Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жауыр – Қарағанды облысы Ақтоғай ауданы Айыртас ауылының солтүстік-шығысында 10 км жерде орналасқан тау. Батыстан шығысқа қарай 7 км-ге созылып жатыр, ені 5 км.
| Жауыр тауы | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Пайда болған кезеңі | |
| Ұзындығы | 7 км |
| Ені | 5 км |
| Биіктігі | 1090 м |
| Орналасуы | |
| 48°08′21″ с. е. 76°59′10″ ш. б. / 48.13917° с. е. 76.98611° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 48°08′21″ с. е. 76°59′10″ ш. б. / 48.13917° с. е. 76.98611° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Елдер | |
| | |
| | |
Атауының шығу тегі
Жауыртау тауының атауы жауыр сөзінен, яғни аттың арқасындағы ертоқымнан пайда болған жара сөзінен негізін алады. Тау атауының шығу тегі туралы аңыз қазақтың «Қозы-Көрпеш - Баян-сұлу» эпосымен тығыз байланысқан. Атаудың шығу тегіне байланысты нұсқалардың біріне сәйкес тау пішіні жағынан аттың арқасына ұқсауына орай өз атауын алған. Басқа нұсқада оның атауы пішін сипатын алмай, эпостың кейіпкері Айбастың өз көктайын қалдырып кеткен жерімен байланысты.
«Қозы-Көрпеш - Баян-сұлу» эпосында ашкөз Қарабайдың көрікті қызы Баянды Қозыға тұрмысқа бергісі келмей, Қозы ауылынан «лайықты» ерге ұзатамын деген үмітпен кетіп қалғаны суреттелген. Аягөз жағасына жеткенде, олар көп ұзамай Баянға демде ғашық болып қалған Ноғайдан шыққан байдың ұлы Қодарды кездестіреді. Бақыттан үмітін үзген бойжеткен сүйіктісіне әкесінің оны еркінен тыс Қодарға үйлендіргісі келетіні туралы хабар беремін деп шешіп, Айбас деген жігітті хабармен жіберуге бел буды.
Баян сеніп тапсырған Бақа атты сәйгүлікпен Айбас Сарыарқаның шексіз даласын ұзақ уақыт кезіп, шаршап-шалдығып, Баянның «сәлемдемем» деп берген домбырасының, алқасының және қарқара қадаған топысының сандықтан түсіп қалғанын байқамады. Ол Баяннан Қозыға жіберген сәлемдемесі түсіп қалған жерлер кейіннен «Домбыралы», «Моншақты» және «Қарқаралы» деп аталып кетті деседі.
Айбас өзінің қалжырауына қарамастан сапарын жалғастырса да, жүдеген сәйгүлік одан әрі шаба алмай кейіннен халық арасында «Тоқырауын» (тоқырау, тоқтау) деп аталып кеткен өзеннің жағасына келіп тоқтап калды. Мақсатына берілген Айбас Бақаны осы өзеннің бойында демалдырып, одан әрі қарай тағы да шаба жөнелді. Аңыз бойынша, Бақа ұзақ сапар мен ертоқымның астына шыққан орасан жараның салдарынан күшсіздіктен тоқтапты. Сол себептен «жауыр» тұлпардың қалған жері «Жауыртау» деп атанды.
Жауыртау тауы өзінің алғашқы атауын ХХ ғасырға дейін сақтап келіп, түздегі үлкен өзгерістерге байланысты Теміртау атанды. 1940 жылы академик Қаныш Сәтбаев Қарсақбай, Атасу және Қарқаралы кен орындарында өндірістік темір рудасының ауқымы 200 млн. тонналық қоры барлығын дәлелдеді, осының арқасында Жауыртаудың жанында Теміртау атты металлургтер қаласының негізі қаланды. Қаланың атауы «тау-тау темір» сөзінен шығып, темірдің көп көлемде шыққандығын бейнелейді. Нәтижесінде қасындағы тау да қала атауын алып, Теміртау деп атала бастады.
Жер бедері, геологиялық құрылымы
Солтүстік беткейі көлбеу, оңтүстік тік, ең биік жері 1090 м. Тас көмір жүйесінің жыныстарынан түзілген.
Өсімдігі
Қоңыр топырақ жамылғысында жусан, сұлыбас, боз, бұталар өседі. Бұлаққа бай, Еспе өзеніне құятын шағын өзендер бастау алады.
Дереккөздер
- Наскен А., ТОПОНИМИКА – ЯЗЫК ЗЕМЛИ. (на материале топонимов РК)
- Aizholova G., Prospects of Toponyms Use in Travel and Excursion Activities (Central Kazakhstan Case Study) [1]
- Рахымов Б.С., ҚАЗАҚ ФОЛЬКЛОРЫНДАҒЫ БАЯНАУЫЛ ТУРАЛЫ АҢЫЗ БЕН АҚИҚАТ
- Мухатаева А.Ж. К ВОПРОСУ ОБ ЭТИМОЛОГИИ ЭТНОГРАФИЧЕСКИХ ТОПОНИМОВ
- Сказание о Жауыртау - Темиртау
- Ел тарихындағы елеулі тұлға
- Қарағанды облысы топонимдері(қолжетпейтін сілтеме)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhauyr Қaragandy oblysy Aktogaj audany Ajyrtas auylynyn soltүstik shygysynda 10 km zherde ornalaskan tau Batystan shygyska karaj 7 km ge sozylyp zhatyr eni 5 km Zhauyr tauySipattamasyPajda bolgan kezeniTas komirҰzyndygy7 kmEni5 kmBiiktigi1090 mOrnalasuy48 08 21 s e 76 59 10 sh b 48 13917 s e 76 98611 sh b 48 13917 76 98611 G O Ya Koordinattar 48 08 21 s e 76 59 10 sh b 48 13917 s e 76 98611 sh b 48 13917 76 98611 G O Ya T Elder Қazakstan Қaragandy oblysy Aktogaj audanyZhauyr tauyZhauyr tauyAtauynyn shygu tegiZhauyrtau tauynyn atauy zhauyr sozinen yagni attyn arkasyndagy ertokymnan pajda bolgan zhara sozinen negizin alady Tau atauynyn shygu tegi turaly anyz kazaktyn Қozy Korpesh Bayan sulu eposymen tygyz bajlanyskan Ataudyn shygu tegine bajlanysty nuskalardyn birine sәjkes tau pishini zhagynan attyn arkasyna uksauyna oraj oz atauyn algan Baska nuskada onyn atauy pishin sipatyn almaj epostyn kejipkeri Ajbastyn oz koktajyn kaldyryp ketken zherimen bajlanysty Қozy Korpesh Bayan sulu eposynda ashkoz Қarabajdyn korikti kyzy Bayandy Қozyga turmyska bergisi kelmej Қozy auylynan lajykty erge uzatamyn degen үmitpen ketip kalgany surettelgen Ayagoz zhagasyna zhetkende olar kop uzamaj Bayanga demde gashyk bolyp kalgan Nogajdan shykkan bajdyn uly Қodardy kezdestiredi Bakyttan үmitin үzgen bojzhetken sүjiktisine әkesinin ony erkinen tys Қodarga үjlendirgisi keletini turaly habar beremin dep sheship Ajbas degen zhigitti habarmen zhiberuge bel budy Bayan senip tapsyrgan Baka atty sәjgүlikpen Ajbas Saryarkanyn sheksiz dalasyn uzak uakyt kezip sharshap shaldygyp Bayannyn sәlemdemem dep bergen dombyrasynyn alkasynyn zhәne karkara kadagan topysynyn sandyktan tүsip kalganyn bajkamady Ol Bayannan Қozyga zhibergen sәlemdemesi tүsip kalgan zherler kejinnen Dombyraly Monshakty zhәne Қarkaraly dep atalyp ketti desedi Ajbas ozinin kalzhyrauyna karamastan saparyn zhalgastyrsa da zhүdegen sәjgүlik odan әri shaba almaj kejinnen halyk arasynda Tokyrauyn tokyrau toktau dep atalyp ketken ozennin zhagasyna kelip toktap kaldy Maksatyna berilgen Ajbas Bakany osy ozennin bojynda demaldyryp odan әri karaj tagy da shaba zhoneldi Anyz bojynsha Baka uzak sapar men ertokymnyn astyna shykkan orasan zharanyn saldarynan kүshsizdikten toktapty Sol sebepten zhauyr tulpardyn kalgan zheri Zhauyrtau dep atandy Zhauyrtau tauy ozinin algashky atauyn HH gasyrga dejin saktap kelip tүzdegi үlken ozgeristerge bajlanysty Temirtau atandy 1940 zhyly akademik Қanysh Sәtbaev Қarsakbaj Atasu zhәne Қarkaraly ken oryndarynda ondiristik temir rudasynyn aukymy 200 mln tonnalyk kory barlygyn dәleldedi osynyn arkasynda Zhauyrtaudyn zhanynda Temirtau atty metallurgter kalasynyn negizi kalandy Қalanyn atauy tau tau temir sozinen shygyp temirdin kop kolemde shykkandygyn bejnelejdi Nәtizhesinde kasyndagy tau da kala atauyn alyp Temirtau dep atala bastady Zher bederi geologiyalyk kurylymySoltүstik betkeji kolbeu ontүstik tik en biik zheri 1090 m Tas komir zhүjesinin zhynystarynan tүzilgen ӨsimdigiҚonyr topyrak zhamylgysynda zhusan sulybas boz butalar osedi Bulakka baj Espe ozenine kuyatyn shagyn ozender bastau alady DerekkozderNasken A TOPONIMIKA YaZYK ZEMLI na materiale toponimov RK Aizholova G Prospects of Toponyms Use in Travel and Excursion Activities Central Kazakhstan Case Study 1 Rahymov B S ҚAZAҚ FOLKLORYNDAҒY BAYaNAUYL TURALY AҢYZ BEN AҚIҚAT Muhataeva A Zh K VOPROSU OB ETIMOLOGII ETNOGRAFIChESKIH TOPONIMOV Skazanie o Zhauyrtau Temirtau El tarihyndagy eleuli tulga Қaragandy oblysy toponimderi kolzhetpejtin silteme