Жауғаш Қырбасұлы | |
---|---|
Дүниеге келгені: | 1733 ж. |
Қайтыс болғаны: | 1782 ж. |
Ұлты: | қазақ |
Мансабы: | Қазақ батыры |
Жауғаш Қырбасұлы
Жауғаш Қырбасұлы (1733, Алматы облысы Қарасай ауданы — 1782, Жамбыл облысы Меркі ауданы) — Абылай ханның әскери қолбасшысы, елші. Ұлы жүз құрамындағы ботбай руының Қоралас аталығынан шыққан. Абылай хан оның ерлігін жоғары бағалап, “” деп атаған. 1733 жылы күзде қазақтар жеңіске жетіп, жоңғарлар қашқан Аюлы, Арқарлы тауларындағы шайқас кезінде туғандықтан әуелгі қойылған есімі екен, анасы еркелетіп, Жауғаш атанып кеткен. Әкесі 18 ғасырдың 1-жартысында жоңғарлармен болған бірқатар шайқастарға қатысқан, Аңырақай шайқасында ботбай қолын басқарған әскерінде мыңбасы болған. Жауғаш 15 жасында атқа қонып, қасындағы , сияқты серіктерімен ел еркіндігі жолында Алатаудан Арқаға барып, Абылай ханның орда сарбаздарының қатарына қосылған. Жауғаш 1751 — 1753 жылдары Абылай ханның бірнеше тапсырмаларын тиянақты орындап, сенімді серіктерінің біріне айналды. 1754 — 1756 жылдары Абылай ханның арнайы әскери қолын басқарды. 1756 жылы қытайлармен болған шайқаста Абылай хан жараланып, Жауғаш ұрыс болып жатқан жерден ханды аман алып шығып, құтқарып қалады. Бұқар жырау жырларында Абылай хан “Іздесем де табылмас, Жауғашжан, сендей құбаша ұл” деп мадақтаған Жауғаш батыр осы. Ол Қытаймен арадағы қатынасты реттеуге қатысқан елші де болған. Сол жылы (1756) қытай генералы өз қолына түскен Жауғаш батырды Абылай ханмен келісім жасауға жібереді. Жауғаш батыр 1771 — 1774 жылдары қырғыздармен қақтығыстардың аяқталуына ат салысқан. Қырғыз мен баласы ара түсіп, Абылай ханның кескен өлім жазасынан аман алып қалып, қазақ-қырғыз арасындағы бауырластықтың сақталуына үлес қосқан. Абылай ханның өмірінің соңына дейін жанында болып, айнымайтын тірегі саналған Жауғаш батырға хан аманат етіп тапсырған, жоңғарларға қарсы соғыстарда көтерген қасиетті жеңіс туы батырдың ұрпақтарының қолында күні бүгінге дейін сақтаулы. Денесі Түркістандағы Қожа Ахмет Иасауи кесенесінің ішінде, дәліздің Ақсарай жағына, Абылай ханның қасына жерленген. Қазіргі Жамбыл облысы Меркі ауданы Жауғаш батыр есімі берілген.
Ол — білімді мәмілегер, Қазақ хандығының 1756-58 жылдардағы Қытаймен келісімге келуіне, 1770-1774 жылдардағы қырғыздармен қақтығысының нөтижелі аяқталуына ерекше еңбек сіңіреді. Абылай ханның арнайы шақыруымен Жауғаш жетпісінші жылдардың аяғында қайтадан Арқаға барады. Хан ордасын Түркістанға көшіргенде Тілеуберді, Бүрге батырлармен бірге соның қорғаушысы болады. Жауғаш қандай жағдай болса да сөзіне берік, досқа адал, әділ кісі болған. Өздерімен соғысқан дүшпаны Садырдың бір баласын ертедегі достығы үшін өлтіртпей, ханнан өтініп сүрап алуы соның айғағы. Оның досқа адалдығын Абылай хан да жоғары бағалайды. Жауғаш батыр 49 жасында өз ажалынан қайтыс болады.
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы
- Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — тұлға туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhaugash ҚyrbasulyDүniege kelgeni 1733 zh Қajtys bolgany 1782 zh Ұlty kazakMansaby Қazak batyryZhaugash ҚyrbasulyZhaugash Қyrbasuly 1733 Almaty oblysy Қarasaj audany 1782 Zhambyl oblysy Merki audany Abylaj hannyn әskeri kolbasshysy elshi Ұly zhүz kuramyndagy botbaj ruynyn Қoralas atalygynan shykkan Abylaj han onyn erligin zhogary bagalap dep atagan 1733 zhyly kүzde kazaktar zheniske zhetip zhongarlar kashkan Ayuly Arkarly taularyndagy shajkas kezinde tugandyktan әuelgi kojylgan esimi eken anasy erkeletip Zhaugash atanyp ketken Әkesi 18 gasyrdyn 1 zhartysynda zhongarlarmen bolgan birkatar shajkastarga katyskan Anyrakaj shajkasynda botbaj kolyn baskargan әskerinde mynbasy bolgan Zhaugash 15 zhasynda atka konyp kasyndagy siyakty serikterimen el erkindigi zholynda Alataudan Arkaga baryp Abylaj hannyn orda sarbazdarynyn kataryna kosylgan Zhaugash 1751 1753 zhyldary Abylaj hannyn birneshe tapsyrmalaryn tiyanakty oryndap senimdi serikterinin birine ajnaldy 1754 1756 zhyldary Abylaj hannyn arnajy әskeri kolyn baskardy 1756 zhyly kytajlarmen bolgan shajkasta Abylaj han zharalanyp Zhaugash urys bolyp zhatkan zherden handy aman alyp shygyp kutkaryp kalady Bukar zhyrau zhyrlarynda Abylaj han Izdesem de tabylmas Zhaugashzhan sendej kubasha ul dep madaktagan Zhaugash batyr osy Ol Қytajmen aradagy katynasty retteuge katyskan elshi de bolgan Sol zhyly 1756 kytaj generaly oz kolyna tүsken Zhaugash batyrdy Abylaj hanmen kelisim zhasauga zhiberedi Zhaugash batyr 1771 1774 zhyldary kyrgyzdarmen kaktygystardyn ayaktaluyna at salyskan Қyrgyz men balasy ara tүsip Abylaj hannyn kesken olim zhazasynan aman alyp kalyp kazak kyrgyz arasyndagy bauyrlastyktyn saktaluyna үles koskan Abylaj hannyn omirinin sonyna dejin zhanynda bolyp ajnymajtyn tiregi sanalgan Zhaugash batyrga han amanat etip tapsyrgan zhongarlarga karsy sogystarda kotergen kasietti zhenis tuy batyrdyn urpaktarynyn kolynda kүni bүginge dejin saktauly Denesi Tүrkistandagy Қozha Ahmet Iasaui kesenesinin ishinde dәlizdin Aksaraj zhagyna Abylaj hannyn kasyna zherlengen Қazirgi Zhambyl oblysy Merki audany Zhaugash batyr esimi berilgen Ol bilimdi mәmileger Қazak handygynyn 1756 58 zhyldardagy Қytajmen kelisimge keluine 1770 1774 zhyldardagy kyrgyzdarmen kaktygysynyn notizheli ayaktaluyna erekshe enbek siniredi Abylaj hannyn arnajy shakyruymen Zhaugash zhetpisinshi zhyldardyn ayagynda kajtadan Arkaga barady Han ordasyn Tүrkistanga koshirgende Tileuberdi Bүrge batyrlarmen birge sonyn korgaushysy bolady Zhaugash kandaj zhagdaj bolsa da sozine berik doska adal әdil kisi bolgan Өzderimen sogyskan dүshpany Sadyrdyn bir balasyn ertedegi dostygy үshin oltirtpej hannan otinip sүrap aluy sonyn ajgagy Onyn doska adaldygyn Abylaj han da zhogary bagalajdy Zhaugash batyr 49 zhasynda oz azhalynan kajtys bolady DerekkozderҚazak enciklopediyasy Tarihi tulgalar Tanymdyk kopshilik basylym Mektep zhasyndagy okushylar men kopshilikke arnalgan Қurastyrushy Togysbaev B Suzhikova A Almaty Almatykitap baspasy 2009 ISBN 978 601 01 0268 2Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul tulga turaly makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi auystyru kazhet