Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Биік андыз (лат. Inula helenium) – астралылар тұқымдасына жататын, биіктігі 1,5 м-ге жететін, тік сабақты көп жылдық шөптесін өсімдік, андыздың бір түрі.
| Биік андыз | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| Inula helenium Карл Линней | ||||||||||||||||||||
|
Жапырақтары ірі, сопақша-эллипс пішінді, шеттері бейтегістісті болып келеді. Тамырсабағы қысқа, Жуан, көп басты, диаметрі 6-7 см, тамырсабақтан аз санды тамырлар тарайды, ұзындығы 20 см-ге дейін, жуандығы 2-3 см болады. Гүлдері алтын-сары түсті, диаметрі 7 см-ге жететін ірі себетке жиналған. Себеттерде жалғыздан болады. Шілде-тамызда гүлдейді.
Таралуы
ТМД елдерінің Европалық бөлігінің Оңтүстік және Орталық аймақтарында, Кавказда, Батыс Сібірде, Орта Азияда өседі. Қазақстанда Семей, Көкшетау, Ақтөбе, Орал, Қостанай, Қарағанды, Шымкент маңайларына өседі. Дайыңдау аймақтары – Краснодар, Ставрополь өлкелері мен Қазақстан.
Дайындалуы
Тамырлары мен тамырсабақтарын күзде, жемістері пайда болғаннан бастап үсік жүргенге дейін дайындайды. Өсімдік сабағының маңын 20 см радиусында қазады, одан кейін сабағының түбінен ұстап, тік тартып тамырсабағын тамырларымен бірге тартып шығарады. Топырақтан тазартады, суда тез жуады. Тамырлар мен тамырсабақтарды ұзына бойына, ұзындығы 10-15 см, жуандығы 1-2 см болатындай етіп турайды. Шикізатты 2-3 күн бойына ашық ауада қақтайды. Кептіргіштерде, 40º С – тан артпайтын температурада кептіреді.
Шикізаттың сапалық көрсеткіштері
Тамырсабақтары мен тамырларының ұзындығы 2-ден 20 см-ге дейін, жуандығы 0,5 см-ден 3 см-ге дейін болады. Сынған жері бейтегіс. Сырты сұрғылт-қоңыр, іші сарғылт-ақ түсті, хош иісті, ащы дәмді. Ылғалдығы 13%-дан артпау керек, жалпы күлі 10%-дан артпау керек, солған тамырсабақтар мен тамырлар 5%-дан артпау керек, сынған жерінде қарайған тамырсабақтар мен тамырлар 5%-дан артпау керек. Органикалық қоспалар 0,5%-дан көп болмау керек. Минералдық қоспалар 1% - дан артпау керек.
Химиялық құрамы
Шикізаттың құрамында 40%-ға дейін инулин болады, эфир майлары және сапониндер бар.
Қолданылуы
Қақырық түсіретін дәрі ретінде қолданылады. Эфир майының антисептикалық, қабынуға қарсы әсері бар. «Аллонтон» препараты асқазан-ішек жарасын емдегенде қолданылады.
Дәрілік препараттары
Қайпатпа, «Аллантон», «Девять сил» сусына
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Biik andyz lat Inula helenium astralylar tukymdasyna zhatatyn biiktigi 1 5 m ge zhetetin tik sabakty kop zhyldyk shoptesin osimdik andyzdyn bir tүri Biik andyzDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy AsteraceaeKishi tukymdasy Tajpasy Tegi InulaTүri I heleniumInula helenium Karl LinnejAster helenium L Scop Aster officinalis All Corvisartia helenium L Merat Helenium grandiflorum Gilib Inula orgyalis Boiss Zhapyraktary iri sopaksha ellips pishindi shetteri bejtegististi bolyp keledi Tamyrsabagy kyska Zhuan kop basty diametri 6 7 sm tamyrsabaktan az sandy tamyrlar tarajdy uzyndygy 20 sm ge dejin zhuandygy 2 3 sm bolady Gүlderi altyn sary tүsti diametri 7 sm ge zhetetin iri sebetke zhinalgan Sebetterde zhalgyzdan bolady Shilde tamyzda gүldejdi TaraluyTMD elderinin Evropalyk boliginin Ontүstik zhәne Ortalyk ajmaktarynda Kavkazda Batys Sibirde Orta Aziyada osedi Қazakstanda Semej Kokshetau Aktobe Oral Қostanaj Қaragandy Shymkent manajlaryna osedi Dajyndau ajmaktary Krasnodar Stavropol olkeleri men Қazakstan DajyndaluyTamyrlary men tamyrsabaktaryn kүzde zhemisteri pajda bolgannan bastap үsik zhүrgenge dejin dajyndajdy Өsimdik sabagynyn manyn 20 sm radiusynda kazady odan kejin sabagynyn tүbinen ustap tik tartyp tamyrsabagyn tamyrlarymen birge tartyp shygarady Topyraktan tazartady suda tez zhuady Tamyrlar men tamyrsabaktardy uzyna bojyna uzyndygy 10 15 sm zhuandygy 1 2 sm bolatyndaj etip turajdy Shikizatty 2 3 kүn bojyna ashyk auada kaktajdy Keptirgishterde 40º S tan artpajtyn temperaturada keptiredi Shikizattyn sapalyk korsetkishteriTamyrsabaktary men tamyrlarynyn uzyndygy 2 den 20 sm ge dejin zhuandygy 0 5 sm den 3 sm ge dejin bolady Syngan zheri bejtegis Syrty surgylt konyr ishi sargylt ak tүsti hosh iisti ashy dәmdi Ylgaldygy 13 dan artpau kerek zhalpy kүli 10 dan artpau kerek solgan tamyrsabaktar men tamyrlar 5 dan artpau kerek syngan zherinde karajgan tamyrsabaktar men tamyrlar 5 dan artpau kerek Organikalyk kospalar 0 5 dan kop bolmau kerek Mineraldyk kospalar 1 dan artpau kerek Himiyalyk kuramyShikizattyn kuramynda 40 ga dejin inulin bolady efir majlary zhәne saponinder bar ҚoldanyluyҚakyryk tүsiretin dәri retinde koldanylady Efir majynyn antiseptikalyk kabynuga karsy әseri bar Allonton preparaty askazan ishek zharasyn emdegende koldanylady Dәrilik preparattaryҚajpatpa Allanton Devyat sil susyna