Ежелгі Тараз ескерткіштері

«Ежелгі Тараз ескерткіштері»— мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 жылғы 24 наурыздағы № 256 Қаулысына сәйкес құрылған. Музей ғимараты Тараз қаласы, Хасан Бектұрғанов көшесі, №3 үйде мемлекеттік қорғауға алынған 1900 жылы салынған сәулет өнері ескерткіші ғимаратында орналасқан (бұрынғы Офицерлер үйі). Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің «Ежелгі Тараз ескерткіштері» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорны (бұдан әрі-Кәсіпорын) жедел басқару құқығығындағы мемлекеттік кәсіпорынның ұйымдық-құқықтық нысанындағы заңды тұлға болып табылады. Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрінің 2020 жылғы 14 сәуірдегі Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы № 88 бұйрығына сәйкес Жамбыл облысы аумағында орналасқан 30 (отыз), оның ішінде 5 (бес) ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік мұралар тізіміне енгізіліген  республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерін зерделеу, қорғау және сақтау, түпнұсқалы музей коллекциялары негізінде көркем және ғылыми экспозицияларды жасау және оларды көпшілікке тарату болып табылады. Музейдің қарқынды жұмыстарының нәтижесінде ICOM Халықаралық музейлер одағының шешімімен 2015 жылы «Жыл музейі» деген атаққа ие болды.

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі Мәдениет комитетінің «Ежелгі Тараз ескерткіштері» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы» РМҚК-на қарасты республикалық маңызы бар ескерткіштердің тізімі:

Жамбыл облысы
1.	Тараз қалашығы, I–ХIХ ғасырлар	археология	Тараз қаласы, Ташкент көшесі 2
2.	Талас өзенінен өтетін ортағасырлық көпірдің қирандылары, XIII ғасыр	археология	Тараз қаласының оңтүстік-шығыс шетінде, Талас өзенінің оң жағалауы, Тектұрмас кесенесінің маңы
3.	Қали Жүніс моншасы, сәулетшісі белгісіз, XX ғасырдың басы.	қала құрылысы және сәулет	Тараз қаласы, Байзақ батыр көшесі, 38
4.	Қарахан кесенесі, сәулетшісі белгісіз, XI–ХІІ ғасырлар	қала құрылысы және сәулет	Тараз қаласы, Төле би және Байзақ батыр көшелерінің қиылысы
5.	Тектұрмас кесенісі, сәулетшісі белгісіз, X-XIV ғасырлар	қала құрылысы және сәулет	Тараз қаласының оңтүстік-шығыс шеті, Талас өзенінің оң жағалауы, Тектұрмас тауының шыңында
6.	Дәуітбек (Шамансұр) кесенесі, сәулетшісі белгісіз, XIII ғ.	қала құрылысы және сәулет	Тараз қаласы, Карахан көшесі, 1
7.	Әбдіқадір мешіті, сәулетшісі белгісіз, XХ ғасырдың басы.	қала құрылысы және сәулет	Тараз қаласы, Абай көшесі, 5, Көшеней көшесінің қиылысы
8.	Жүнісбай мешіті, сәулетшісі,    1906–1913 жылдар.	қала құрылысы және сәулет	Тараз қаласы, Адамбаев көшесі, 24, Қылышбай ақын көшесінің қиылысы
9.	Нәметбай мешіті, сәулетшісі,    1887–1897 жылдар.	қала құрылысы және сәулет	Тараз қаласы, Ташкент көшесі, 21, Байзақ батыр көшесінің қиылысы
10.	Жамбыл Жабаевтың ескерткіші, мүсіншісі Х. Наурызбаев, сәулетшісі В.В. Сашенко, 1961 жыл.	монументтік өнер құрылысы	Тараз қаласы, Абай көшесі, Жамбыл облысы әкімдігі ғимаратының алдындағы алаң
11.	Төменгі Барысхан қалашығы, VI-XII ғасырлар	археология	Байзақ ауданының Талас ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 1,5 км., Талас өзенінің оң жағалауында, Тараз-Алматы жолынан солтүстікке қарай 0,5 км.
12.	Түймекент қалашығы, VI–XII ғасырлар	археология	Байзақ ауданының Түймекент ауылынан оңтүстік-шығыс шеті, Талас өзенінің оң жағалауында
13.	Оххум қалашығы, VI–XII ғасырлар	археология	Байзақ ауданының Тегістік ауылынан солтүстік-батысқа қарай 13 км, Тегістік-Бостандық тас жолының сол жағынан 300 метр қашықтықта орналасқан
14.	Айша Бибі кесенесі, сәулетшісі белгісіз, XI–XII ғасырлар	қала құрылысы және сәулет	Жамбыл ауданының Айшабибі ауылының орталығы
15.	Бабаджа Хатун кесенесі, сәулетшісі белгісіз, XІ–XIІ ғасырлар	қала құрылысы және сәулет	Жамбыл ауданының Айшабибі ауылының орталығы
16.	Ақыртас сәулет-археологиялық кешені, VIII–XIV ғасырлар	ансамбльдер мен кешендер	Жамбыл ауданының Ақшолақ станциясынан оңтүстікке қарай 6 км, Қырғыз Алатауы етегінде
17.	Жалпақтөбе (Жікіл) қалашығы, VI–XII ғасырлар	археология	Жамбыл ауданының Жалпақтөбе ауылы
18.	Берікқара қорымы, б.з.д. ІІ ғасыры - б.з. IV ғасыры.	археология	Жуалы ауданының Қарабастау ауылынан оңтүстікке қарай 3 км
19.	Меркі қалашығы, VII–XIII ғасырлар	археология	Мерке ауданы Мерке ауылының батыс шеті
20.	Жазылбек Қуанышбаевтың ескерткіші, мүсінші Б. Түлеков, сәулетші Т. Басенов, 1962 жыл.	монументтік өнер құрылысы	Мойынқұм ауданының Бірлік ауылы, әкімдік ғимаратының алды
21.	Шоқай Датқа кесенесі, сәулетшісі белгісіз, XVIII ғ.	қала құрылысы және сәулет	Сарысу ауданының Саудакент ауылынан шығыс шеті, ескі зират
22.	Ақкөл тұрағы, Палеолит дәуірі, шелль-ашель мәдениеті.	археология	Талас ауданының Ақкөл ауылынан батысқа қарай 13 км, Ақкөл көлінен солтүстікке қарай 8 км
23.	Бөріқазған тұрағы, төменгі палеолит.	археология	Талас ауданының Қызылаут ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 8 км, Қаратау қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 38 км
24.	Тәңірқазған тұрағы, төменгі палеолит.	археология	Талас ауданының Қызылаут ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 10 км, Қаратау қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 34 км, Көктал өзенінің шығысқа қарай 13–15 км
25.	Қарақожа мешіті, сәулетшісі белгісіз, ХХ ғасырдың басы, 1909 жыл.	қала құрылысы және сәулет	Талас ауданының Сейілбек ауылынан шығыс шеті
26.	Абдулла Ишан мешіті, сәулетшісі белгісіз, ХХ ғасырдың басы, 1900 жыл.	қала құрылысы және сәулет	Талас ауданының Үшарал ауылы, Ештайбек көшесі, 7
27.	Құлан қалашығы,VI ғасыр - XIII ғасырдың басы.	археология	Тұрар Рысқұлов ауданы Құлан ауылының шығыс және солтүстік-шығыс шеті
28.	Ақтөбе қалашығы,VI–XIII ғасырлар	археология	Шу ауданының Ақсу ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 3 км., Ақсу өзенінің екі жағалауында
29.	Өрнек қалашығы, VIII–XII ғасырлар	археология	Т. Рысқұлов ауданының Өрнек ауылынан оңтүстікке қарай 6 км
30.	Қостөбе қалашығы, VI–XII ғасырлар	археология	Байзақ ауданы Сарыкемер ауылының шығысында
Барлығы: 30 тарих және мәдениет ескерткіштері (12 - қала құрылысы және сәулет, 15 - археология, 2 - монументтік өнер құрылысы, 1 - ансамбльдер мен кешендер)