Дуан округтік приказ (парсы: دیوان — мемлекеттік кеңес) — Ресей империясының 1822 жылғы «Сібір қырғыздары туралы жарғысына» сәйкес қазақ даласында ашылған округтердің орталығын орысша «Приказ», қазақша «Дуан» деп атаған. Кейде дуан атауы округ атауына балама ретінде де қолданылған. Аталған жарғы бойынша Орта жүз қазақтары 1824 — 68 жылдары 8 дуанға (Көкшетау, Қарқаралы, Аманқарағай, Ақмола, Аягөз, Үшбұлақ, Баянауыл, Көкпекті) бөлінген. 1859 жылдың аяғында Құсмұрын дуаны (1852 жылдан бастап Аманқарағай дуаны осылай аталған) жабылып, орнына Атбасар дуаны ашылған. Бірақ Құсмұрын дуаны жерінің негізгі бөлігі саналатын Қызылжар аймағы 1859 жылдың соңына қарай Көкшетау дуанына қараған.
Округтік приказ – құрған мекемесі. Округтік приказды аға сұлтан басқарып, құрамында облыстық бастық тағайындайтын екі заседатель мен сайланып қойылатын екі құрметті қазақ болды. Аға сұлтан Округтік приказдың төрағасы төрелер арасынан үш жыл мерзімге, жай қазақтан ұсынылатын заседательдер екі жыл мерзімге сайланды. Сайлауға сұлтандар мен билер ғана қатысты. округтік приказдың орыс-қазақтарынан жасақталған шептік әскері, полициясы мен соты болды. Ресей өкіметіне қарсы шығу, тонау, барымта, билікке бағынбаушылық қылмыстық істерге жатқызылды, оның үстіне барлық талап-арыз істері билердің қатысуымен ауылдар мен болыстарда тал-қыланатын болды. Сұлтандар жөніндегі шағымдарды қарау облысы басқарманың отырысына көшірілді. Әрбір округтік приказда барлығы 15-ке дейін штаттағы қызметкерлер болды. Жарғыда аурухана ұстау, мерекелер өткізу, мектептер мен ашу, қайырымдылықты қолдау, т.б. шаралар қарастырылды. Округтік приказдар халық санағын жүргізуге, округ аумағы арқылы өтетін сауда керуендерін бақылауға, салықты төлету ісін тексеруге міндетті болды.
Дереккөздер
- Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
- Қазақ энциклопедиясы 7- том
- Материалы по истории политического строя Казахстана, т. 1, А., 1960; Ремнев А.В.
- Самодержавие и Сибирь. Административная политика в первой половине ХІХ в., Омбы, 1995.Д. Сатпай
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Duan okrugtik prikaz parsy دیوان memlekettik kenes Resej imperiyasynyn 1822 zhylgy Sibir kyrgyzdary turaly zhargysyna sәjkes kazak dalasynda ashylgan okrugterdin ortalygyn oryssha Prikaz kazaksha Duan dep atagan Kejde duan atauy okrug atauyna balama retinde de koldanylgan Atalgan zhargy bojynsha Orta zhүz kazaktary 1824 68 zhyldary 8 duanga Kokshetau Қarkaraly Amankaragaj Akmola Ayagoz Үshbulak Bayanauyl Kokpekti bolingen 1859 zhyldyn ayagynda Қusmuryn duany 1852 zhyldan bastap Amankaragaj duany osylaj atalgan zhabylyp ornyna Atbasar duany ashylgan Birak Қusmuryn duany zherinin negizgi boligi sanalatyn Қyzylzhar ajmagy 1859 zhyldyn sonyna karaj Kokshetau duanyna karagan Okrugtik prikaz kurgan mekemesi Okrugtik prikazdy aga sultan baskaryp kuramynda oblystyk bastyk tagajyndajtyn eki zasedatel men sajlanyp kojylatyn eki kurmetti kazak boldy Aga sultan Okrugtik prikazdyn toragasy toreler arasynan үsh zhyl merzimge zhaj kazaktan usynylatyn zasedatelder eki zhyl merzimge sajlandy Sajlauga sultandar men biler gana katysty okrugtik prikazdyn orys kazaktarynan zhasaktalgan sheptik әskeri policiyasy men soty boldy Resej okimetine karsy shygu tonau barymta bilikke bagynbaushylyk kylmystyk isterge zhatkyzyldy onyn үstine barlyk talap aryz isteri bilerdin katysuymen auyldar men bolystarda tal kylanatyn boldy Sultandar zhonindegi shagymdardy karau oblysy baskarmanyn otyrysyna koshirildi Әrbir okrugtik prikazda barlygy 15 ke dejin shtattagy kyzmetkerler boldy Zhargyda auruhana ustau merekeler otkizu mektepter men ashu kajyrymdylykty koldau t b sharalar karastyryldy Okrugtik prikazdar halyk sanagyn zhүrgizuge okrug aumagy arkyly otetin sauda keruenderin bakylauga salykty toletu isin tekseruge mindetti boldy DerekkozderSayasi tүsindirme sozdik Almaty 2007 ISBN 9965 32 491 3 Қazak enciklopediyasy 7 tom Materialy po istorii politicheskogo stroya Kazahstana t 1 A 1960 Remnev A V Samoderzhavie i Sibir Administrativnaya politika v pervoj polovine HIH v Omby 1995 D Satpaj Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz