Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Батпақ тасбақасы немесе Саз тасбақасы (лат. Emys orbicularis) – тұқымдасына жатады.
| Батпақ тасбақасы | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
 () | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Emys orbicularis (Линней, 1758) | ||||||||||||||||
| Testudo orbicularis Linnaeus, 1758 |
Таралуы
Еуропадан шыққан түр болғандықтан, тек солтүстік-батыс Қазақстанды мекендейді. Ол Еділдің атырауынан мен Сырдария сағасына дейін таралған. Жайық өзенінің сағасынан Қазақстанның солтүстік шекарасына дейін тіршілік етеді. Соңғы кезде саз тасбақасы Қостанай облысының кейбір өзендері мен көлдерінде кездесіп жүр. Ағысы жай тұщы су қоймаларын мекендейді. Өзендер,көлдер және шалшық сулардың тыныш және тұңғиық жерлерін таңдайды. Паналайтын жері-су қоймасының түбіндегі лай, әрі сол жерде қыстайды.
Биологиялық сипаттамасы
Сауытының түсі жасыл көк, біртегіс, сарғыш дақтары, сызықтары болады, ұзындығы 25 см. Басында, мойнында, аяғында да ұсақ сары дақтары бар. Құйрығының ұзындығы сауытының жартысындай болады. Суда жақсы жүзеді әрі сүңги алады, қауіп төнген кезде су түбіндегі лайға тығылады, кейде құрлыққа да шығады. Батпақ тасбақасы су, құрлық жәндіктерімен, кейде өсімдіктермен де қоректенеді. Ол 6 – 8 жылда жыныстық жағынан жетіледі. Жылына 2 – 3 рет су түбіне шағын шұңқыр қазып, жұмыртқасын (5 – 10) сонда салады. 2 – 3 айдан соң ұрпағы жұмыртқадан шығып, батпақ арасында қыстайды, келесі жылы көктемде жер бетіне шығады. Батпақ тасбақасы кейбір елдерде тағам ретінде пайдаланылады. Зиянды жәндіктермен қоректеніп пайда келтіреді.
Бұл тасбақа жазда су түбінде болғанда,өкпесіне ауа толтыру үшін су бетіне шығады, сөйтіп тек тұмсығының ұшын ғана судан шығарады. Жазда, шуақты күнде су бетіндегі ағаш пен томарға шығады,егер қауіп төне қалса, суға түсіп кетеді. Су қоймалары қатып қалса, түбінде қыстаушы тасбақалар қырылып қалады. Қысқы ұйқыдан сәуірде оянады. Негізгі қорегі - су жәндіктері, ұсақ балықтар мен шаянтәрізділерді де жейді, тіпті өсімдіктермен де қоректенеді (асқазанындағы қорегінің 15% өсімдік қалдықтары болған). Аналығы мамырда, содан кейін маусым-шілдеде күнге жақсы қыздырынатын құрғақ жерден 12см тереңдіктегі шұңқыр қазып,10 жұмыртқа салады. Жұмыртқаларды көміп, сауытымен топырақты нығыздап, аналығы суға оралады. Келесі жұмыртқа салғанша, бұл жерге келмейді. Инкубациялық уақыты 60 күннен 110 күнге дейін созылады. Ұсақ тасбақалар жұмыртқадан тамыздың аяғы мен қыркүйектің басында шығады.
Дереккөздер
- Tortoise & Freshwater Turtle Specialist Group (1996). Emys orbicularis. 2006. . 2006. www.iucnredlist.org. Retrieved on 11 мамыр 2006.
- Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8
- Қазақ Энциклопедиясы
Сілтеме
- Герпетофауна Волжского бассейна
- Черепахи.ру
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Batpak tasbakasy nemese Saz tasbakasy lat Emys orbicularis tukymdasyna zhatady Batpak tasbakasy Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby Bauyrymen zhorgalaushylarSaby TasbakalarTukymdasy Kishi tukymdasy Tegi Tүri E orbicularisEmys orbicularis Linnej 1758 Testudo orbicularis Linnaeus 1758TaraluyEuropadan shykkan tүr bolgandyktan tek soltүstik batys Қazakstandy mekendejdi Ol Edildin atyrauynan men Syrdariya sagasyna dejin taralgan Zhajyk ozeninin sagasynan Қazakstannyn soltүstik shekarasyna dejin tirshilik etedi Songy kezde saz tasbakasy Қostanaj oblysynyn kejbir ozenderi men kolderinde kezdesip zhүr Agysy zhaj tushy su kojmalaryn mekendejdi Өzender kolder zhәne shalshyk sulardyn tynysh zhәne tungiyk zherlerin tandajdy Panalajtyn zheri su kojmasynyn tүbindegi laj әri sol zherde kystajdy Biologiyalyk sipattamasySauytynyn tүsi zhasyl kok birtegis sargysh daktary syzyktary bolady uzyndygy 25 sm Basynda mojnynda ayagynda da usak sary daktary bar Қujrygynyn uzyndygy sauytynyn zhartysyndaj bolady Suda zhaksy zhүzedi әri sүngi alady kauip tongen kezde su tүbindegi lajga tygylady kejde kurlykka da shygady Batpak tasbakasy su kurlyk zhәndikterimen kejde osimdiktermen de korektenedi Ol 6 8 zhylda zhynystyk zhagynan zhetiledi Zhylyna 2 3 ret su tүbine shagyn shunkyr kazyp zhumyrtkasyn 5 10 sonda salady 2 3 ajdan son urpagy zhumyrtkadan shygyp batpak arasynda kystajdy kelesi zhyly koktemde zher betine shygady Batpak tasbakasy kejbir elderde tagam retinde pajdalanylady Ziyandy zhәndiktermen korektenip pajda keltiredi Bul tasbaka zhazda su tүbinde bolganda okpesine aua toltyru үshin su betine shygady sojtip tek tumsygynyn ushyn gana sudan shygarady Zhazda shuakty kүnde su betindegi agash pen tomarga shygady eger kauip tone kalsa suga tүsip ketedi Su kojmalary katyp kalsa tүbinde kystaushy tasbakalar kyrylyp kalady Қysky ujkydan sәuirde oyanady Negizgi koregi su zhәndikteri usak balyktar men shayantәrizdilerdi de zhejdi tipti osimdiktermen de korektenedi askazanyndagy koreginin 15 osimdik kaldyktary bolgan Analygy mamyrda sodan kejin mausym shildede kүnge zhaksy kyzdyrynatyn kurgak zherden 12sm terendiktegi shunkyr kazyp 10 zhumyrtka salady Zhumyrtkalardy komip sauytymen topyrakty nygyzdap analygy suga oralady Kelesi zhumyrtka salgansha bul zherge kelmejdi Inkubaciyalyk uakyty 60 kүnnen 110 kүnge dejin sozylady Ұsak tasbakalar zhumyrtkadan tamyzdyn ayagy men kyrkүjektin basynda shygady DerekkozderTortoise amp Freshwater Turtle Specialist Group 1996 Emys orbicularis 2006 2006 www iucnredlist org Retrieved on 11 mamyr 2006 Batys Қazakstan oblysy Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2002 zhyl ISBN 9965 607 02 8 Қazak EnciklopediyasySiltemeGerpetofauna Volzhskogo bassejna Cherepahi ruBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet