Бувайсар Сайтиев

Бувайсар Сайтиев - Олимпиада ойындарын үш мәрте ұтқан балуан (74 кг, еркін стиль). Өз шеберлігіне дүние жүзі мықтыларын бас идіріп, алты мәрте әлем чемпионы атанған саңлақ спортшыға кәрі құрлықта да қарсы келер қарсылас табылмады. 1975 жылғы 11 наурызда Хасавюрт жерінде кіндік қаны тамған жігіт барша шешен жұртының мақтанышы болып қана қоймай, иісі мұсылман қауымының ардақтайтын ұлына айналып үлгерді. Себебі, мұсылман қауымында Бувайсардай Олимптің алтын шыңында үш мәрте ат ойнатқан балуан әзірге жоқтың қасы.

Бувайсар Сайтиев
Жеке мағлұматтар
Жынысы	Ер
Азаматтығы	Ресей
Мамандандыру	еркін күрес
Туған күні	11 наурыз 1975 (1975-03-11) (49 жас)
Туған жері	Дағыстан АКСР
Бойы	183
Салмағы	74
Бұл үлгіні: көру • талқылау • өңдеу

Спорттық ғұмырнамасы

Ол күрес әліппесімен алты басынан бастап танысады. 1992 жылы Красноряскіге қоныс аударып, Ресейдегі мықты еркін күрес мектебі саналатын қарашаңырақта екі дүркін Олимпиада чемпионын тәрбиелеген аты аңызға айналған бапкер Дмитрий Миндиашвилидің қарамағына келіп жазылады. Журналистерге берген сұхбатында: – Мен Красноярскіге орта мектепте білім алу үшін емес, атақты бапкер Дмитрий Миндиашвилиден тәлім алуға бардым. Жас едім, оның үстіне спорттық шеберлігім де анау айтқандай, жоғары болмады. Сөйте тұра, Миндиашвилидің назарына ілігуге тырыстым. Бірақ, бір жылға тарта уақыт бұл мүмкін болмады. Басшылықты қатар алып жүргендіктен, бапкерімнің уақыты тығыз, сол себепті жаттығуды тек өзі ғана өткізбей, өзге жаттықтырушыларға кезек беріліп тұратын. 1993 жылы мен жасөспірімдер арасындағы Еуропа біріншілігін ұттым. Міне, содан бастап Дмитрий Георгиевичтің назарына іліктім, – дейді.

Бувайсар 1995 жылы алғаш рет жастардың әлем чемпионатын ұтады, содан кейін талантты жігіттің тасы өрге домалай береді. Ол бұл жетістігін 1997, 1998, 2001, 2003 және 2004 жылдары қайталап, әлемнің алты дүркін чемпионы деген құрметті атаққа қол жеткізеді. Алайда Олимпиада медалінің кез келген спортшы үшін жөні бөлек-ті. Бувайсар көп ұзамай бұл арманына жетті.

1996 жылы Атлантада өткен Олимпиада ойындарында 25 жастағы Сайтиев сол кездегі күрес ережесі бойынша 76 келі салмақта өнер көрсетіп, алтыннан алқа тағынады.

2003 жылғы әлем чемпионатының ширек финалында белдесіп жатқанда Бувайсар бет сүйегін сындырып алады. Жанына батқан ауруға қарамастан, намысқой жігіт Австралия өкілі Ильсовты атойлап жеңіп, келесі айналымға жолдама алады. Жартылай финалда әлем чемпионы ирандық Хабибиді сан соқтырып, ақтық сайыста Минск өкілі Гайдаровты тізе бүктіреді. Мәскеуге оралған соң, Бурденко атындағы госпиталь дәрігерлері спортшыны операция үстеліне жатқызады. Шытынап сынған бет сүйегінің әсерінен миға қан құйылу қаупі байқалғандықтан, бет хирургиясы бөлімінің меңгерушісі Труханов дейтін профессор операцияны өзі жасайды. Екі ғасыр тоғысындағы Сидней аламанында жарақаты жазылып үлгермеген спортшы ел намысын қорғамай қалуды жөн көрсін бе? Боз кілемге қайта жол алып, Сиднейде күміс жүлдеге қол жеткізеді.

Олимпиаданың өз Отанында алауы тұтанған сайыста Сайтиев бабына қайта еніп, жеңіс тұғырынан қол бұлғайды. Бұл талантты балуанның Олимп тұғырының екінші мәрте бағындыруы болатын. Еркін күрес өнеріндегі даңқы жер жарған атақты Александр Медведьтен кейін батылы жетіп, Олимпиада ойындарын үш дүркін ұтқан балуан бұл кезде әлі жоқ-тын. Осы бақытқа Бувайсар Бейжіңдегі ойындары кезінде қол жеткізіп, әлемдік күрес тарихында өз есімін алтын әріптермен жазды. Әлемдегі еркін күрес балуандары арасында әлденеше рет үздік балуан атанды. Еркін күрестегі ең атақты балуан Александр Медведь екені белгілі. Ол Олимпиаданың үш дүркін, әлем чемпионатының жеті мәрте чемпионы атанған саңлақ.

Бувайсар өзі жайлы Чеченский Спортивный Порталға берген сұхбатында: «Күрес – бұл менің өмірім, кәсібім. Күрестің қамытын кигеніме отыз жылдан асты. Жаттығуда тынбай еңбектенгенді жақсы көрем, боз кілемде төккен теріңнің өтелгені жақсы. Бірақ, спортта әрқашан жеңіс тұғырынан көріну мүмкін емес» деген екен. «Сіздің табысыңыздың сыры неде?» деген сұраққа «Денсаулықта. Қанмен берілген қасиетте. Отбасында дұрыс тәрбие алуда» деп түсіндіреді.

Боз кілемде айбыны асқан Бувайсардың спорттық ғұмырнамасында күтпеген жағдайлар да кездесті. 1994 жылы екі дүркін Олимпиада чемпионы Иван Ярыгиннің мемориалында қызық жайт орын алды. Ол кездегі күрестің ережесі бойынша белдесу 5 минутқа созылатын. Бувайсар екінші айналымда америкалық спортшымен белдесіп ұтылып жатты. Электронды есептегіштегі уақыт – 4.56. Төрт секундтың ішінде төрт ұпай алу мүмкін емес. Оның үстіне төрешілерге 18 жастағы балуанның есімі беймәлім еді. Сайтиевке тиесілі бір ұпай берілместен қалды. Кілемдегі төрешінің ысқырығын ести сала америкалық балуан Сайтиевтің аяғына жармаса кетті. Міне, осы мезетте біздің кейіпкеріміз қарсыласын өзінен асыра лақтырып, 3 ұпайға қол жеткізді. Және тағы бір ұпайды белсенділігі үшін алды. Есеп теңесті: 7:7. Енді бір ұпай алса, келесі айналымға жолдама алмақ. Америкалықтан ес кетті. Бойын қорқыныш билеген болар сірә, кілемге бапкерінің итермелеуімен шығып, ұтылып қалды. Осы жарыста есімі күрес жанкүйерлері мен мамандарына бейтаныс Бувайсар Сайтиев алтыннан алқа тағынды. Ресей ұлтты құрамасы осыдан бастап Сайтиевті жаттығу жиындарына шақыра бастады. Бір қызығы, Сайтиев өзінің барлық белдесулерін еске сақтайды екен. Бір кездері еркін күресте ағайынды Сайтиевтердің даңқы аспандап тұрды. Бувайсардың інісі Адам Сайтиев Сидней Олимпиадасының чемпионы тәжін киген балуан. Бүгінгі таңда ол омыртқа жарығының кесірінен күрестен қол үзуге мәжбүр. Адам Сайтиевтің боз кілемге қайтып шығар-шықпасы әзірге белгісіз. Бір отбасынан шыққан балалардың спорт әлемінде құлаштап қанат қағулары бір бұл емес. Әлемдік күрес тарихындағы соңғы жайтты алып қарайықшы. Бейжің Олимпиадасында белдескен ағайынды француз жігіттері Стив пен Христоф Женолар алғашқысы чемпион атаққа қол жеткізсе, соңғысы жеңіс тұғырының үшінші сатысынан көрінді. Бұл жігіттер төрт жылда алауы бір рет тұтанатын Олимпиада ойындарында олжа салуымен ерекшеленбек, әйтпесе, бір ұядан түлеп ұшып, халықаралық деңгейге жеткен спортшылар қазақ қоғамында да бар.

Жеке өмірі

Бувайсар қазіргі жары Индирамен отбасын құруды түбегейлі шешкен соң барып, танысқан. Екі жас бір жылдай телефон арқылы тілдесіп тұрды. Жаттығу жиындарынан, жарыстардан балуанның қолы босай бермейтін. Афины Олимпиадасына бір ай қалғанда 29 жастағы Бувайсар болашақ жарымен некелесті. Қазір Сайтиевтер отбасында Әбдірахым, Әлихан, Дэни атты үш ұл өсіп келеді.

Төрт рет Олимпиада ойындарына қатысып, үшеуінде топтың алды болған Бувайсар екі мәрте Меккеге қажылыққа барғанын мақтанышпен айтады. «Қажылық – адамның жан-дүниесін тазартып, рухани күш береді. Ислам дінінде иман деген ұғым бар. Бойында иманы бар адам қайырсыз нәрседен аулақ жүреді. Адам баласы былайғы өмірінде күнәлі істерге көп ұрынады, Алла тағалаға құлшылық етіп отырмасақ, біз жаратушы иемнен алыстап кетеміз» деген болатын. Айтпақшы, Бувайсардың анасы да қасиетті Меккеге төрт рет сапар шеккен жан. Ол ұлының жауапты жарыстар кезіндегі қамқоршысы, сүйенері.

Бүгінгі таңда күрес жанкүйерлері «Бувайсар Сайтиев Лондон Олимпиадасына қатыса ма, жоқ па?» деген сауал төңірегінде бас қатыруда. Бұл жайлы спортшы: «Мен өз өмірімде түрлі қалаларды мекен етіп, көптеген дос таптым. Боз кілемдегі жеңістеріме олар менен бетер қуанады. Мен мұны неге айтып отыр дейсіз? Күресте қалар-қалмасым ұжымдық түрде шешілмек. Ол шешімнің қашан қабылданатыны әзірге белгісіз» деген түсініктеме таратты.

Бувайсар Сайтиевке Шыңғысхан кубогын Мәскеуде Ресейдегі Моңғолия елшілігі өкілдері табыстады. Аталған кубокты күрес әлеміндегі ең мықты балуанға екі жылда бір рет беруге 2006 жылы Моңғолия президенті мен Ұлттық олимпиадалық комитеті шешім шығарған болатын. Ұйымдастырушылардың назары бұл жолы Олимпиаданың үш дүркін чемпионы, әлем чемпионатының алты мәрте жеңімпазы Бувайсар Сайтиевке түскен екен.

– Шынымды айтсам, айналамда не болып, не қойып жатқанын әлі түсінбей жатырмын. Әрине, Шыңғысханның кім болғанын білемін. Бала кезімде Василий Янның романын оқығанмын. Жақында Қытай мен Моңғолия бірлесіп түсірген 30 сериялы көркем фильмін көріп шықтым. Маған фильм керемет әсер етті. Маған Шыңғысхан кубогын табыстап отырған Моңғолияның ұлттық олимпиадалық комитеті мен ел президентіне алғысым шексіз. Бұл сыйлықтың неліктен маған берілгенін білмедім. Тұтастай алғанда, 2008 жыл Моңғолия мемлекеті үшін тарихи жыл болды. Бейжіңдегі ойындарда бұл ұлттың бүкіл спорттық тарихында бұрын-соңды болмаған жетістік орын алып, үш бірдей спортшы Олимпиада алтынына қол жеткізді. Шыңғысхан кубогын алуға ол спортшылардың да мүмкіндіктері бар болатын.

Мені Моңғолия жерінде көп таниды, балуан достарым да бар. Аты аңызға бергісіз Хорлоогийн Баянмунхпен жақсы доспын, ол Мюнхен Олимпиадасында аса ауыр салмақта белдесіп, менің ұстазым Дмитрий Миндиашвилидің шәкірті саналатын атақты Иван Ярыгиннен ұтылған еді. Баянмунхпен бір кездескенімде, бизнесмен достарымен бірігіп, 2012 жылғы Лондон Олимпиадасы қарсаңында жүз шақты талантты жеткіншектің басын қосып, дайындағалы жатқандықтарын айтып берген-тін. Айтпақшы, көп жылдан бері моңғол жерінде менің атымда дәстүрлі турнир өтіп келеді. Бұл жарыста топ жарып, ерекше танылғандар болашақта ел намысын қолдан бермейтін тастүлектер болып қалыптасатынына сенімім мол, – деді журналистерге берген қысқаша сұхбатында Сайтиев.