Генрих Гейне 13 12 1797 Германия Дюссельдорф 17 2 1856 Франция Париж неміс ақыны публицист сыншы Reisebilder 1831 Орташа

Генрих Гейне (13.12.1797, Германия, Дюссельдорф — 17.2.1856, Франция, Париж) — неміс ақыны, публицист, сыншы.

Орташа дәулеті бар еврей отбасында дүниеге келген. ГЕЙНЕ Берлин ун-тінің заң ф-тінде оқығанымен, филология мен философия ф-ттерінде өз қалауымен лекцияларға барып қатысқан (1819 — 25).

Шығармалары 1820 жылдан жариялана бастады. 1827 ж. жарық көрген “Өлеңдер кітабында” халық әндерінің әуендік, ырғақтық ерекшелігін дәл танып, оны жаңашылдықпен дамыта білді. Халық әндері негізінде жазылған өлеңдеріне саяси және әлеум. астар, өзгеше өрнекпен өң береді. “Сапар суреттері” (1831) атты прозалық туындысында Германияның ауыр кезеңі, халықтың жағдайының төмендігі, заңсыздық пен ғылымның өмірден алшақтығы бейнеленген. 1831 ж. Францияға кетіп, өмірінің ақырына дейін саяси эмигрант болады. “Франция істері” (1832), “Лютенция (1847), “Людвиг Берне” (1840) атты шығармаларында Франциядағы саяси және әлеум. жағдайларға өз көзқарасын білдіреді. “Француз суретшілері” (1831) деген очерктер мен “Француз сахнасы туралы” (1837) деген хаттар жинағы арқылы ГЕЙНЕ өзін қаламы қарымды сыншы ретінде танытты. Оның суреткерлік қуаты “Атта Тролль” (1843) саяси поэмасында, “Қазіргі өлеңдерінде” (1844), “Германия. Қысқы ертегісінде” (1844) көрініс тапты. Г-нің шығарм. жаңа белесін айқындайтын “Романсеро” (1851), “Мойындау” (1854) өлеңдер жинағы жарық көреді. “Германия. Қысқы ертегі” (1938), “Аңыз, ертегі, өлеңдер” (1965), “Лирика” (1971) т.б. шығармалары қазақ тілінде жарық көрген.

Эрнест Геккель (1834-1919)- неміс ақыны,революционер-демократ. Г тұнғыш рет нем. Классикалық философиясына оның ішінде Гегельге тән революционерлік пиғылды көре білді және оны революция жасауға дайындық ретінде қарастырды. Гегельдің ойынша, философия тарихы – спиритуализм мен сенсуализм арасындағы күрес тарихы. Ақын өзінің сенсуализмді жаақтайтындығын мәлімдеген.

Генрих Гейне – ХІХ ғасырдың көрнекті қайраткері. Генрих Гейне өз заманының публицисі, полисемисті және лирик ақыны.

Гарри (Гейнені балалық шағында осылай атаған) Дюссельдорф қаласында, тұрмысы орташа еврей отбасында дүниеге келеді. Гейненің әкесі – Самсон Гейне саудамен айналысқан, шешесі – Бетти Гейне оқыған әйел болған. Анасы болашақ ақынның тәрбиесімен айналысты. Оның Француз оккупациясы кезінде Гейне Дюссельдорф қаласындағы француз лицейіне оқуға барады. Ата-анасы болашақ ақынды сауда мектебіне береді. Гейне 1819 жылы заңгер мамандығын игеру үшін университетке түседі. Оқуға түсуіне ақшаны банкир ағасы Соломон Гейне төлейді. Гейне Бонн университетінде Август Шлегель лекцияларын тыңдады. Содан кейін Геттинген университетіне ауысты. 1825 жылы Геттинген университетінде диссертация қорғап, доктор атағын алады. Осы уақыттар ішінде Гейне атақты ақын болып үлгерді. Ол өзінің алғашқы өлеңін Гамбургтегі журналдардың бірінде 20 жасында жариялады. Бір жылдан кейін оның алғашқы өлеңдер жинағы жарық көрді. 1827 жылы Гейненің бүкіл өлеңдерін біріктірген «Өлеңдер кітабы» жарияланды. Сол кездерде «Жолсапар суреттері» кітабының бірінші бөлімі, аз уақыттан соң кітаптың барлық бөлімдері толығымен басылып шығады. Гейне лирик ақын және өткір прозаик ретінде танылды.

«Өлең кітабы» 4 бөлімнен тұрады: «Бозбаланың қайғы-қасіреті» (1817-1821); «Лирикалық интермеццо» (1822-1823); «Елге оралу» (1823-1824); «Солтүстік теңіз» (1825-1826). 1824 жылдың күзінде Гейне Гарц бойына жаяу серуенге шығады. Одан алған әсері бойынша жол очерктерін жазады. Германия қалаларына жасаған сапарынан кейін, Англия мен Италияда болып, өзінің жол эпосын жалғастыра береді. Осылайша, 1830 жылы Гейненің «Жолсапар суреттері» атты прозалық кітабы жазылады. 1840 жылдары жарық көрген «Людвиг Берне» (1840) мен «Атта Тролль» (1843) драмалары осыны дәлелдей түседі. Бұл шығармалар ақынның Германиядан шетте жүрген он жылдық өмірінің қорытындысы.

«Романсеро» жинағы. Романсеро – романстар кітаптарының испанша атауы. Романс – қысқа лиро-эпостық жырлар, ол балладаның туысы. Гейне осы өлеңдер жинағын романс үлгісінде жазды. Жинақтағы өлеңдердің көбі революция басып жаншылғаннан кейінгі жылдарды суреттейді. Өлеңдерінде өкініш пен түңілу сарыны басым. Жинақ үш бөлімнен тұрады: «Тарих», «Ламентаций», «Еврей мелодиясы».

Ақын өз өмірінің соңғы он жылын, өзі айтқандай "кереуеттегі қабірде" өткізеді. Сал ауруы асқына береді. Гейне денсаулығының әлсірегеніне қарамастан өткір мысқылға толы өлеңдерін жаза береді.

Генрих Гейне Парижде Лонмарт мазарында жерленді. Гейне өлеңдерінің негізінде 4000 астам музыкалық шығарма дүниеге келген. Шуберт, Шуман, , Брамс, Чайковский секілді әйгілі композиторлар оның өлеңдеріне ән жазды. 1835 жылы Одақ оның шығармаларының таралуына тыйым салды. Өйткені шығармалары билік басында отырғандарға ұнамады. Оның шығармаларын Германияда фашистер отқа өртеді, солай оның әдеби шығармашылығына тосқауылдар қойылды. Гейне осы қыспақтарға қарамастан, үнемі шығармашылық ізденістер үстінде болды және жаңа өлеңдерін жарыққа шығара берді, сөз өнерінің өрісін кеңейте берді. Гейне өз шығармашылық жолында кездескен кедергілерден қорықпады, қайта солардың арқасында шыңдалып, әдебиетте жаңа шығармашылық бетбұрыстар жасады. Оның туындылары шынайы оқиғаларға толы болды.

Генрих Гейне өз заманының әділетсіз қоғамына қатты налыды. Германиядағы саяси тәртіптерді жек көрді. Ол тәртіптердің ұзақ жасамайтынына сенді. Ол өзін «азаттық күрес жолындағы сарбазбын» және «революциялық толқудың дабыл қағушысымын» деп атады. Ол өмірінің соңына дейін әділетсіздікпен күресіп өтті.

Дереккөздер

Зарубежная литература. С.В.Тураев, И.Б.Дюшен, Г.А.Могилевская, А.А.Тахо-Годи. Москва, Просвещение, 1975
Тоқшылықова Г.Б. Шетел әдебиетінің тарихы. Алматы, 2010
История зарубежной литературы ХІХ века. Елизарова М.Е., Гиждеу С.П., Колесников Б.И., Михальская Н.П. Москва, Просвещение, 1972

Дереккөздер

“Қазақ Энциклопедиясы”, 2-том

[1] Зарубежная литература. С.В.Тураев, И.Б.Дюшен, Г.А.Могилевская, А.А.Тахо-Годи. Москва, Просвещение, 1975

[2] Тоқшылықова Г.Б. Шетел әдебиетінің тарихы. Алматы, 2010

[3] История зарубежной литературы ХІХ века. Елизарова М.Е., Гиждеу С.П., Колесников Б.И., Михальская Н.П. Москва, Просвещение, 1972