Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бұл күндегі түсінігімізде — тажал, обыр, қомағай, сұм, жексұрын мағыналарын береді. «Сорлы жалмауыз, қайдан табақтас болып едің, бір жапырақ жегізбедің ғой»... (Бейімбет Жармағамбетұлы Майлин). Дәл осы тұлғалас сөзді ертедегі түркі жазба ескерткіштерінің ішінен М. Қашқари сөздігінен табамыз, йамла — жинау, тазалау, сүрту мағынасында қолданылған. Кейін бұл етістік метатеза құбылысына ұшырап, «йалма» тұлғасына дейін өзгерген. Уақыт өткен сайын тұлғасы ғана емес, мағынасы да ауыса түскен. Дәлірек айтқанда, қазіргі түркі тілдерінің кейбіреуінде жинау, тазалау, сүрту құралдарыньщ атауы қалпында кездестіреміз. Мысалы, алтай, «йалмур», ал Баравин татарларында «йалмаур» тұлғасындағы сөздер біздегі «сыпырғыш» мағынасына ие. Әсіресе, соңғы «йалмаур» сөзі қазақ тілінде «жалмауыз» тұлғасына дейін өзгеруге бейім. Түркі тілдерінде «р» мен «з» дыбыстарының біріне бірі сәйкесіп қолданыла беретіндігі белгілі құбылыс. Ал қазақ тіліндегі мағынасы — ұқсату нәтижесінен пайда болған. Маңайында түк қалдырмай, жып-жылмағай етіп, сыпырып-сиырып, тазалап отыратын құбжық іспеттес жан иесін «йалмаурға» (жалмауыз), бізше — сыпырғыштан басқа (өз кезінде) не нәрсемен салыстыру мүмкін. Сөйтіп, жалмауыздың тұңғыш мағынасы — жинау, сүрту болса, кейін ол зат атауына көшіп, қазақ тілінде одан әрі ауыспалы мағынаға ие бола түскен.
Дереккөздер
- Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-2459-6
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul kүndegi tүsinigimizde tazhal obyr komagaj sum zheksuryn magynalaryn beredi Sorly zhalmauyz kajdan tabaktas bolyp edin bir zhapyrak zhegizbedin goj Bejimbet Zharmagambetuly Majlin Dәl osy tulgalas sozdi ertedegi tүrki zhazba eskertkishterinin ishinen M Қashkari sozdiginen tabamyz jamla zhinau tazalau sүrtu magynasynda koldanylgan Kejin bul etistik metateza kubylysyna ushyrap jalma tulgasyna dejin ozgergen Uakyt otken sajyn tulgasy gana emes magynasy da auysa tүsken Dәlirek ajtkanda kazirgi tүrki tilderinin kejbireuinde zhinau tazalau sүrtu kuraldarynsh atauy kalpynda kezdestiremiz Mysaly altaj jalmur al Baravin tatarlarynda jalmaur tulgasyndagy sozder bizdegi sypyrgysh magynasyna ie Әsirese songy jalmaur sozi kazak tilinde zhalmauyz tulgasyna dejin ozgeruge bejim Tүrki tilderinde r men z dybystarynyn birine biri sәjkesip koldanyla beretindigi belgili kubylys Al kazak tilindegi magynasy uksatu nәtizhesinen pajda bolgan Manajynda tүk kaldyrmaj zhyp zhylmagaj etip sypyryp siyryp tazalap otyratyn kubzhyk ispettes zhan iesin jalmaurga zhalmauyz bizshe sypyrgyshtan baska oz kezinde ne nәrsemen salystyru mүmkin Sojtip zhalmauyzdyn tungysh magynasy zhinau sүrtu bolsa kejin ol zat atauyna koship kazak tilinde odan әri auyspaly magynaga ie bola tүsken DerekkozderBes zhүz bes soz Almaty Rauan 1994 zhyl ISBN 5 625 2459 6Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz