Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
«Еңбекті азат ету» тобы – орыстың тұнғыш маркстік ұйымы. Г.В.Плеханов басқарған орыс эмигранттары тобы 1883 жылы Женевада ұйымдастырды.
Топтың құрылуы
Плеханов және топтың басқа мүшелері – П.Б.Аксельрод, Л.Г.Дейч, В.И.Засулич, В.Н.Игнатов бұған дейін революцияшыл халықшылдар болды. Лашсыздан шетелге кеткен олар ғылми социализм теориясын зейін салып оқып-үйрене, Батыс Еуропа елдеріндегі жұмысшы қозғалысының тәжірибесімен таныса бастады. Осының нәтижесінде дүниеге Маркстік көзқарастың дұрыстығына түсініп, Плеханов және оның пікірлестері халықшылдықтан марксизмге бет бұрды.
1888 жылы 13 (25) қыркүйекте жарияланған «Қазіргі заман социализмі кітапханасы» деген атпен әдебиет шығару туралы құлақтандыруда «Еңбекті аза ету» тобының негізгі принциптері мен мақсаты баяндалды:
- К.Маркс пен Ф.Энгельстің аса маңызды орыс тіліне аудару жолымен ғылми социализм идеяларын тарату;
- Халықшылдықтың қате көзқарастарын сынау және орыстың қоғамдық өмірінің аса маңызды мәселелерін ғылми социализм мен Ресейдің еңбекші халқының мүдделері тұрғысынан талдап шешу.
Құлақтандыру орыс марксшілдерінің алғашқы бағдарлама документі болды. 1882 жылы Плеханов «Коммунистік партия манифесін» орыс тіліне аударған болатын.
«Еңбек азат ету» тобы К.Маркстің «Жалдама еңбек және Капитал» (1883), «Сауда бостандығы туралы сөйленген сөз» (1885), «Философия қайыршылығы» (1886), «Луи Бонапарттың он сегізінші брюмері» (1894); Ф.Энегльстің «Ғылми социализмнің дамуы» (1884), «Людвиг Фейербах» (1892), «Ресейдегі әлеуметтік қарым-қатынастар» (1894) сияқты еңбектерін орыс тіліне аударып, шетелде бастырып Ресейге таратты, сол сияқты өз еңбектерінде марксизмді насихаттап отырды.
Топтың жұмысы
«Еңбекті азат ету» тобы Ресейді марксизмнің таралуына және социал-демократ қозғалыстың дамуына ең басты идеялық бөгет болған халықшылдықтың теориясы мен практикасына елеулі соққы берді. Плеханов «Социализм және саяси» күрес (1883), «Біздің таластармыз» (1885) т.б. еңбектерінде реакцияшыл халықшылдық теорияны маркстік тұрғыдан сынады. Орыс социал-демократтары бағдарламасының Плеханов жазып, «Еңбекті азат ету» тобы бастырып шығарған екі жоба (1883 және 1885) Ресейде социал-демократ партияны әзірлеп, құруда аса маңызды қадам болды. Маркстік көзқарасты таратып, диалектикалық және тарихи материализмді қорғауда Плехановтың (Н.Бельтовтың) «Тарихқа монистік көзқарастың дамуы туралы мәселеге» (1895) деген кітабының ерекше зор маңызы болды. Бұл кітап арқылы «орыс марксистерінің бүтіндей бір ұрпағы тәрбиеленді» (Ленин).
«Еңбекті азат ету» тобы жұмысшы интеллигенциясына арнап «Жұмысшы кітапханасы» сериясын да (1884-94) шығарды. 1888 ж. әдеби-саяси «Социал-демократ» жинағын, 1890-92 ж. әдеби-саяси «Социал-демократ» шолуын (4 кітап) шығарды. Мұнда орыс және халықаралық социал-демократтарының қызметі баяндалып, марксизмнің революция идеялары насихатталды. «Еңбекті азат ету» тобы Ресейдегі социал-демократ топтармен байланысты үзбеді, Германия, Франция, Польша, Болгария, Швейцария, Австрия, Венгрия социал-демократ партияларымен және ұйымдарымен қарым-қатынас жасап тұрды. Топтың мүшелері Ф.Энгельспен тікелеі достық қарым-қатынаста болып, онымен ұзақ жылдар бойына хат жазысып тұрды, П.Лафарг, Ж.Гед, А.Бебель, В.Либкнехт, К.Цеткин, Элеонора Маркс, В.Адлер сияқты 80 және 90 жылдардағы батыстың социалист жұмысшы қозғалысының көрнекті қайраткерлерімен таныс болды. «Еңбекті азат ету» тобы халықаралық жұмысшы қозғалысымен байланыс жасады және 2-Интернационалдың 1889 ж. (Париж) болған 1-конгерсінен бастап, өзінің бүкіл өмір сүрген уақытының ішінде оның барлық конгрестеріне Ресей социал-демократтарының атынан қатысты. «Еңбекті азат ету» тобының елеулі қателіктері де болды: либерал буржуазияның ролін асыра бағалады, пролетариат революцияның резерві ретіндегі революцияшыл шаруалардың ролін бағаламады. Бұл қателіктер Плеханов пен осы топтың басқа мүшелерінің меньшевиктік көзқарасының ұрығы болды.
Топтың жұмысы тоқталуы
1900 ж. маусымда «Еңбекті азат ету» тобы социал-демократтардың шетелдік одағынан шықты. В.И.Ленин «Искра» және «Заря» газеттерін шығару жөнінде «Еңбекті азат ету» тобымен келісуінің нәтижесінде Орыс революцияшыл «Социал-демократ» ұйымы құрылды. «Искра» редакциясының ішінде Ленин мен «Еңбекті аза ету» тобының мүшелері кейбір мәселелер туралы (либералдар, аграрлық мәселе) және РСДЖП бағдарламасының жоба жөнінде өзара келісе алмай, алауыздық байқалды. Партияның 2-съезінде (1903 ж., тамыз) «Еңбекті азат ету» тобы өзінің өмір сүруін тоқтатқандығы жөнінде мәлімдеді. В.И.Ленин: «Еңбекті азат ету» тобы «социал-демократияны тек теория жағынан ғана негіздеп, жұмысшы қозғалысына қарай бір адым аяқ басты», - деп бағалады.
Дереккөздер
- “Қазақ Совет Энциклопедиясы”, ІІ том
- Плеханов Г.В., Соч., т. 1-4, 9, 13, 19, 24, М.-П. (Л.), 1923-27
- Полевой Ю.З., Зарождение марксизма в России. 1883-1894 жж., М., 1959
- Жуйков Г.С., Группа «Освобождение труда», М., 1962
| Бұл мақаланың сәйкес санаты қойылмаған. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Enbekti azat etu toby orystyn tungysh markstik ujymy G V Plehanov baskargan orys emigranttary toby 1883 zhyly Zhenevada ujymdastyrdy Toptyn kuryluyPlehanov zhәne toptyn baska mүsheleri P B Akselrod L G Dejch V I Zasulich V N Ignatov bugan dejin revolyuciyashyl halykshyldar boldy Lashsyzdan shetelge ketken olar gylmi socializm teoriyasyn zejin salyp okyp үjrene Batys Europa elderindegi zhumysshy kozgalysynyn tәzhiribesimen tanysa bastady Osynyn nәtizhesinde dүniege Markstik kozkarastyn durystygyna tүsinip Plehanov zhәne onyn pikirlesteri halykshyldyktan marksizmge bet burdy Plehanov 1888 zhyly 13 25 kyrkүjekte zhariyalangan Қazirgi zaman socializmi kitaphanasy degen atpen әdebiet shygaru turaly kulaktandyruda Enbekti aza etu tobynyn negizgi principteri men maksaty bayandaldy K Marks pen F Engelstin asa manyzdy orys tiline audaru zholymen gylmi socializm ideyalaryn taratu Halykshyldyktyn kate kozkarastaryn synau zhәne orystyn kogamdyk omirinin asa manyzdy mәselelerin gylmi socializm men Resejdin enbekshi halkynyn mүddeleri turgysynan taldap sheshu Қulaktandyru orys marksshilderinin algashky bagdarlama dokumenti boldy 1882 zhyly Plehanov Kommunistik partiya manifesin orys tiline audargan bolatyn Enbek azat etu toby K Markstin Zhaldama enbek zhәne Kapital 1883 Sauda bostandygy turaly sojlengen soz 1885 Filosofiya kajyrshylygy 1886 Lui Bonaparttyn on segizinshi bryumeri 1894 F Eneglstin Ғylmi socializmnin damuy 1884 Lyudvig Fejerbah 1892 Resejdegi әleumettik karym katynastar 1894 siyakty enbekterin orys tiline audaryp shetelde bastyryp Resejge taratty sol siyakty oz enbekterinde marksizmdi nasihattap otyrdy V I ZasulichP B AkselrodToptyn zhumysy Enbekti azat etu toby Resejdi marksizmnin taraluyna zhәne social demokrat kozgalystyn damuyna en basty ideyalyk boget bolgan halykshyldyktyn teoriyasy men praktikasyna eleuli sokky berdi Plehanov Socializm zhәne sayasi kүres 1883 Bizdin talastarmyz 1885 t b enbekterinde reakciyashyl halykshyldyk teoriyany markstik turgydan synady Orys social demokrattary bagdarlamasynyn Plehanov zhazyp Enbekti azat etu toby bastyryp shygargan eki zhoba 1883 zhәne 1885 Resejde social demokrat partiyany әzirlep kuruda asa manyzdy kadam boldy Markstik kozkarasty taratyp dialektikalyk zhәne tarihi materializmdi korgauda Plehanovtyn N Beltovtyn Tarihka monistik kozkarastyn damuy turaly mәselege 1895 degen kitabynyn erekshe zor manyzy boldy Bul kitap arkyly orys marksisterinin bүtindej bir urpagy tәrbielendi Lenin Enbekti azat etu toby zhumysshy intelligenciyasyna arnap Zhumysshy kitaphanasy seriyasyn da 1884 94 shygardy 1888 zh әdebi sayasi Social demokrat zhinagyn 1890 92 zh әdebi sayasi Social demokrat sholuyn 4 kitap shygardy Munda orys zhәne halykaralyk social demokrattarynyn kyzmeti bayandalyp marksizmnin revolyuciya ideyalary nasihattaldy Enbekti azat etu toby Resejdegi social demokrat toptarmen bajlanysty үzbedi Germaniya Franciya Polsha Bolgariya Shvejcariya Avstriya Vengriya social demokrat partiyalarymen zhәne ujymdarymen karym katynas zhasap turdy Toptyn mүsheleri F Engelspen tikelei dostyk karym katynasta bolyp onymen uzak zhyldar bojyna hat zhazysyp turdy P Lafarg Zh Ged A Bebel V Libkneht K Cetkin Eleonora Marks V Adler siyakty 80 zhәne 90 zhyldardagy batystyn socialist zhumysshy kozgalysynyn kornekti kajratkerlerimen tanys boldy Enbekti azat etu toby halykaralyk zhumysshy kozgalysymen bajlanys zhasady zhәne 2 Internacionaldyn 1889 zh Parizh bolgan 1 kongersinen bastap ozinin bүkil omir sүrgen uakytynyn ishinde onyn barlyk kongresterine Resej social demokrattarynyn atynan katysty Enbekti azat etu tobynyn eleuli katelikteri de boldy liberal burzhuaziyanyn rolin asyra bagalady proletariat revolyuciyanyn rezervi retindegi revolyuciyashyl sharualardyn rolin bagalamady Bul katelikter Plehanov pen osy toptyn baska mүshelerinin mensheviktik kozkarasynyn urygy boldy Toptyn zhumysy toktaluy1900 zh mausymda Enbekti azat etu toby social demokrattardyn sheteldik odagynan shykty V I Lenin Iskra zhәne Zarya gazetterin shygaru zhoninde Enbekti azat etu tobymen kelisuinin nәtizhesinde Orys revolyuciyashyl Social demokrat ujymy kuryldy Iskra redakciyasynyn ishinde Lenin men Enbekti aza etu tobynyn mүsheleri kejbir mәseleler turaly liberaldar agrarlyk mәsele zhәne RSDZhP bagdarlamasynyn zhoba zhoninde ozara kelise almaj alauyzdyk bajkaldy Partiyanyn 2 sezinde 1903 zh tamyz Enbekti azat etu toby ozinin omir sүruin toktatkandygy zhoninde mәlimdedi V I Lenin Enbekti azat etu toby social demokratiyany tek teoriya zhagynan gana negizdep zhumysshy kozgalysyna karaj bir adym ayak basty dep bagalady Derekkozder Қazak Sovet Enciklopediyasy II tom Plehanov G V Soch t 1 4 9 13 19 24 M P L 1923 27 Polevoj Yu Z Zarozhdenie marksizma v Rossii 1883 1894 zhzh M 1959 Zhujkov G S Gruppa Osvobozhdenie truda M 1962Bul makalanyn sәjkes sanaty kojylmagan