Жапон тілі (жапон. 日本語 [ɲihoŋgo] ) — жапон халқының тілі. Жапонияның ресми тілі. Бұл тілде 130 миллионнан астам адам сөйлейді.
Жапон тілі | |
Өз атауы: | 日本語 |
---|---|
Елдер: | Жапония, Гуам, Тайвань, КХДР, Оңтүстік Корея, Перу, Аустралия |
Сөйлеушілер саны: | 140 млн |
Рейтинг: | 9 |
Санаты: | Еуразия тілдері |
| |
Жазуы: | , |
: | япо 870 |
ISO 639-1: | ja |
: | jpn |
: | jpn |
Тағы қараңыз: |
Жапон тілі – өзге тілдердің арасында даулы жүйелік жағдайлармен ерекшеленетін Жапонияның мемлекеттік тілі. Бұл тілді еркін меңгерушілер саны – 140 млн астам болса , 125 млн адамның ана тілі болып табылады. ( әлемде 9-шы орында). Жапон тілі екі атауда қолданылады. Атап айтқанда, әлемдегі өзге елдердің контекстерінде, шет елдіктерге жапон тілін үйретерде, «ниханго» атауы қолданылады, яғни ол сөзбе-сөз аударғанда «жапон тілі» деген мағынаны білдіреді. Алайда, ұлттық мәдениеттің бір бөлшегі ретінде, Жапониядағы оқу құралы ретінде, сондай-ақ, мемлекеттік және ана тіл ретінде, әдетте, ол «кокуго» деп аталады, яғни «мемлекеттік тіл» немесе «ұлттық тіл» дегенді білдіреді.
Әлемде таралуы
Жапон тілінде сөйлеушілердің көп бөлігі Жапон аралдарын мекендейді. Бұл тіл кезінде Жапон мемлекеті жаулап алған кей аймақтарда да (Корея, Тайвань, Қытайдың кейбір жерлері) қолданысқа ие. Сондай-ақ , Солтүстік және Оңтүстік Америка елдері мен АҚШ-тың кейбір штаттарындағы (Калифорния , Гавай аралдары, Бразилия, Перу) жапон эммигранттары қолданатын тіл.
Классификациясы
Жапон тілінің генетикалық байланыстары әлі толық анықталмаған. Жапон тілі оңаша тіл ( изолированный) ретінде қарастырылады. Жапон тілін алтай тілдер семьясындағы пуескі тобына ( оның ішіне корей пуескісі, ежелгі және қазіргі корей тілдері жатады), сондай-ақ австронезиялық тілдер тобына жатқызатын әр түрлі гепотезалар бар. Жапон тілінің грамматикалық құрылымы корей тілінің грамматикалық құрылымына жақын. Көне жапон тілінде Когурё тілінің ( Солтүстік Корея аумағындағы ежелгі княздық) көптеген сөздері және пуескілік тілдің кейбір сөздері көрініс тапқан.
Жапон тілінің лексикасы австролезиялық және алтай тілдер тобының лексикасымен ұқсас болып келеді. Әсіресе, мұндай ұқсастық алтай тілдер семьясындағы пуеско тобынан ерекше байқалады. Жапон тілі, корей тілі сияқты, қытай лексикасының қатты ықпалына ұшыраған. Десек те, лексикасына қатты ықпал еткенімен, грамматикаға әсерін тигізбеген. Сондықтан, жапон тілін сино-тибеттік топқа жатқызбаймыз.
Тарихы
Жапон тілінің шығу тарихы даулы сұрақтардың бірі болып табылады. Ең көп тараған болжам, ол, азия континентінен шыққан, тілдері австроазияттардың (Тайваньдағы аборегендердермен туыстас) ықпалына ұшыраған алтайлықтар (пуескі тайпалары) Жапон аралдарын жаулап алғаннан кейін тіл ретінде пайда болуын айғақтайды. Археологтардың көзқарасы бойынша, бұл кезде Яйон (б.з.б. ІІІ ғ) мәдениеті ақырын-ақырын ескі жергілікті мәдениет- Джомон мәдениетін ығыстырып шығарған. Алайда, жапон ұлтының нақты пайда болған мерзімін айту қиын. Себебі, жапондықтарда қытайлық иероглифтер енгізілгенге дейін жазу мүлде болмағандықтан, олардың тарихи дамуын айғақтайтын құжаттар сақталмаған. Жапон ұлтының пайда болуы б.з.б. ІІІ ғасырда жапон тайпалары Ямато тайпаларына бағынышты болған дәуірден бастау алады делінсе, қытай деректерінде жапон ұлтының шығу тарихын одан әрідегі уақытқа жатқызады. Шамамен б.з.б. VІ ғасырда қытай мәдениетінің белсенді енгізілуі нәтижиесінде жапон басшыларының Қытай және ежелгі корей мемлекеті Пекчемен дипломатиялық қатынастардың нәтижиесінде , Жапония экспорттың орталығына айналды. Мемлекеттік құрылымның, мәдениеттің, өнердің, буддизмнің келуімен, Жапонияда жазу пайда болды. «Коджики» және «Нихон Секи» – жапон әдебиетіндегі тұңғыш үлкен туынды болды. Осы мезетте, жапон тіліне қытай тілінің көптеген сөздері енеді. Бұл күнде, жапон тіліндегі сөздік қордың 40%-ы қытай тілінің кірме сөздері. Алайда, қытай жазбасының енуі кейбір жайсыз мәселелердің шығуына түрткі болады. Яғни, бұл жерде, екпіндегі айырмашылықтар, екі тілдегі морфология мен синтаксистегі тондардың қолданылуындағы айырмашылықтар, тағы да сол сияқты көптеген жайттар қиындық туғызды. VII ғасырдан бастап қытай иероглифтері жапон тілінің форматы негізінде яғни жапон тілінің морфологиялық және синтаксистік ерекшеліетердің негізінде құрастырылды. Басында буын әліппесінің қызметін атқаратын, іріктелген қытай иероглифтері – манъёгана қолданылған болатын. Жапон әліпиін құрастыру нәтижиесінде , катакана және хирагана атты жапон буын әліпиі ( Еуропалық мемлекеттердің әліпиінің негізінде) құрастырылған болатын. Қытай иероглифтерінің негізінде буддалық монах қазіргі катакананың протатипін жасады. Ал VIIІ ғасырда киоттардың дворян тегінен шыққан – Хейан атты ханым поэма, новелла, күнделік жазу үшін, екінші буын әліпиі – хирагананы ойлап табады. Бұл екі әліпидің өзгертілген түрлері қазіргі жапон тілінде де қолданылады. ХІІ ғасырда катакана, хирагана және иероглифтермен жазылған «Хейке Моноготари» атты эпостың негізінде жапон жазбасы құрастырылды.
Жапон ауыз әдебиеті мынадай кезеңдерден тұрады: ежелгі (б.з.б VIII ғасыр), классикалық жапон тілі ( ІХ–ХІ ғасыр), орта ғасырлардағы (ХІІІ–ХVІ ғасыр) және қазіргі (ХVІІ ғасырдан бүгінгі күнге дейін). Дәйекті өзгерістерге фонетика ұшыраған, яғни алғашындағы 8 дауыстылардан, қазіргі жапон тілінде 5 дауысты қалды. Өзгерістер лексика мен морфология саласында да байқалды. Ал синтаксистік ерекшеліктер сол күйінде қалған болатын.
Жапон тілінің диалектілері
Жапонияда ежелден диалектілердің мол көлемі кездескен. VI ғасырдағы басты диалекттердің бірі – Хейан Кё (киот) диалектісі болса, ХІІ ғасырдағы негізгі диалект – камакура диалектісі болды.Бұл уақытта мемлекетте әскери билік орнаған болатын. Сол уақыттан бері осы диалект жапон тілінің негізгі диалектісі болды. Қазіргі таңда, Жапонияның географиялық орнының ерекшеліктеріне ( биік қырлардың , оңашаланған аралдардың болуына ) байланысты бұл жерде диалектілердің оннан астам түрлері кездеседі. Олар сөздік қор, морфология, одағай, шылау, қыстырма сөздердің қолданылуымен, олардың айтылу ерекшелітері бойынша ерекшеленді. Қолданылуы жағынан кең өріс алған диалектілердің ішінде кансай-бен (関西弁), тохоку-бен[en] (東北弁) және канто-бен[en] (関東弁), сияқтыларды атауға болады. Шалғай жерлерде тұратын адамдар бір ұлттың өкілі болғанымен, көбінесе бір-бірінің диалектілерін түсінбейді. Әсіресе, Жапонияның оңтүстік аймақтары ( Рюкю аралдары) мен Жапонияның солтүстік аймақтары арасында тілдік ерекшеліктердің айырмашылықтары қатты байқалады. Жалпы, территориялық аймақ бойынша батыс және шығыс болып бөлінеді. Токиялық диалектінің негізінде «ортақ тіл» құрастырылған болатын. 1886 жылдан бастап стандартталған диалект, пән ретінде,оқу бағдарламасына енген болатын.
Жапониядағы тіл білімі
Жапония – лингвистикасына тарихтың түрлі кезеңдерінде Қытай, Үнді, Еуропа елдері тіл білімдерінің ықпалы болғанымен, өзінің ұлттық сипаиын сақтап қалған бірден-бір ел. Жапон тіл білімі тарихының 2 дәуірі бар: ХІХ ғасырдың біірінші жартысына дейін және ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бергі дәуір. Алғашқы дәуірде лингвистика поэтика мен филологияның құрамында болып, Үндістан, Қытай лингвистикаларының ықпалында болды. Еуропаның әсері екінші дәуірден басталды.
І дәуірдің үш кезеңі бар.
- 1-кезеңде (VІІІ–Хғғ.), жапон жазуының ерте кезідінде тілді зеттеу жоққа тән
- 2-кезеңде ұлттық қана жазуы қалыптасып, иероглифика жапон тілі заңдылықтарына икемделінді. Үнді, Қытайдың лингвистикалық идеялары ене бастады.
- 3-кезең Х ғасырдың соңынан басталып, ХVІІ ғасырдың аяғына дейінгі мерзімді қамтиды. Бұл кезеңде:1) көне жапон жазба ескерткіштеріне комментарий жасау үшін тіл зерттеле бастады, 2) лексиканы семантикалық, этимиологиялық сипатта қарастырды, 3) комментаторлар тарихи орфографиямен айналысады, 4) өлең құрылысын талдау мақсатында поэтика, ол үшін тілдік бірліктерді алғаш рет жіктеу қолға алынды.
Жапонның алғашқы ескерткіштері «Коджики», «Нихон- секи» VІІІ ғасырдың басында жапон тілінде қытай иероглифтерімен жазылған. Ол жазуды « камбун» деп атаған. Қытай, жапон тілдерінің құрылысы сәйкес келмегендіктен, жазуға да өзгерістер енгізу қажеттілігі келіп шығады. Сондықтан да «Кана» («уақытша атау») жазуына, хирагана (жазықтық қана) , катакана (қабырғалық қана) деген қосымша түрлері енгізілді. VІІІ–ІХ ғасырларда жапонның буындық (силлабикалық) жазуы қалыптасты.
VІІІ ғасырдағы «Фудоки атты ескерткіш алғашқы этимиологиялық ізденіс болып табылады, себебі онда 100-ден астам географиялық атаудың түп-төркіні қарастырылған. ІХ ғасырдың аяғында құрастырылған « Шин сенджике» (898–901ж.ж.) сөздігінде иероглифтердің (камбундардың) мағыналары мен жапон тіліндегі дыбысталуы түсіндіріледі. І кезеңнің соңы, жаңа кезеңнің басы болды. Комментаторлық әдебиеттер, фонетикалық кестелер (гюджуон) құрастырылды. Х–ХІ ғасырда комментаторлар алдында «Маньещу», «Кокин-шу» деген ескерткіштерің тілін, лексикасын түсіндіру міндеті тұрды. Негізінен 3 тәсіл қолданылды:
- Сөздің мағынасы контекстарқылы анықталады;
- Жоғалған сөздердің «ізін» диалектілерден іздегендіктен, диалектілік құбылыстарға деген қызығушылық артты;
- Тілдегі көне әдебиеттермен сол кездегі тілдің лексикасының байланысын іздеді.
Осы кезеңде жапон лингвистері дыбыстық ауысу процесінің заңдарын, яғни дауыстылар мен дауыссыздардың тарихи ауысуын зерттеді. Жапон әдеби тілінің алғашқы орфографиялық нормаларын зерттеген ғалым Фудживар Тейк (1162–1291) болды.
Сөздердің лексикалық –тақырыптық топтарға бөліп қарастыру ХІІІ ғасырдың 60-жылдарынан басталады. Оның авторы –Фудживар Ик. ХVІ– ХVІІ ғасырлар жапон тіл білімі үшін, зерттеушілердің айтуынша, тоқырауда болып, бұрыңғыларды қайталаумен болды. Оның есесіне ХҮІІ ғасыр басында Жапонияға португалиялық миссионер Ж. Родригес кккеліп, жапон тілінің тұңғыш жалпы грамматикасын жазды. Фуджитани Нариакира (ХVІІғ) етістікті сын есімнен ерекшелеп, етістікті 9 формаға бөліп талдады. Жапон тілінің жапон жазған алғашқы грамматикасы «Гогана- шинсе» 1883 жылы жазылдды, оның авторы Цурумине Шингенобу.
Жапон тіліндегі сыпайы сөйлесудің негізгі санаттары. Сыпайы сөз. Ізетті сөз, Ибалы сөз. Жапон мәдениетіндегі сыпайылық тұрғысы. Жапонтану — Жапонияны зерттейтін ғылымдар жиынтығы, жапонтану тіл білімі жапон тілін зерттеумен шұғылданады. Жапонияда тілдік ұғым туралы түсініктер 8 ғасырда қытай иероглифтерімен жазылған көне ескерткіштерді зерттеуден басталады. 9 ғасырдың бастап буын жазуының ұлттық жүйесі – кана қалыптасқан, 11 ғасырда үнділердің әсерімен кананын фонетикалық жүйені білдіретін әліпбиі – годзюон пайда болған. 11– 12 ғ. көне мәтіндерді түсіндіру жұмысы жүргізілген.
17ғ. Кейчу 8 ғасырдағы фонетикалық жүйеге сүйеніп, тарихи орфографияны жасаған. 18 ғ. 2-жартысымен 19 ғ. 1-жартысында жапон тілдік дәстүрі қарқынды дамыды. Н.Мотоори, Н. Фуджитани, Г. Тодзе т. б. көне жазулар мен фонетиканы зерттеуді жалғастырады, сөз таптарынын классификациясын жасады.
19 ғ. бастап Жапонтануға Еуропа тіл білімі ықпал ете бастады. 20 ғ. 1-жартысында Жапонияда бір катартеориялық енбектер жарық көрді. Е. Ямада психологиялық мектеп идеясын дамытты; Д. Мацушита грамматикалық соны концепция ұсынды; Ф. де Соссюр идеяларын дамытқан С. Хашимото еңбектері Жапонтануға зор ықпал етті т. б. Еуропалықтардың жапон тілімен таныстығы 16 ғ. соңында басталды. Америкалық дескриптивтік әдістің өкілі Б. Блок Жапонтануда жана кезенді бастады, ол жапон тілінін фонологиясы мен грамматикасын дәстүрлі зерттеуден бас тартып, дескриптивтік әдісті қолданды.
Түсініктемелер
- Japanese. Languages of the World.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhapon tili zhapon 日本語 ɲihoŋgo akp zhapon halkynyn tili Zhaponiyanyn resmi tili Bul tilde 130 millionnan astam adam sojlejdi Zhapon tiliӨz atauy 日本語Elder Zhaponiya Guam Tajvan KHDR Ontүstik Koreya Peru AustraliyaSojleushiler sany 140 mlnRejting 9Sanaty Euraziya tilderiZhazuy yapo 870ISO 639 1 ja jpn jpnTagy karanyz 日本語 Zhapon tili Zhapon tili ozge tilderdin arasynda dauly zhүjelik zhagdajlarmen erekshelenetin Zhaponiyanyn memlekettik tili Bul tildi erkin mengerushiler sany 140 mln astam bolsa 125 mln adamnyn ana tili bolyp tabylady әlemde 9 shy orynda Zhapon tili eki atauda koldanylady Atap ajtkanda әlemdegi ozge elderdin konteksterinde shet eldikterge zhapon tilin үjreterde nihango atauy koldanylady yagni ol sozbe soz audarganda zhapon tili degen magynany bildiredi Alajda ulttyk mәdeniettin bir bolshegi retinde Zhaponiyadagy oku kuraly retinde sondaj ak memlekettik zhәne ana til retinde әdette ol kokugo dep atalady yagni memlekettik til nemese ulttyk til degendi bildiredi Әlemde taraluyZhapon tilinde sojleushilerdin kop boligi Zhapon araldaryn mekendejdi Bul til kezinde Zhapon memleketi zhaulap algan kej ajmaktarda da Koreya Tajvan Қytajdyn kejbir zherleri koldanyska ie Sondaj ak Soltүstik zhәne Ontүstik Amerika elderi men AҚSh tyn kejbir shtattaryndagy Kaliforniya Gavaj araldary Braziliya Peru zhapon emmigranttary koldanatyn til KlassifikaciyasyZhapon tilinin genetikalyk bajlanystary әli tolyk anyktalmagan Zhapon tili onasha til izolirovannyj retinde karastyrylady Zhapon tilin altaj tilder semyasyndagy pueski tobyna onyn ishine korej pueskisi ezhelgi zhәne kazirgi korej tilderi zhatady sondaj ak avstroneziyalyk tilder tobyna zhatkyzatyn әr tүrli gepotezalar bar Zhapon tilinin grammatikalyk kurylymy korej tilinin grammatikalyk kurylymyna zhakyn Kone zhapon tilinde Koguryo tilinin Soltүstik Koreya aumagyndagy ezhelgi knyazdyk koptegen sozderi zhәne pueskilik tildin kejbir sozderi korinis tapkan Zhapon tilinin leksikasy avstroleziyalyk zhәne altaj tilder tobynyn leksikasymen uksas bolyp keledi Әsirese mundaj uksastyk altaj tilder semyasyndagy puesko tobynan erekshe bajkalady Zhapon tili korej tili siyakty kytaj leksikasynyn katty ykpalyna ushyragan Desek te leksikasyna katty ykpal etkenimen grammatikaga әserin tigizbegen Sondyktan zhapon tilin sino tibettik topka zhatkyzbajmyz TarihyZhapon tilinin shygu tarihy dauly suraktardyn biri bolyp tabylady En kop taragan bolzham ol aziya kontinentinen shykkan tilderi avstroaziyattardyn Tajvandagy aboregenderdermen tuystas ykpalyna ushyragan altajlyktar pueski tajpalary Zhapon araldaryn zhaulap algannan kejin til retinde pajda boluyn ajgaktajdy Arheologtardyn kozkarasy bojynsha bul kezde Yajon b z b III g mәdenieti akyryn akyryn eski zhergilikti mәdeniet Dzhomon mәdenietin ygystyryp shygargan Alajda zhapon ultynyn nakty pajda bolgan merzimin ajtu kiyn Sebebi zhapondyktarda kytajlyk ieroglifter engizilgenge dejin zhazu mүlde bolmagandyktan olardyn tarihi damuyn ajgaktajtyn kuzhattar saktalmagan Zhapon ultynyn pajda boluy b z b III gasyrda zhapon tajpalary Yamato tajpalaryna bagynyshty bolgan dәuirden bastau alady delinse kytaj derekterinde zhapon ultynyn shygu tarihyn odan әridegi uakytka zhatkyzady Shamamen b z b VI gasyrda kytaj mәdenietinin belsendi engizilui nәtizhiesinde zhapon basshylarynyn Қytaj zhәne ezhelgi korej memleketi Pekchemen diplomatiyalyk katynastardyn nәtizhiesinde Zhaponiya eksporttyn ortalygyna ajnaldy Memlekettik kurylymnyn mәdeniettin onerdin buddizmnin keluimen Zhaponiyada zhazu pajda boldy Kodzhiki zhәne Nihon Seki zhapon әdebietindegi tungysh үlken tuyndy boldy Osy mezette zhapon tiline kytaj tilinin koptegen sozderi enedi Bul kүnde zhapon tilindegi sozdik kordyn 40 y kytaj tilinin kirme sozderi Alajda kytaj zhazbasynyn enui kejbir zhajsyz mәselelerdin shyguyna tүrtki bolady Yagni bul zherde ekpindegi ajyrmashylyktar eki tildegi morfologiya men sintaksistegi tondardyn koldanyluyndagy ajyrmashylyktar tagy da sol siyakty koptegen zhajttar kiyndyk tugyzdy VII gasyrdan bastap kytaj ieroglifteri zhapon tilinin formaty negizinde yagni zhapon tilinin morfologiyalyk zhәne sintaksistik erekshelieterdin negizinde kurastyryldy Basynda buyn әlippesinin kyzmetin atkaratyn iriktelgen kytaj ieroglifteri manyogana koldanylgan bolatyn Zhapon әlipiin kurastyru nәtizhiesinde katakana zhәne hiragana atty zhapon buyn әlipii Europalyk memleketterdin әlipiinin negizinde kurastyrylgan bolatyn Қytaj ieroglifterinin negizinde buddalyk monah kazirgi katakananyn protatipin zhasady Al VIII gasyrda kiottardyn dvoryan teginen shykkan Hejan atty hanym poema novella kүndelik zhazu үshin ekinshi buyn әlipii hiraganany ojlap tabady Bul eki әlipidin ozgertilgen tүrleri kazirgi zhapon tilinde de koldanylady HII gasyrda katakana hiragana zhәne ierogliftermen zhazylgan Hejke Monogotari atty epostyn negizinde zhapon zhazbasy kurastyryldy Zhapon auyz әdebieti mynadaj kezenderden turady ezhelgi b z b VIII gasyr klassikalyk zhapon tili IH HI gasyr orta gasyrlardagy HIII HVI gasyr zhәne kazirgi HVII gasyrdan bүgingi kүnge dejin Dәjekti ozgeristerge fonetika ushyragan yagni algashyndagy 8 dauystylardan kazirgi zhapon tilinde 5 dauysty kaldy Өzgerister leksika men morfologiya salasynda da bajkaldy Al sintaksistik erekshelikter sol kүjinde kalgan bolatyn Zhapon tilinin dialektileriZhaponiyada ezhelden dialektilerdin mol kolemi kezdesken VI gasyrdagy basty dialektterdin biri Hejan Kyo kiot dialektisi bolsa HII gasyrdagy negizgi dialekt kamakura dialektisi boldy Bul uakytta memlekette әskeri bilik ornagan bolatyn Sol uakyttan beri osy dialekt zhapon tilinin negizgi dialektisi boldy Қazirgi tanda Zhaponiyanyn geografiyalyk ornynyn erekshelikterine biik kyrlardyn onashalangan araldardyn boluyna bajlanysty bul zherde dialektilerdin onnan astam tүrleri kezdesedi Olar sozdik kor morfologiya odagaj shylau kystyrma sozderdin koldanyluymen olardyn ajtylu ereksheliteri bojynsha erekshelendi Қoldanyluy zhagynan ken oris algan dialektilerdin ishinde kansaj ben 関西弁 tohoku ben en 東北弁 zhәne kanto ben en 関東弁 siyaktylardy atauga bolady Shalgaj zherlerde turatyn adamdar bir ulttyn okili bolganymen kobinese bir birinin dialektilerin tүsinbejdi Әsirese Zhaponiyanyn ontүstik ajmaktary Ryukyu araldary men Zhaponiyanyn soltүstik ajmaktary arasynda tildik erekshelikterdin ajyrmashylyktary katty bajkalady Zhalpy territoriyalyk ajmak bojynsha batys zhәne shygys bolyp bolinedi Tokiyalyk dialektinin negizinde ortak til kurastyrylgan bolatyn 1886 zhyldan bastap standarttalgan dialekt pәn retinde oku bagdarlamasyna engen bolatyn Zhaponiyadagy til bilimiZhaponiya lingvistikasyna tarihtyn tүrli kezenderinde Қytaj Үndi Europa elderi til bilimderinin ykpaly bolganymen ozinin ulttyk sipaiyn saktap kalgan birden bir el Zhapon til bilimi tarihynyn 2 dәuiri bar HIH gasyrdyn biirinshi zhartysyna dejin zhәne HIH gasyrdyn ekinshi zhartysynan bergi dәuir Algashky dәuirde lingvistika poetika men filologiyanyn kuramynda bolyp Үndistan Қytaj lingvistikalarynyn ykpalynda boldy Europanyn әseri ekinshi dәuirden bastaldy I dәuirdin үsh kezeni bar 1 kezende VIII Hgg zhapon zhazuynyn erte kezidinde tildi zetteu zhokka tәn 2 kezende ulttyk kana zhazuy kalyptasyp ieroglifika zhapon tili zandylyktaryna ikemdelindi Үndi Қytajdyn lingvistikalyk ideyalary ene bastady 3 kezen H gasyrdyn sonynan bastalyp HVII gasyrdyn ayagyna dejingi merzimdi kamtidy Bul kezende 1 kone zhapon zhazba eskertkishterine kommentarij zhasau үshin til zerttele bastady 2 leksikany semantikalyk etimiologiyalyk sipatta karastyrdy 3 kommentatorlar tarihi orfografiyamen ajnalysady 4 olen kurylysyn taldau maksatynda poetika ol үshin tildik birlikterdi algash ret zhikteu kolga alyndy Zhaponnyn algashky eskertkishteri Kodzhiki Nihon seki VIII gasyrdyn basynda zhapon tilinde kytaj ieroglifterimen zhazylgan Ol zhazudy kambun dep atagan Қytaj zhapon tilderinin kurylysy sәjkes kelmegendikten zhazuga da ozgerister engizu kazhettiligi kelip shygady Sondyktan da Kana uakytsha atau zhazuyna hiragana zhazyktyk kana katakana kabyrgalyk kana degen kosymsha tүrleri engizildi VIII IH gasyrlarda zhaponnyn buyndyk sillabikalyk zhazuy kalyptasty VIII gasyrdagy Fudoki atty eskertkish algashky etimiologiyalyk izdenis bolyp tabylady sebebi onda 100 den astam geografiyalyk ataudyn tүp torkini karastyrylgan IH gasyrdyn ayagynda kurastyrylgan Shin sendzhike 898 901zh zh sozdiginde ieroglifterdin kambundardyn magynalary men zhapon tilindegi dybystaluy tүsindiriledi I kezennin sony zhana kezennin basy boldy Kommentatorlyk әdebietter fonetikalyk kesteler gyudzhuon kurastyryldy H HI gasyrda kommentatorlar aldynda Maneshu Kokin shu degen eskertkishterin tilin leksikasyn tүsindiru mindeti turdy Negizinen 3 tәsil koldanyldy Sozdin magynasy kontekstarkyly anyktalady Zhogalgan sozderdin izin dialektilerden izdegendikten dialektilik kubylystarga degen kyzygushylyk artty Tildegi kone әdebiettermen sol kezdegi tildin leksikasynyn bajlanysyn izdedi Osy kezende zhapon lingvisteri dybystyk auysu procesinin zandaryn yagni dauystylar men dauyssyzdardyn tarihi auysuyn zerttedi Zhapon әdebi tilinin algashky orfografiyalyk normalaryn zerttegen galym Fudzhivar Tejk 1162 1291 boldy Sozderdin leksikalyk takyryptyk toptarga bolip karastyru HIII gasyrdyn 60 zhyldarynan bastalady Onyn avtory Fudzhivar Ik HVI HVII gasyrlar zhapon til bilimi үshin zertteushilerdin ajtuynsha tokyrauda bolyp buryngylardy kajtalaumen boldy Onyn esesine HҮII gasyr basynda Zhaponiyaga portugaliyalyk missioner Zh Rodriges kkkelip zhapon tilinin tungysh zhalpy grammatikasyn zhazdy Fudzhitani Nariakira HVIIg etistikti syn esimnen erekshelep etistikti 9 formaga bolip taldady Zhapon tilinin zhapon zhazgan algashky grammatikasy Gogana shinse 1883 zhyly zhazylddy onyn avtory Curumine Shingenobu Zhapon tilindegi sypajy sojlesudin negizgi sanattary Sypajy soz Izetti soz Ibaly soz Zhapon mәdenietindegi sypajylyk turgysy Zhapontanu Zhaponiyany zerttejtin gylymdar zhiyntygy zhapontanu til bilimi zhapon tilin zertteumen shugyldanady Zhaponiyada tildik ugym turaly tүsinikter 8 gasyrda kytaj ieroglifterimen zhazylgan kone eskertkishterdi zertteuden bastalady 9 gasyrdyn bastap buyn zhazuynyn ulttyk zhүjesi kana kalyptaskan 11 gasyrda үndilerdin әserimen kananyn fonetikalyk zhүjeni bildiretin әlipbii godzyuon pajda bolgan 11 12 g kone mәtinderdi tүsindiru zhumysy zhүrgizilgen 17g Kejchu 8 gasyrdagy fonetikalyk zhүjege sүjenip tarihi orfografiyany zhasagan 18 g 2 zhartysymen 19 g 1 zhartysynda zhapon tildik dәstүri karkyndy damydy N Motoori N Fudzhitani G Todze t b kone zhazular men fonetikany zertteudi zhalgastyrady soz taptarynyn klassifikaciyasyn zhasady 19 g bastap Zhapontanuga Europa til bilimi ykpal ete bastady 20 g 1 zhartysynda Zhaponiyada bir katarteoriyalyk enbekter zharyk kordi E Yamada psihologiyalyk mektep ideyasyn damytty D Macushita grammatikalyk sony koncepciya usyndy F de Sossyur ideyalaryn damytkan S Hashimoto enbekteri Zhapontanuga zor ykpal etti t b Europalyktardyn zhapon tilimen tanystygy 16 g sonynda bastaldy Amerikalyk deskriptivtik әdistin okili B Blok Zhapontanuda zhana kezendi bastady ol zhapon tilinin fonologiyasy men grammatikasyn dәstүrli zertteuden bas tartyp deskriptivtik әdisti koldandy TүsiniktemelerJapanese Languages of the World