Виталий шөмішгүлі

Виталий шөмішгүлі (Aquіlegіa vіtalіі) – сарғалдақтар тұқымдасы, шөмішгүл туысына жататын көп жылдық өсімдік. Жетісу (Жоңғар) Алатауының жартастарында, тасты, шалғынды тау етектерінде, Шымбұлақ, Көксу, Ақселбайсай өзендерінің көлеңкелі жағалауларында кездеседі. Биікт. 30 – 65 см. Тамыр жапырақтары қосарланған үш бөлікті, ұзын сағақты, сына тәрізді үш қалақты бөліктерге бөлінген. Гүлдерінің диам. 4 – 5 см. Тостағанша жапырақшалары боз-көкшіл, күлтелері ақ, көкшіл, сирек көк түсті. Гүлтегеуріні 1 – 2,5 см, дөңгелек, бүктетіліп келген. Тұқымынан көбейеді. Маусым – шілде айларында гүлдеп, шілдеде жемістенеді. Жемісі – безді жапырақша (саны 5 – 10). Әсемдік өсімдік. В. ш. өте сирек кездесетін эндемик өсімдік, сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.

Виталий шөмішгүлі — сарғалдақтар тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдік. Жетісу (Жоңғар) Алатауының оңтүстік сілемдерінің (Шолактауының, Суаттаудың, Алтын Емел жотасыньщ, Шымбұлақ, Көксу өзенінің) жартас жарықшаларында, жылға, өзен шатқалдарында өседі. Биіктігі 30-65 см. Дегелек жапырақтары ұзын сағақты, сына тәрізді ұшқұлақты бөлікшеден тұрады. Сабақтарының гүлі сирек. Тостағаншалары ақшыл көгілдір түсті. Күлтелері ақ, сирек көгілдір түсті. Маусым-шілдеде гүлдеп, шілдеде жеміс салады. Әсемдік өсімдік. Сирек кездесетін, эндемикалық Қазақстанның "Қызыл кітабына" енгізілген.

Дереккөздер

1. Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3
2. Қазақ Энциклопедиясы