Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Мавлана Жалал ад-Дин Мухаммад Руми (парсы: محمد ابن محمد ابن حسین حسینی خطیبی بکری بلخی, осман: مولانا جلال الدین محمد رومی, түр. Mevlânâ Celâleddin Mehmed Rumi), әдетте Жалаладдин Руми немесе Мевляна атымен белгілі (30.09.1207, , Хорезмшах мемлекеті — 17.12.1273, Конья, ) - ұстаз, аты әйгілі ақын-суфий. 2007 жылы ЮНЕСКО деңгейінде ұлы ақынның сегіз жүз жылдығы тойланады. Осыған байланысты 2007 жыл Моулави Руми жылы деп жарияланды.
| Джалал ад-Дин Мухаммад Балхи Руми | |
| парсы: جلالالدین محمد بلخی | |
| Туған кездегі есімі | Мухаммад ибн Мухаммад ибн Хусайн Хусайни Хатиби Бакри Балхи |
|---|---|
| Лақап аты | Джалал ад-Дин, Ходавандгар, Мавлана, Хамуш |
| Туған күні | |
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | 17 желтоқсан 1273 (66 жас) |
| Қайтыс болған жері | Конья, |
| Мансабы | ақын |
| Бағыты | |
Ортаққордағы санаты: Джалал ад-Дин Мухаммад Балхи Руми | |
Ұстаз ақын
Моулави, Моулана деген атты Жалаладдин Румиге оның шәкірттері берген. Арабшадан аударғанда «моулави» менің ұстазым, «моулана» біздің ұстазымыз деген мағынаға ие. Моулави Руми ақындықтан бұрын ұстаз ретінде танымал. Кәдімгі ел ішінде, жиын-той, жамағат арасында уағыз айтып, жөн көрсетіп, жол сілтеп отыратын ел ағасы, ғұлама.
Ақынның әкесі Баһоаддин Валед те сондай ірі ұстаздың бірі еді. Моңғол шапқыншылығы тұсында өмір сүрген Моулавидің әкесі туған жері Бәлхтан кетуге ұйғарған. Бәлхтан шыққан жолда Нишапур қаласында Моулави Фаридаддин Аттарды кездестіреді. Аттар сонда жас Жалаладдинге өзінің «Асрарнама» кітабын сыйлап, батасын береді. Бәлхтан шығып, қажылық сапарын өтеген Баһоаддин Валед біраз уақыт Сирия жерінде тұрып, кейіннен Конияға келіп тұрақтап қалады.
Тәбризи
Моулави Орта жастан асқан шағында Шәмс Тәбризимен жолығады, бұл оның өміріне де, шығармашылығына да ерекше із қалдырды. Тәбриздік Шәмсуддин Мұхаммад Ибн Әли Ибн Малекдод Моулавидің өмірін толығымен өзгерте алған жан. Жалаладдин Руми Шәмс Тәбризиді өзіне ұстаз тұтады.
Моулавидің өлеңдеріне қарағанда, Шәмс Тәбризи көрген түсті де біліп, оның себебі неден екенін айтып беретін сұңғыла болған екен.
Тәбриздік Шәмс — адам жанын зерттеуші, емдеуші, кез келген дертке дауа тапқан жан. Көпшілікке сөйлеген сөздері әдетте түсініксіздеу көрінетін Шәмс — Моулави үшін кемелдікке жеткен толық адамның нағыз өзі, идеал болды. Шәмсті Моулавидің өзіне ұстаз тұтқанын шәкірттері түсіне алмайды. Оларға өз ұстаздарының басқаны ұстаз тұтуы, ол аз болса, өзі белгісіз адамның алдында қызмет етіп жорғалап жүргенін көру ауыр тиеді. Көре алмаушылық пен күндеуге шыдамаған Шәмс бір рет кетіп қалады. Моулави шарқ ұрып іздеу салады. Димашық — Дамаскіде жүрген жерінен тауып алып, жалынғандай болып қайтарып алады.
Екінші кездесу де ұзаққа созылмайды. Өзі кетпейінше Моулавиге басқалардың тарапынан тыныштық болмайтынын сезген Шәмс бір түнде ешкімге айтпастан тағы да кетіп қалады. Бұл жолы Моулави қанша іздесе де оны таба алмайды. Бір деректер бойынша, Шәмсті кетуге мәжбүрлеген ақынның шәкірттері болса керек. Ал тағы да бір деректерде Моулавидің кенже ұлының Шәмстің түбіне жеткені айтылады. Қалай болғанда да, Моулави Шәмсті кездестірген соң, рухани түлеуге ұшырағаны анық. Моулави Шәмсті кездестірмей тұрғанда да өлең жазатын болған.
Бірақ Шәмс ғайып болған соң жазылған жырлар Румиге әлемдік әдебиеттен орын ойып беріп, даңқ сыйлағаны анық.
«Семаъ»
Моулавидің Шәмспен кездесуінен кейін қалдырған мұрасының бірі - "семаъ". «Моулавие» сопылық мектебінің негізін қалаған Моулави Руми жаратқанға жалбарынып Шәмсті жоқтап жүріп, ақырындап айналып басталатын, бірте-бірте үдете түсетін, соңынан бас айналып, талып түсетін жағдайға дейін шырқ айналып қозғалатын «семаъ» үрдісін қалыптастырды.
Семаъ — би емес, «семаъ» сөзінің өзі арабшадан аударғанда «тыңдау» деген мағынаны береді. Ал Моулавие мектебінен бермен қарай семаъ — адамның жан тербелісін, жан айғайын, ішкі сезімін сырнай күйімен үндестіре жеткізетін таңғажайып қимылдар жиынтығы ретінде қалыптасты. Ол сырттай қарағанда шарқ ұрып айналған биге ұқсайды. Семаъ сайып келгенде, тәннің емес, жанның шарықтауымен үндесіп жатыр.
Моулави мектебінің алып келген жаңалығы — семаъ арқылы жанның тәнді өзіне бағындыруы болып табылады. Семаъ найсыз орындалмайды.
Най — қамыстан жасалатын сырнай. Моулави сызылтып тартқан сырнай үнімен семаъның серпіліс күйіне түсіп, шыркөбелек айналып жүріп, алты кітаптан тұратын «Маснави маънави» шығармасын жырлап шыққан. Семаъға түскенде айтқан ақынның өлеңдерін алғаш оның Салахаддин атты мүриді, кейін Хисамуддин есімді хатшысы қағазға түсіріп отыратын болған.
Моулавие мектебі де, семаъ да әлі күнге жалғасын келе жатыр. Түркияда 1924 жылы Ататүрік оған тыйым салғанымен, ол елуінші жылдардан бермен қарай қайтадан жаңғырды.
Румидің нақыл сөздері
Тірі кезіңде өл, өлместен бұрын тіріл.
Біреудің сөзін қайталау түсінгендіктің белгісі емес.
Достыққа дұшпандық қылғандар адам оңбас. Ақылды адамдармен дос болыңыздар.
Ақымақ дос ақылды дұшпаннан да қауіптірек екенін біліңіз.
Өлген соң мені молалардан іздемеңіздер, ғалымдардың жүрегінен іздеңіздер.
Өз жаныңыздың бар мүмкіндіктерін бағалап, қадіріне жетуге тырысыңыздар. Ғылымды сөз арқылы үйренсек, өнерді тәжірибе арқылы игереміз.
Кейбір нәрсе қарапайым адамға мыс болып көрінгенімен, қадіріне жететін адам оның алтын екендігін біледі. Бұл әлем құдды тау сияқты.
Біздің істеген істеріміз сол тау арасындағы айқайға ұқсайды. Ал содан шығатын жаңғырық біздің ісіміздің қайтарымы іспетті. Адам баласының көңіл-күйі өзгергіш болады.
Дегенмен жұртшылық ол сезімдерінөзі басқара алмайды.
Егер адам баласы өз өзгерісінің себебін анық біле алмаса, қалайша өзін-өзі танымақ? Мысалы он адам бір үйге кіруге талпыныс жасаса, оның тоғызы ғана мақсатына жете алуы мүмкін.
Қалған бір адам "тағдыр солай" деп, қол қусырмай, өз кемшіліктерін іздегені жөн. Ғылымды үйрету үшін алдымен соны түсінетін орта керек.
Қанша ақылды сөздер айтылғанымен, ол сөз жетім қалса, одан не пайда? Құлақ, ауыз, мұрын секілді фигуралар бірігіп адамды құрайды деп айтып жүрміз.
Олай болса, сол фигуралар ескерткіште де бар ғой... Ерік, жігерің мен күшің барда еңбек қыл. Сонда қазынаға тап боларсың. Адам баласының тәнінің хайуаннан айырмашылығы жоқ.
Тек дене рахатының соңынан қууға ұялыңыз. Жан рахаты қараңғыдағы жарқыраған күн іспетті сізді бақытты етер.
Жаңа нәрсеге қол жеткізгің келсе, пайдасыз ескі нәрселерден құтыл. Біреудің қайғысының үстінен бақыт құру мүмкін емес.
Ақылсыз адам қайғысын тілінің кесірінен жиып алады. Қайғыға тап болсаңыз, пайдасыз балағаттаудың орнына одан шығудың жолын іздеңіз.
Отбасындағы ер мен әйел тең дәрежеде қарым-қатынаста болуы керек.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Mavlana Zhalal ad Din Muhammad Rumi parsy محمد ابن محمد ابن حسین حسینی خطیبی بکری بلخی osman مولانا جلال الدین محمد رومی tүr Mevlana Celaleddin Mehmed Rumi әdette Zhalaladdin Rumi nemese Mevlyana atymen belgili 30 09 1207 Horezmshah memleketi 17 12 1273 Konya ustaz aty әjgili akyn sufij 2007 zhyly YuNESKO dengejinde uly akynnyn segiz zhүz zhyldygy tojlanady Osygan bajlanysty 2007 zhyl Moulavi Rumi zhyly dep zhariyalandy Mevlana eskertkishiDzhalal ad Din Muhammad Balhi Rumiparsy جلال الدین محمد بلخی Tugan kezdegi esimiMuhammad ibn Muhammad ibn Husajn Husajni Hatibi Bakri BalhiLakap atyDzhalal ad Din Hodavandgar Mavlana HamushTugan kүni30 kyrkүjek 1207 1207 09 30 Tugan zheri Horezmshah memleketiҚajtys bolgan kүni17 zheltoksan 1273 1273 12 17 66 zhas Қajtys bolgan zheriKonya MansabyakynBagytysufizmOrtakkordagy sanaty Dzhalal ad Din Muhammad Balhi RumiҰstaz akynMoulavi Moulana degen atty Zhalaladdin Rumige onyn shәkirtteri bergen Arabshadan audarganda moulavi menin ustazym moulana bizdin ustazymyz degen magynaga ie Moulavi Rumi akyndyktan buryn ustaz retinde tanymal Kәdimgi el ishinde zhiyn toj zhamagat arasynda uagyz ajtyp zhon korsetip zhol siltep otyratyn el agasy gulama Akynnyn әkesi Baһoaddin Valed te sondaj iri ustazdyn biri edi Mongol shapkynshylygy tusynda omir sүrgen Moulavidin әkesi tugan zheri Bәlhtan ketuge ujgargan Bәlhtan shykkan zholda Nishapur kalasynda Moulavi Faridaddin Attardy kezdestiredi Attar sonda zhas Zhalaladdinge ozinin Asrarnama kitabyn syjlap batasyn beredi Bәlhtan shygyp kazhylyk saparyn otegen Baһoaddin Valed biraz uakyt Siriya zherinde turyp kejinnen Koniyaga kelip turaktap kalady TәbriziMoulavi Orta zhastan askan shagynda Shәms Tәbrizimen zholygady bul onyn omirine de shygarmashylygyna da erekshe iz kaldyrdy Tәbrizdik Shәmsuddin Muhammad Ibn Әli Ibn Malekdod Moulavidin omirin tolygymen ozgerte algan zhan Zhalaladdin Rumi Shәms Tәbrizidi ozine ustaz tutady Moulavidin olenderine karaganda Shәms Tәbrizi korgen tүsti de bilip onyn sebebi neden ekenin ajtyp beretin sungyla bolgan eken Tәbrizdik Shәms adam zhanyn zertteushi emdeushi kez kelgen dertke daua tapkan zhan Kopshilikke sojlegen sozderi әdette tүsiniksizdeu korinetin Shәms Moulavi үshin kemeldikke zhetken tolyk adamnyn nagyz ozi ideal boldy Shәmsti Moulavidin ozine ustaz tutkanyn shәkirtteri tүsine almajdy Olarga oz ustazdarynyn baskany ustaz tutuy ol az bolsa ozi belgisiz adamnyn aldynda kyzmet etip zhorgalap zhүrgenin koru auyr tiedi Kore almaushylyk pen kүndeuge shydamagan Shәms bir ret ketip kalady Moulavi shark uryp izdeu salady Dimashyk Damaskide zhүrgen zherinen tauyp alyp zhalyngandaj bolyp kajtaryp alady Ekinshi kezdesu de uzakka sozylmajdy Өzi ketpejinshe Moulavige baskalardyn tarapynan tynyshtyk bolmajtynyn sezgen Shәms bir tүnde eshkimge ajtpastan tagy da ketip kalady Bul zholy Moulavi kansha izdese de ony taba almajdy Bir derekter bojynsha Shәmsti ketuge mәzhbүrlegen akynnyn shәkirtteri bolsa kerek Al tagy da bir derekterde Moulavidin kenzhe ulynyn Shәmstin tүbine zhetkeni ajtylady Қalaj bolganda da Moulavi Shәmsti kezdestirgen son ruhani tүleuge ushyragany anyk Moulavi Shәmsti kezdestirmej turganda da olen zhazatyn bolgan Birak Shәms gajyp bolgan son zhazylgan zhyrlar Rumige әlemdik әdebietten oryn ojyp berip dank syjlagany anyk Sema Moulavidin Shәmspen kezdesuinen kejin kaldyrgan murasynyn biri sema Moulavie sopylyk mektebinin negizin kalagan Moulavi Rumi zharatkanga zhalbarynyp Shәmsti zhoktap zhүrip akyryndap ajnalyp bastalatyn birte birte үdete tүsetin sonynan bas ajnalyp talyp tүsetin zhagdajga dejin shyrk ajnalyp kozgalatyn sema үrdisin kalyptastyrdy Sema bi emes sema sozinin ozi arabshadan audarganda tyndau degen magynany beredi Al Moulavie mektebinen bermen karaj sema adamnyn zhan terbelisin zhan ajgajyn ishki sezimin syrnaj kүjimen үndestire zhetkizetin tangazhajyp kimyldar zhiyntygy retinde kalyptasty Ol syrttaj karaganda shark uryp ajnalgan bige uksajdy Sema sajyp kelgende tәnnin emes zhannyn sharyktauymen үndesip zhatyr Moulavi mektebinin alyp kelgen zhanalygy sema arkyly zhannyn tәndi ozine bagyndyruy bolyp tabylady Sema najsyz oryndalmajdy Naj kamystan zhasalatyn syrnaj Moulavi syzyltyp tartkan syrnaj үnimen semanyn serpilis kүjine tүsip shyrkobelek ajnalyp zhүrip alty kitaptan turatyn Masnavi manavi shygarmasyn zhyrlap shykkan Semaga tүskende ajtkan akynnyn olenderin algash onyn Salahaddin atty mүridi kejin Hisamuddin esimdi hatshysy kagazga tүsirip otyratyn bolgan Moulavie mektebi de sema da әli kүnge zhalgasyn kele zhatyr Tүrkiyada 1924 zhyly Atatүrik ogan tyjym salganymen ol eluinshi zhyldardan bermen karaj kajtadan zhangyrdy Rumidin nakyl sozderiTiri kezinde ol olmesten buryn tiril Bireudin sozin kajtalau tүsingendiktin belgisi emes Dostykka dushpandyk kylgandar adam onbas Akyldy adamdarmen dos bolynyzdar Akymak dos akyldy dushpannan da kauiptirek ekenin biliniz Өlgen son meni molalardan izdemenizder galymdardyn zhүreginen izdenizder Өz zhanynyzdyn bar mүmkindikterin bagalap kadirine zhetuge tyrysynyzdar Ғylymdy soz arkyly үjrensek onerdi tәzhiribe arkyly igeremiz Kejbir nәrse karapajym adamga mys bolyp koringenimen kadirine zhetetin adam onyn altyn ekendigin biledi Bul әlem kuddy tau siyakty Bizdin istegen isterimiz sol tau arasyndagy ajkajga uksajdy Al sodan shygatyn zhangyryk bizdin isimizdin kajtarymy ispetti Adam balasynyn konil kүji ozgergish bolady Degenmen zhurtshylyk ol sezimderinozi baskara almajdy Eger adam balasy oz ozgerisinin sebebin anyk bile almasa kalajsha ozin ozi tanymak Mysaly on adam bir үjge kiruge talpynys zhasasa onyn togyzy gana maksatyna zhete aluy mүmkin Қalgan bir adam tagdyr solaj dep kol kusyrmaj oz kemshilikterin izdegeni zhon Ғylymdy үjretu үshin aldymen sony tүsinetin orta kerek Қansha akyldy sozder ajtylganymen ol soz zhetim kalsa odan ne pajda Қulak auyz muryn sekildi figuralar birigip adamdy kurajdy dep ajtyp zhүrmiz Olaj bolsa sol figuralar eskertkishte de bar goj Erik zhigerin men kүshin barda enbek kyl Sonda kazynaga tap bolarsyn Adam balasynyn tәninin hajuannan ajyrmashylygy zhok Tek dene rahatynyn sonynan kuuga uyalynyz Zhan rahaty karangydagy zharkyragan kүn ispetti sizdi bakytty eter Zhana nәrsege kol zhetkizgin kelse pajdasyz eski nәrselerden kutyl Bireudin kajgysynyn үstinen bakyt kuru mүmkin emes Akylsyz adam kajgysyn tilinin kesirinen zhiyp alady Қajgyga tap bolsanyz pajdasyz balagattaudyn ornyna odan shygudyn zholyn izdeniz Otbasyndagy er men әjel ten dәrezhede karym katynasta boluy kerek