Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жүзгін, жүзген, дүзген, қандым (лат. Calligonum) – тарандар тұқымдасына жататын ағаш не тармақталған бұталар.
| Жүзгін | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Calligonum polygonoides | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Species | ||||||||||||||
| see text. |
Солтүстік Африка, Азия және Еуропада кездесетін 80-ге жуық түрі белгілі. Биіктігі 40 см-ден 7 м-ге дейін болады. Жапырағы өте ұсақ, ұзынша ине тәрізді. Гүлі қос жынысты, ақ не қызғылт түсті, хош иісті. Жемісі – қатты қабықты ұсақ жаңғақша. Жүзгіннің негізгі тамырының ұзындығы 1,5 – 2 м, ал көлбей өскен тамырының ұзындығы 12 – 20 м. Жүзгін тұқымынан, атпа тамырларынан өсе береді. Топырақ талғамайды, қуаңшылыққа төзімді; құмда, тасты жерде де өседі. Жүзгіннің 80-ге жуық түрі бар. Қазақстанның шөл, шөлейтті далаларында 30-ға жуық түрі кездеседі. Қызыл жүзгін (Callіgonum aphyllum), (Callіgonum jucnceum), (Callіgonum cetosum) кең таралған. Жүзгіннің отындық, жемшөптік маңызы бар, сусымалы құм мен қарды тоқтату үшін де өсіріледі. Жас бұтағы мен жемісін түйе, қой мен ешкі сүйсініп жейді.
Жүзгін - жапырақсыз, жасыл өркенді, бунақ-бунақ болып өсетін бұталы өсімдік. Сыр өңірі, Аралдың шығыс бетіндегі шөлді аймақта өсетін жүзгінді түйе малы сүйсініп жейді. Жаз басында гүлдейтін жүзгінді жайылымға зауқын арттырады деп қой мен түйені жаяды. Шөлейт жердің түрғындары жүзгінді баялыш, теріскен, шимен араластыра өріп, арасына құм салып қалап, желде ықтасын, аязда суық өткізбейтін жылы қора соғуға көп пайдаланады. Сондай-ақ жүзгіннен түйенің мұрындығын жасаса, түйе танауын іріңдетіп, қабындырмайды делінеді. Ел аузында «Түйе айтыпты» деген төмендегідей жыр жолдары кездеседі:
- Мұрындыгым дүзгеннен болсын,
- Төсегім күлден болсын,
- Бұйдам алалы болсын,
- Жабуым шималы болсын,
- Өспегенде немене.
Дереккөздер
- "Қазақ Энциклопедиясы"
- Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
- Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhүzgin zhүzgen dүzgen kandym lat Calligonum tarandar tukymdasyna zhatatyn agash ne tarmaktalgan butalar ZhүzginCalligonum polygonoidesDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylarSaby Tukymdasy PolygonaceaeKishi tukymdasy Tegi CalligonumSpeciessee text Soltүstik Afrika Aziya zhәne Europada kezdesetin 80 ge zhuyk tүri belgili Biiktigi 40 sm den 7 m ge dejin bolady Zhapyragy ote usak uzynsha ine tәrizdi Gүli kos zhynysty ak ne kyzgylt tүsti hosh iisti Zhemisi katty kabykty usak zhangaksha Zhүzginnin negizgi tamyrynyn uzyndygy 1 5 2 m al kolbej osken tamyrynyn uzyndygy 12 20 m Zhүzgin tukymynan atpa tamyrlarynan ose beredi Topyrak talgamajdy kuanshylykka tozimdi kumda tasty zherde de osedi Zhүzginnin 80 ge zhuyk tүri bar Қazakstannyn shol sholejtti dalalarynda 30 ga zhuyk tүri kezdesedi Қyzyl zhүzgin Calligonum aphyllum Calligonum jucnceum Calligonum cetosum ken taralgan Zhүzginnin otyndyk zhemshoptik manyzy bar susymaly kum men kardy toktatu үshin de osiriledi Zhas butagy men zhemisin tүje koj men eshki sүjsinip zhejdi Zhүzgin zhapyraksyz zhasyl orkendi bunak bunak bolyp osetin butaly osimdik Syr oniri Araldyn shygys betindegi sholdi ajmakta osetin zhүzgindi tүje maly sүjsinip zhejdi Zhaz basynda gүldejtin zhүzgindi zhajylymga zaukyn arttyrady dep koj men tүjeni zhayady Sholejt zherdin tүrgyndary zhүzgindi bayalysh terisken shimen aralastyra orip arasyna kum salyp kalap zhelde yktasyn ayazda suyk otkizbejtin zhyly kora soguga kop pajdalanady Sondaj ak zhүzginnen tүjenin muryndygyn zhasasa tүje tanauyn irindetip kabyndyrmajdy delinedi El auzynda Tүje ajtypty degen tomendegidej zhyr zholdary kezdesedi Muryndygym dүzgennen bolsyn Tosegim kүlden bolsyn Bujdam alaly bolsyn Zhabuym shimaly bolsyn Өspegende nemene Derekkozder Қazak Enciklopediyasy Otyrar Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2005 ISBN 9965 17 272 2 Қazaktyn etnografiyalyk kategoriyalar ugymdar men ataularynyn dәstүrli zhүjesi Enciklopediya Almaty DPS 2011 ISBN 978 601 7026 17 2