жауап ретінде пайда болатын туа біткен реакцияларының (мінез-құлық актілерінің) жиынтығы; күрделі шартсыз рефлекстер. Инстинкт жануарлардың тіршілік жағдайларына бейімделу формасы болып саналады; мысалы, үйрек балапанының жұмыртқадан шыға салысымен суда жүзуі. Инстинкт (латынша іnstіnctus – түйсік деген ұғымды білдіреді) туралы түсініктер ежелден белгілі. Ежелгі грек философы (біздің заманымыздан бұрынғы 250 – 208/205) инстинкт деген ұғымды құстар мен кейбір сүтқоректілердің мінез-құлық әрекетін сипаттауда қолданды. Француз ойшылы әрі дәрігері инстинкт жан-жануарлардың бүкіл дене құрылымымен, жүйке жүйесімен байланыста болатынын атап көрсетті. Чарлз Дарвин инстинкт — жануарлардың бір түріне ғана тән, кездейсоқ пайда болатын, өте қажетті және тұқым қуалайтын қабілетінің қалыптасуы екенін дәлелдеді. Ал пен инстинкттің рефлекторлық сипатын анықтады. Биологиялық маңызына қарай инстинкт: қоректік (олжасының ізіне түсу, азық жинау, т.б.), қорғаныстық немесе сақтық (қатер төнгенде айбат шегу, тырнау, қозғалмай қатып қалу, т.б.), жыныстық (уылдырығын шашу үшін балықтардың ағынға қарсы немесе ағын ығымен ауа жүзуі), т.б. түрлерге бөлінеді. Барлық бейімделу факторлары сияқты инстинкт орта жағдайының өзгеруіне байланысты өзінің мәнділігін жоғалтуы мүмкін. Құстар мен сүтқоректілерде инстинкттің экстраполяция деп аталатын ерекше түрі де кездеседі. Бұл жануарларға ортаның құбылмалы жағдайын дұрыс бағдарлауға мүмкіндік береді. Кейде олар келе жатқан апатты (мысалы, жерсілкінуді) алдын-ала сезеді. Адам инстинкті тәрбие процесі кезінде қалыптасып, көбінесе, оның саналы іс-әрекетіне бағынышты болады. Сәбилерде инстинкт ми қызметінің толық қалыптасуымен байланысты дамиды. Инстинкт туралы алғашқы ұғымдар оны саналы әрекетке, туа пайда болатын мінез-құлықтың жүре қалыптасатынына қарсы қоюға себепші болды. Этология мен мінез-құлық генетикасының табыстары бұл қарама-қарсы қою принципін жойып, мінез-құлық әрекетінің генетикалық негізі болатыны жайлы тұжырымдаманы қалыптастырды. Осыған байланысты қазіргі кезде «инстинкт» деген термин әлеуметтік ғылымдарда сирек қолданылады.
Ішкі сілтемелер
Сыртқы сілтемелер
- Instinct(ағылш.)
- Инстинкт (орысша)
Дереккөздер
- Балалар энциклопедиясы
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Instinkt lat instinctus tүjsik organizmnin syrtky zhәne ishki titirkendirgishterge zhauap retinde pajda bolatyn tua bitken reakciyalarynyn minez kulyk aktilerinin zhiyntygy kүrdeli shartsyz reflekster Instinkt zhanuarlardyn tirshilik zhagdajlaryna bejimdelu formasy bolyp sanalady mysaly үjrek balapanynyn zhumyrtkadan shyga salysymen suda zhүzui Instinkt latynsha instinctus tүjsik degen ugymdy bildiredi turaly tүsinikter ezhelden belgili Ezhelgi grek filosofy bizdin zamanymyzdan buryngy 250 208 205 instinkt degen ugymdy kustar men kejbir sүtkorektilerdin minez kulyk әreketin sipattauda koldandy Francuz ojshyly әri dәrigeri instinkt zhan zhanuarlardyn bүkil dene kurylymymen zhүjke zhүjesimen bajlanysta bolatynyn atap korsetti Charlz Darvin instinkt zhanuarlardyn bir tүrine gana tәn kezdejsok pajda bolatyn ote kazhetti zhәne tukym kualajtyn kabiletinin kalyptasuy ekenin dәleldedi Al pen instinkttin reflektorlyk sipatyn anyktady Biologiyalyk manyzyna karaj instinkt korektik olzhasynyn izine tүsu azyk zhinau t b korganystyk nemese saktyk kater tongende ajbat shegu tyrnau kozgalmaj katyp kalu t b zhynystyk uyldyrygyn shashu үshin balyktardyn agynga karsy nemese agyn ygymen aua zhүzui t b tүrlerge bolinedi Barlyk bejimdelu faktorlary siyakty instinkt orta zhagdajynyn ozgeruine bajlanysty ozinin mәndiligin zhogaltuy mүmkin Қustar men sүtkorektilerde instinkttin ekstrapolyaciya dep atalatyn erekshe tүri de kezdesedi Bul zhanuarlarga ortanyn kubylmaly zhagdajyn durys bagdarlauga mүmkindik beredi Kejde olar kele zhatkan apatty mysaly zhersilkinudi aldyn ala sezedi Adam instinkti tәrbie procesi kezinde kalyptasyp kobinese onyn sanaly is әreketine bagynyshty bolady Sәbilerde instinkt mi kyzmetinin tolyk kalyptasuymen bajlanysty damidy Instinkt turaly algashky ugymdar ony sanaly әreketke tua pajda bolatyn minez kulyktyn zhүre kalyptasatynyna karsy koyuga sebepshi boldy Etologiya men minez kulyk genetikasynyn tabystary bul karama karsy koyu principin zhojyp minez kulyk әreketinin genetikalyk negizi bolatyny zhajly tuzhyrymdamany kalyptastyrdy Osygan bajlanysty kazirgi kezde instinkt degen termin әleumettik gylymdarda sirek koldanylady Ishki siltemelerEtologiyaSyrtky siltemelerInstinct agylsh Instinkt oryssha DerekkozderBalalar enciklopediyasyBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet