Жаңа коронавирус (2019-nCoV)

SARS-CoV-2 (ағылш. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2), бұған дейін 2019-nCoV (ағылш. 2019 novel coronavirus), бейресми Ухань коронавирусы деп те аталады, тыныс алу жолдарының инфекциясын тудыратын, адамнан адамға берілетіні дәлелденген жұқпалы вирус. Алғаш рет Ухань (Хубэй, Қытай) билігі анықтаған, қазіргі таңда жалғасып жатқан COVID-19 індетінің қоздырғышы.

SARS-CoV-2
Ғылыми топтастырылуы
Патшалық	Вирустар
Тұқымдас	Коронавирустар
Түр	Жаңа коронавирус (2019-nCoV)
Халықаралық ғылыми атауы
SARS-CoV-2
Ухань, Қытай, тіркелген жалғыз ошақтың орналасқан жері
Балтимур бойынша тобы
IV: Біржіпшелі (+)РНҚ-сы бар вирустар
[{{fullurl:commons:{{{Commons}}}|uselang=kk}} Ортаққордан сурет іздеу]

Вирус геномы

Алғашқыда індет ошағы теңіз өнімдері мен мал базарында анықталды деп хабарланғандықтан, вирус зоонозды инфекция болуы мүмкін деген болжам пайда болды, алайда әлі расталмады. Осы вирус пен басқа да белгілі вирус түрлерінің генетикалық құрылымын салыстыру барысында, оның (79.5%) және әзірге байланысы зерттеліп жатқан жарғанат коронавирусының (96%) құрылымына ұқсайтыны анықталған.

Этимологиясы

Атауы вирус вирионының түрі тәжге ұқсайтындықтан, жаңа латын тіліндегі сorona (күн тәжі) және viridae (вирустар) сөздерінің бірігуінен құралған. Қазақстаның кей БАҚ өкілдері вирус атауын тәж вирусы, тәжвирус деп те жазып жүр. Бұдан бөлек вирустың Ухань короновирусы, Уханьдағы теңіз өнімдерін базарының пневмония вирусы және Ухань пневмониясы деген атаулары бар.

Эпидемиология

Толық мақаласы: 2019-20 жылғы Уханьдағы жаңа коронавирус індеті

2019 жылы, желтоқсанның басында инфекция алғаш рет адамнан анықталды. Молекула сағатын қолдану арқылы анықтауда инфекцияның туындау уақыты шамамен сондай не одан ертерек екені белгілі болды. 2019-nCoV ошағы желтоқсанның ортасында Қытайдың Ухань қаласында анықталды. Жарияланған геном негізінде филогенетикалық зерттеу жүргізіліп, инфекицяның вирус жұқтырған жануардан берілуі мүмкін деген болжам туындады. Кейін вирус Қытай құрлығының басқа провинцияларына және Тайланд, Жапония, Тайуан, Оңтүстік Корея, Аустралия, Франция және Құрама Штаттарыға таралды.

2020 жылдың 21 ақпанындағы дерекке сәйкес әлем бойынша 76,779, адам вирус жұқтырғаны белгілі, оның 75,467 Қытай құрлығынан Қытайдан тыс жұқтырғандар не Уханьда болған, не сол өңірде болған адамман тікелей байланысқа түскен. Әзірге белгілі мәлімет бойынша барлығы 2,247 адам көз жұмған.

Әйгіленімдері мен клиникалық көрінісі

2019-nCoV коронавирусының белгілері пневмония не әйгіленімдеріне ұқсас:

• 90% жағдайда қызба мен дене қызымының көтерілуі (38°С не одан жоғары, қалтырау)
• 80% жағдайда жалпы әлсіздік пен құрғақ, өнімсіз жөтел
• 20% жағдайда Тыныс алудың қиындауы
• 15% жағдайда тыныс жетіспеушілігі
• Есінен тану (өкпе тінінің үдемелі зақымдануынан)
• Кеуде тұсындағы ауырсыну сезімі
• Бас ауыруы
• Миалгия

Кеуде торы рентгенографиясында екі өкпенің бірдей зақымдалуын көруге болады. Ауруханаға түскен кездегі өмір көрсеткіштері (дене қызымы, жүректің жиырылу жиілігі не пульс, тыныс жиілігі, қан қысымы) тұрақты. Қан талдауында лейкоциттердің төмендеуі (лейкопеня мен лимфопения) анықталады.

Инкубациялық кезең 6-12 күнге созылады. Егер адамнан адамға жұқса, бес күннен аспайды. Көбіне жануардан берілген кезде инкубациялық кезеңнің ұзаруы жүреді.

Мәліметтерді алдын ала талдау нәтижесі бойынша науқас адаммен жанасқанда жұқпалылықтың жоғарылауы анықталған.

Вирустың адамнан адамға берілетіні анықталып, дәлелденді.

Алдын алу және емі

Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымы 2019-nCoV коронавирусын жұқтыру қаупін төмендету үшін қажет ұсынымдар жариялады:

• қолды жиі сабынмен не спиртті ерітінділермен жуу;
• жөтелгенде не түшкіргенде ауыз бен мұрынды білекпен не матамен жабу (кейін матаны лақтыра салған жөн);
• дене қызымы бар не жөтелген адаммен қатты жақындаспау;
• шикі не толық піспеген жануартекті өнімдерді тұтынбау.

Дәл қазір вирусқа қарсы арнайы ем жоқ, алайда бұрыннан бар вирусқақарсы препараттар негізінде шығарылуы мүмкін.

Дереккөздер

1. Surveillance case definitions for human infection with novel coronavirus (nCoV). World Health Organization. Тексерілді, 21 қаңтар 2020.
2. Novel coronavirus (2019-nCoV), Wuhan, China. United States: Centers for Disease Control and Prevention (10 January 2020). Тексерілді, 16 қаңтар 2020.
3. 2019 Novel Coronavirus (2019 nCoV): Frequently Asked Questions | IDPH.
4. "Update and Interim Guidance on Outbreak of 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) in Wuhan, China CDC Health Update". New Jersey Department of Health. 18 January 2020
5. Zhou, Peng; Yang, Xing-Lou; Wang, Xian-Guang; Hu, Ben; Zhang, Lei; Zhang, Wei; Si, Hao-Rui (23 January 2020). "Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin". bioRxiv: 2020.01.22.914952. :10.1101/2020.01.22.914952. https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.01.22.914952v2. 
6. Callaway, Ewen; Cyranoski, David (23 January 2020). "Why snakes probably aren't spreading the new China virus" (in en). Nature. :10.1038/d41586-020-00180-8.  0028-0836. https://www.nature.com/articles/d41586-020-00180-8. 
7. Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally  (ағыл.) (26 January 2020).
8. Cohen, Jon Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally  (ағыл.) (26 January 2020).
9. China coronavirus: Hong Kong widens criteria for suspected cases after second patient confirmed, as MTR cancels Wuhan train ticket sales, : South China Morning Post (23 January 2020). Тексерілді 23 қаңтардың 2020.
10. Novel coronavirus: three cases reported in France (25 January 2020).
11. Doherty, Ben. Coronavirus: three cases in NSW and one in Victoria as infection reaches Australia (en-GB), The Guardian (25 January 2020).
12. Operations Dashboard for ArcGIS (29 қаңтар 2020). Тексерілді, 28 қаңтар 2020.
13. Novel Coronavirus (2019-nCoV) SITUATION REPORT - 5 25 JANUARY 2020. Тексерілді, 26 қаңтар 2020.
14. Hui DS, I Azhar E, Madani TA, Ntoumi F, Kock R, Dar O, Ippolito G, Mchugh TD, Memish ZA, Drosten C, Zumla A, Petersen E. The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China. Int J Infect Dis. 2020 Jan 14;91:264–266.
15. Experts explain the latest bulletin of unknown cause of viral pneumonia (11 January 2020).
16. The Associated Press China confirms human-to-human transmission of new coronavirus (Jan 20, 2020 11:19 AM ET | Last Updated: January 21).
17. Novel Coronavirus (2019-nCoV) advice for the public
18. WHO says new China coronavirus could spread, warns hospitals worldwide (14 January 2020).