Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Дала тасбақасы (лат. Testudo horsfieldii) – құрлық тасбақалары тұқымдасына жататын бауырымен жорғалаушы. Қазақстанда бұл тасбақа Шығыс Қазақстан облысының оңтүстігінде Ақтоғай стансасы орналасқан Балқаштың солтүстік-шығыс жағалауына дейінгі аймақта кездеседі. Құмдауыт сары топырақты даланы мекендейді.
| Дала тасбақасы | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
 () | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Testudo horsfieldii , 1844 | ||||||||||||||||
| Agrionemys horsfieldii (but see text) |
Карапакс, яғни, арқа сауыты 29 см, жалпы бауыр сауытын пластрон деп атайды. Аталығы аналығынан кішірек және арқа сауыты дөңесті, ұзындау құйрықты болады. Дала тасбақасы тіршілік қамын қатаң күндіз жасайды. Ыстық күндері таңертең және кешкі ымырт кезінде ғана жайылады. Ыстықта өсімдіктер түбіне, кеміргіштердің ініне тығылады. Бір күнде тасбақа 2 шақырымға дейін бара алады. Тасбақа, негізінен, көпжылдық шөптер мен түрлі өсімдіктердің балаусасымен қоректенеді, кейде қоңыздар мен бүйілерді де қорегіне жаратады. Тасбақалар ұйқыдан наурыз – сәуір айларында оянады. Мамыр айында шағылысып, аналығы бірнеше рет қайталап 10-16 жұмыртқа табады, оларды тереңдігі 15-20 см топырақ астына көмеді. Инкубациялық кезеңі 80-110 тәулікке жетеді. Жер бетіне келесі көктемде шыққан тасбақа балалары тіршілігін жер бетінде бастайды. Тасбақалар өте баяу өседі. Жыныстық жағынан 10-13 жылда жетіледі. Тасбақаның бұл түрі табиғатта 30 жылдай өмір сүреді.
Қалқанының жоғары жағы жасыл сарғыш, бауыры сарғыш келеді. Басы, аяғы және құйрығы жасыл қоңыр. Тұрқы 30 см-дей, мүйіз сауытпен қапталған. Салмағы 2,5 кг-дай. Аяқтарында 4 башайдан болады. Қазақстанның оңтүстігінде шөл және шөлейтті аймақтарда кездеседі. Өзі қазып алатын інінің тереңдігі 2 м-дей, кейде кірпі, қосаяқ, сарышұнақтардың індерін де пайдаланады. Жылына 3 – 4 айдай ояу, қалған уақытта ұйқыда болады. Наурыз айларында ұйқысынан оянып, сәуір – маусым арасында 2 рет ұйыққа түседі (1 – 4 жұмыртқадан салады). Өте баяу өседі. 65 – 100 күнде жұмыртқаны жарып шыққан тасбақалар келесі жылдың сәуір айында ғана інінен шығады. Көп жылдық шөптесін өсімдіктермен қоректенеді. Кәсіптік маңызы бар, Батыс Еуропа елдерінде тағам ретінде пайдаланылады..
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Dala tasbakasy lat Testudo horsfieldii kurlyk tasbakalary tukymdasyna zhatatyn bauyrymen zhorgalaushy Қazakstanda bul tasbaka Shygys Қazakstan oblysynyn ontүstiginde Aktogaj stansasy ornalaskan Balkashtyn soltүstik shygys zhagalauyna dejingi ajmakta kezdesedi Қumdauyt sary topyrakty dalany mekendejdi Dala tasbakasy Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby Bauyrymen zhorgalaushylarSaby TasbakalarKishi saby Tukymdasy TestudinidaeTegi disputed Tүri T horsfieldiiTestudo horsfieldii 1844Agrionemys horsfieldii but see text Homopus burnesii Testudinella horsfieldii Karapaks yagni arka sauyty 29 sm zhalpy bauyr sauytyn plastron dep atajdy Atalygy analygynan kishirek zhәne arka sauyty donesti uzyndau kujrykty bolady Dala tasbakasy tirshilik kamyn katan kүndiz zhasajdy Ystyk kүnderi tanerten zhәne keshki ymyrt kezinde gana zhajylady Ystykta osimdikter tүbine kemirgishterdin inine tygylady Bir kүnde tasbaka 2 shakyrymga dejin bara alady Tasbaka negizinen kopzhyldyk shopter men tүrli osimdikterdin balausasymen korektenedi kejde konyzdar men bүjilerdi de koregine zharatady Tasbakalar ujkydan nauryz sәuir ajlarynda oyanady Mamyr ajynda shagylysyp analygy birneshe ret kajtalap 10 16 zhumyrtka tabady olardy terendigi 15 20 sm topyrak astyna komedi Inkubaciyalyk kezeni 80 110 tәulikke zhetedi Zher betine kelesi koktemde shykkan tasbaka balalary tirshiligin zher betinde bastajdy Tasbakalar ote bayau osedi Zhynystyk zhagynan 10 13 zhylda zhetiledi Tasbakanyn bul tүri tabigatta 30 zhyldaj omir sүredi Қalkanynyn zhogary zhagy zhasyl sargysh bauyry sargysh keledi Basy ayagy zhәne kujrygy zhasyl konyr Turky 30 sm dej mүjiz sauytpen kaptalgan Salmagy 2 5 kg daj Ayaktarynda 4 bashajdan bolady Қazakstannyn ontүstiginde shol zhәne sholejtti ajmaktarda kezdesedi Өzi kazyp alatyn ininin terendigi 2 m dej kejde kirpi kosayak saryshunaktardyn inderin de pajdalanady Zhylyna 3 4 ajdaj oyau kalgan uakytta ujkyda bolady Nauryz ajlarynda ujkysynan oyanyp sәuir mausym arasynda 2 ret ujykka tүsedi 1 4 zhumyrtkadan salady Өte bayau osedi 65 100 kүnde zhumyrtkany zharyp shykkan tasbakalar kelesi zhyldyn sәuir ajynda gana ininen shygady Kop zhyldyk shoptesin osimdiktermen korektenedi Kәsiptik manyzy bar Batys Europa elderinde tagam retinde pajdalanylady DerekkozderҚazak enciklopediyasy Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet