Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Вашингтон Ирвинг (3 сәуір 1783 — 28 қараша 1859) — АҚШ әдебиетінің классигі, романтикалық әңгімелер мен тарихи зерттеулердің шебері, Еуропаға кеңінен танымал болған АҚШ-тың алғашқы кәсіби әдебиетшісі. Эссеші әрі ақын, аңыз бен мистиканың шебері, саяхатшы, әрі биограф ол оқырман қауымға Джонатан Олдстайл, Дидрих Никебоккер, Джефри Крэйан, Ласелот Лангстафф деген лақап аттармен танымал. Оның шығармалары реализм, мистика, ертегі және фантастикамен тығыз байланысты болды.
| Вашингтон Ирвинг | |
| Washington Irving | |
 | |
| Туған күні | 3 сәуір 1783 ж. |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | 28 қараша 1859 ж. |
| Қайтыс болған жері | Саннисайд, Тэрритаун |
| Азаматтығы | |
| Мансабы | жазушы, биограф, редактор, дипломат |
| Бағыты | |
| Шығармалардың тілі | |
| Дебюті | Джонатан Олдстайлдың хаттары (1802) |
| Қолтаңбасы |
|
Ортаққордағы санаты: Вашингтон Ирвинг | |
Вашингтон Ирвинг 1783 жылы Нью-Йоркте дүниеге келген. Тегі шотландық, әкесі Уильям француздармен соғыс жылдарында Нью-Йорктың теңіз әскерінде қызмет етеді.
Ирвинг дүниеге келгенде, Нью-Йорк тәуелсіздік үшін күрес жылдарында жартылай өртенген, 23 мыңдай тұрғыны бар қалашық болатын.
Мектептегі шағында ол латын тілінде Цицеронды, Тит Ливийді, поэзиясын сүйіп оқитын еді.
16 жасында арманшыл Вашингтон ағылшын әдебиетінен рухани азық тауып, “Робинзон Крузо”, “Гулливер”, “Синдбадты”, сондай-ақ саяхаттар жайлы кітаптарды көптеп оқыды.
Оның жазу өнеріне деген қабілеті балалық шағында 10 жыл бойы әзіл өлеңдер, 13 жасында драмалық шығармалар мен эссе жазып жүргенде білінеді. Өзінің 1802 жылы жарық көрген “Джонатан Олдстайлдың хаттары” атты алғашқы әдеби басылымында ол сол кездегі театрды әрі актерларды сын садағына алған болатын.
1806 жылы Нью-Йоркта ешбір қызығушылығы, құлқы болмаса да, заң саласындағы білімін ары қарай жалғастырып, барристер лауазымын иемденеді, бірақ денсаулығының нашарлауына байланысты құқықтану саласын тастап, өзінің сүйікті кәсібі әдебиетпен айналыса бастайды.
Ирвинг қалың ойға беріліп, жалғыздықта отырып жазған “Нью-Йорк тарихы” атты романы 1809 жылы жарық көреді. Американдықтардың өткен өмірі мен бүгінгі тыныс-тіршілігі жайлы жазылған бұл жылнамалық-мистификациясы – автордың өткен тарихқа деген қызығушылығының айқын көрінісі.
1812-14 жылдары Ирвинг әскери қызметте болады. Ақшадан қатты мұқтаждық көрген Ирвинг Бирмингемдегі ағасы Питер мен тұрмыстағы әпкесінен көмек алу мақсатында 1815 жылы соңғы ақшасымен Англияға аттанады. Англияда болған сапарында немістің халық ертегілерінің әсерімен жазылған “Эскиздер кітабын” басып шығарады.
1819 жылы осы еңбектің қайта басылымда бұл кітап “Джеффри Крэйан, джентельмен” деген бүркеншік атпен шығады. Бұдан кейін жазылған “Брейсбридж-холл” және “Саяхатшының әңгімелері” авторға материалдық тәуелсіздік әкеледі.
Ирвинг Испанияда біраз жыл болып, көп уақытын кітапханаларда өткізіп, Америка материгінің алғаш табылу, ашылу кезеңіндегі саяхатшыларды, әскербасылардың т.б. көптеген қолжазбалары мен кітаптарын оқиды. Атақты «Альгамбра» сарайында болып, бүгінгі күнге дейін миллиондаған оқырманның сүйікті шығармаларына айналған новеллаларын, эсселерін, тарихи баяндамалары мен аңыздарын жазды.
1828 жылы Ирвинг “Христафор Колумбтың өмірі мен саяхаты” атты үш томдық тарихи-биографиялық еңбегін шығарады, 3 жылдан соң бұл еңбек “Колумб серіктерінің саяхаттары мен ашулары” болып өңделіп, толықтырылып, қайта шығарылады. Ирвинг араб-испандықтардың тарихымен айналысты.
1820 жылдың соңына қарай жазушы әрі ойшыл Вашингтон Ирвинг Испаниядағы тарихи академияның құрметті мүшесі болып қабылданады. Бір жылдан соң «Корольдік әдеби қоғамнан» тарих саласындағы еңбектері үшін алтын медальды иеленсе, көп ұзамай Оксфорд, Колумбия және Гарвард университеттерінің «құрметті профессор» дәрежесіне ие болды.
1832 жылы Вашингтон Ирвингтің атақты новеллалар жинағы «Альгамбра» жарық көреді. 1851 жылы аталмыш кітапты автор қайтадан қарап, толықтырып шығарады.
Ирвинг американың негізгі тұрғындары үндістер туралы «Прерияға саяхат» (1835), «Астория» (1836), «Капитан Бонвильдтің басынан кешірген қызықты оқиғалары» атты үш жаңа танымдық очерктерін жазып шығады. Сонымен бірге «Испанияны жаулап алу туралы аңыздар», «Мұхаммед және оның жақтастары» (1849) атты мұсылмандық тақырыптағы еңбектерін жазады.
Оның алғашқы толық жинағы 1848-1850 жылдары Нью-Йоркте, кейіннен 1851 жылы Лондонда басылып шықты (15 том). Ирвинг дүниеден өткен соң 1860-1861 жылдары оның толық шығармалар жинағы (21 том) басылып шықты. Ал бүгінгі таңға дейін оның шығармалар жинағы АҚШ-та бірнеше мәрте қайталанып басылды. Мысалы 1969-1989 жылға дейінгі 20 жылда Ирвинг еңбектері 30 том болып жарық көрді.
Бүгінде оның новеллалары мен Америка халқының мінез-құлқы туралы жазған ирониялық әңгімелері классикаға айналды. Вашингтон Ирвинг Азамат соғысы қарсаңында Тарритаун қаласында дүниеден өтті. 1859 жылдың 1 желтоқсанында Ирвингті соңғы сапарға шығарып салу күні қаладағы барлық дүкендер жабылып, қала халқы аза тұтты. Оны Ескі- голландтық шіркеу маңындағы “Сонная Лощина” қабіріне жерледі.
Дереккөздер
- Зарубежная литература. С.В.Тураев, И.Б.Дюшен, Г.А.Могилевская, А.А.Тахо-Годи. Москва, Просвещение, 1975
- История зарубежной литературы ХІХ века. Под ред. Н.А.Соловьевой. Москва, Высшая школа, 2000
- История зарубежной литературы ХІХ века. Елизарова М.Е., Гиждеу С.П., Колесников Б.И., Михальская Н.П. Москва, Просвещение, 1972
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Vashington Irving 3 sәuir 1783 28 karasha 1859 AҚSh әdebietinin klassigi romantikalyk әngimeler men tarihi zertteulerdin sheberi Europaga keninen tanymal bolgan AҚSh tyn algashky kәsibi әdebietshisi Esseshi әri akyn anyz ben mistikanyn sheberi sayahatshy әri biograf ol okyrman kauymga Dzhonatan Oldstajl Didrih Nikebokker Dzhefri Krejan Laselot Langstaff degen lakap attarmen tanymal Onyn shygarmalary realizm mistika ertegi zhәne fantastikamen tygyz bajlanysty boldy Vashington IrvingWashington IrvingTugan kүni3 sәuir 1783 zh Tugan zheriNyu JorkҚajtys bolgan kүni28 karasha 1859 zh 76 zhasta Қajtys bolgan zheriSannisajd TerritaunAzamattygy AҚShMansabyzhazushy biograf redaktor diplomatBagytyRomantizmShygarmalardyn tiliagylshyn tiliDebyutiDzhonatan Oldstajldyn hattary 1802 ҚoltanbasyOrtakkordagy sanaty Vashington Irving Vashington Irving 1783 zhyly Nyu Jorkte dүniege kelgen Tegi shotlandyk әkesi Uilyam francuzdarmen sogys zhyldarynda Nyu Jorktyn teniz әskerinde kyzmet etedi Irving dүniege kelgende Nyu Jork tәuelsizdik үshin kүres zhyldarynda zhartylaj ortengen 23 myndaj turgyny bar kalashyk bolatyn Mekteptegi shagynda ol latyn tilinde Cicerondy Tit Livijdi poeziyasyn sүjip okityn edi 16 zhasynda armanshyl Vashington agylshyn әdebietinen ruhani azyk tauyp Robinzon Kruzo Gulliver Sindbadty sondaj ak sayahattar zhajly kitaptardy koptep okydy Onyn zhazu onerine degen kabileti balalyk shagynda 10 zhyl bojy әzil olender 13 zhasynda dramalyk shygarmalar men esse zhazyp zhүrgende bilinedi Өzinin 1802 zhyly zharyk korgen Dzhonatan Oldstajldyn hattary atty algashky әdebi basylymynda ol sol kezdegi teatrdy әri akterlardy syn sadagyna algan bolatyn 1806 zhyly Nyu Jorkta eshbir kyzygushylygy kulky bolmasa da zan salasyndagy bilimin ary karaj zhalgastyryp barrister lauazymyn iemdenedi birak densaulygynyn nasharlauyna bajlanysty kukyktanu salasyn tastap ozinin sүjikti kәsibi әdebietpen ajnalysa bastajdy Irving kalyn ojga berilip zhalgyzdykta otyryp zhazgan Nyu Jork tarihy atty romany 1809 zhyly zharyk koredi Amerikandyktardyn otken omiri men bүgingi tynys tirshiligi zhajly zhazylgan bul zhylnamalyk mistifikaciyasy avtordyn otken tarihka degen kyzygushylygynyn ajkyn korinisi 1812 14 zhyldary Irving әskeri kyzmette bolady Akshadan katty muktazhdyk korgen Irving Birmingemdegi agasy Piter men turmystagy әpkesinen komek alu maksatynda 1815 zhyly songy akshasymen Angliyaga attanady Angliyada bolgan saparynda nemistin halyk ertegilerinin әserimen zhazylgan Eskizder kitabyn basyp shygarady 1819 zhyly osy enbektin kajta basylymda bul kitap Dzheffri Krejan dzhentelmen degen bүrkenshik atpen shygady Budan kejin zhazylgan Brejsbridzh holl zhәne Sayahatshynyn әngimeleri avtorga materialdyk tәuelsizdik әkeledi Irving Ispaniyada biraz zhyl bolyp kop uakytyn kitaphanalarda otkizip Amerika materiginin algash tabylu ashylu kezenindegi sayahatshylardy әskerbasylardyn t b koptegen kolzhazbalary men kitaptaryn okidy Atakty Algambra sarajynda bolyp bүgingi kүnge dejin milliondagan okyrmannyn sүjikti shygarmalaryna ajnalgan novellalaryn esselerin tarihi bayandamalary men anyzdaryn zhazdy 1828 zhyly Irving Hristafor Kolumbtyn omiri men sayahaty atty үsh tomdyk tarihi biografiyalyk enbegin shygarady 3 zhyldan son bul enbek Kolumb serikterinin sayahattary men ashulary bolyp ondelip tolyktyrylyp kajta shygarylady Irving arab ispandyktardyn tarihymen ajnalysty 1820 zhyldyn sonyna karaj zhazushy әri ojshyl Vashington Irving Ispaniyadagy tarihi akademiyanyn kurmetti mүshesi bolyp kabyldanady Bir zhyldan son Koroldik әdebi kogamnan tarih salasyndagy enbekteri үshin altyn medaldy ielense kop uzamaj Oksford Kolumbiya zhәne Garvard universitetterinin kurmetti professor dәrezhesine ie boldy 1832 zhyly Vashington Irvingtin atakty novellalar zhinagy Algambra zharyk koredi 1851 zhyly atalmysh kitapty avtor kajtadan karap tolyktyryp shygarady Irving amerikanyn negizgi turgyndary үndister turaly Preriyaga sayahat 1835 Astoriya 1836 Kapitan Bonvildtin basynan keshirgen kyzykty okigalary atty үsh zhana tanymdyk ocherkterin zhazyp shygady Sonymen birge Ispaniyany zhaulap alu turaly anyzdar Muhammed zhәne onyn zhaktastary 1849 atty musylmandyk takyryptagy enbekterin zhazady Onyn algashky tolyk zhinagy 1848 1850 zhyldary Nyu Jorkte kejinnen 1851 zhyly Londonda basylyp shykty 15 tom Irving dүnieden otken son 1860 1861 zhyldary onyn tolyk shygarmalar zhinagy 21 tom basylyp shykty Al bүgingi tanga dejin onyn shygarmalar zhinagy AҚSh ta birneshe mәrte kajtalanyp basyldy Mysaly 1969 1989 zhylga dejingi 20 zhylda Irving enbekteri 30 tom bolyp zharyk kordi Bүginde onyn novellalary men Amerika halkynyn minez kulky turaly zhazgan ironiyalyk әngimeleri klassikaga ajnaldy Vashington Irving Azamat sogysy karsanynda Tarritaun kalasynda dүnieden otti 1859 zhyldyn 1 zheltoksanynda Irvingti songy saparga shygaryp salu kүni kaladagy barlyk dүkender zhabylyp kala halky aza tutty Ony Eski gollandtyk shirkeu manyndagy Sonnaya Loshina kabirine zherledi DerekkozderZarubezhnaya literatura S V Turaev I B Dyushen G A Mogilevskaya A A Taho Godi Moskva Prosveshenie 1975 Istoriya zarubezhnoj literatury HIH veka Pod red N A Solovevoj Moskva Vysshaya shkola 2000 Istoriya zarubezhnoj literatury HIH veka Elizarova M E Gizhdeu S P Kolesnikov B I Mihalskaya N P Moskva Prosveshenie 1972