АҚШ тағы президенттік праймериз 1842 жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан және штат деңгейінде өтіп жатқан бастапқы прези

АҚШ-тағы президенттік праймериз — 1842 жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан және штат деңгейінде өтіп жатқан бастапқы президенттік сайлау институты, оның нәтижелері бойынша президенттікке бірыңғай партиялық үміткер айқындалуы тиіс жалпыұлттық партия съезіне делегаттар жіберіледі. Дәстүрлі кокустарға қарағанда делегаттарды таңдаудың кең таралған түрі. Жалпы мағынада-президенттік сайлауға дейінгі барлық алғашқы сайлау іс-шараларының жиынтығы (праймериз бен кокустарды қоса алғанда).

Жеке мағынасы: праймериздің өзі

Бастапқы президенттік сайлау (ағылш. presidential primary elections) немесе праймериз (ағылш. primaries), АҚШ-та — президенттің негізгі сайлауына қатысу үшін партиялық кандидаттарды таңдау институты. Кокустың балама механизмінен айырмашылығы, праймериз мемлекеттік деңгейде өткізілетін тікелей жасырын сайлау болып табылады. Дауыс беру формасын әр мемлекет өзі анықтайды. Праймериз институты бастапқыда жергілікті партия басшыларының ықпалын шектеу үшін енгізілді, ал ХХ ғасырда праймериз штаттарының көпшілігі кокустарды вытыстырды.

Дауыс беруге қолжетімділікті шектеу дәрежесі бойынша праймериз неғұрлым кең таралған жабық (оларға тек тіркелген партия мүшелері қатысады) және ашық (оларға партияға жататынына қарамастан, барлық ниет білдірушілер қатыса алады). Бұл ретте екі жағдайда да штаттың әрбір тұрғыны бір ғана партияның праймеризіне қатыса алады, алайда сайлаушыларға екі партияның үміткерлерін таңдауға мүмкіндік беретін жалпы праймериз (ағылш. blanket primaries) де бар. Партиялардың бірінің праймеризіне басқа партияның жақтастары қатысуы мүмкін болған жағдайда, ұлттық партия комитеті дауыс беру нәтижелерін мойындамауы мүмкін.

Жалпы мағынасы: праймериз бен кокустардың жиынтығы

Әр түрлі штаттардағы праймериз бюллетень жасау тәсілімен ерекшеленеді. Бірінші жағдайда сайлаушыларға президенттікке әлеуетті үміткерлердің тізімі ұсынылуы мүмкін. Екінші жағдайда, оларға үміткерлердің бірін қолдайтын немесе белгілі бір бейімділігі жоқ ұлттық съезіне делегаттарды таңдау ұсынылуы мүмкін.

Праймериз немесе бастапқы сайлау ұғымын сөздің кең мағынасында қолдануға болады, бұл праймериз мен кокустардың жиынтығын білдіреді. Бастапқы сайлау төрт жылда бір рет, бір жылда негізгі президенттік сайлаумен өтеді. Қараша айында өтетін негізгі сайлауда әр партияның ресми өкілі жаздың соңында — ұлттық партия съезінің нәтижелері бойынша анықталады. ұлттық съезіне бір немесе басқа үміткерді қолдайтын делегаттардың саны штаттардағы праймериз мен кокустарда алған қолдау көлеміне тікелей байланысты.

Штаттардағы дауыс беру қаңтардан маусымға дейін созылады, алайда, әдетте, осы мерзімнің ортасында жеңімпаз анықталады. Алайда, теориялық тұрғыдан алғанда, бастапқы сайлаудың аяқталуына қарай бірыңғай үміткер анықталмаған жағдай болуы мүмкін: содан кейін ұлттық съезінде дауыс беру шешуші рөл атқарады. Алайда, мұндай жағдай 1970 жылдардан бері ешқашан болған емес.

Бастапқы дауыс беру нәтижелері міндетті және «кеңес беру» болуы мүмкін. Егер бірінші жағдайда сайланған делегаттар ұлттық Конвенцияда өз дауыстарын белгілі бір кандидатқа беруге міндетті болса, екіншісінде олар өз бетінше шешім қабылдай алады, ал сайлаушылар білдірген артықшылықтар делегат үшін тек консультативтік мәнге ие болады (қараңыз) ).

Праймериз бен кокустардың нәтижесі әртүрлі жолдармен анықталуы мүмкін. Демократтар әрқашан принципті басшылыққа алады: әр түрлі үміткерлерді ұсынатын штат делегаттарының үлесі осы үміткерлер алған дауыстардың үлесіне сәйкес келеді. Республикашылдар мемлекеттерге қандай принципті қолдану керектігін шешуге құқық береді: пропорционалды немесе мажоритарлық. Екінші жағдайда, штаттың барлық делегаттары осы штатта ең көп дауыс жинаған үміткерні қолдайды.

Бастапқы сайлау күнтізбесі және «супер сейсенбі»

Ұлттық партия съезінде штат атынан өкілдік ететін делегаттардың саны оның халқының санына тікелей пропорционалды болғанымен, дауыс беру жыл басында өтетін кейбір шағын штаттарда: атап айтқанда, бірінші кавказдар өтетін Айованда және Нью-Гэмпширде — алғашқы праймериз штатында бастапқы сайлау ерекше маңызға ие болды. Бұл штаттардағы дауыс беру баспасөздің назарын аударады, үміткерлер оларға ерекше үгіт-насихат жүргізеді және алғашқы штаттардағы сайлау нәтижелері одан әрі айтарлықтай әсер етуі мүмкін бастапқы сайлау барысы.

1970 жылдардан бастап көптеген штаттар өздерінің праймеризінің маңыздылығын жыл басына жақындату арқылы арттыруға тырысты. Сайлау күнтізбесінде пайда болған теңгерімсіздікке жол бермеуге тырысып, партиялар праймеризді белгілі бір айға дейін — бірінші наурыз, содан кейін ақпан айларында өткізген мемлекеттер үшін әртүрлі Санкциялар белгіледі.

Нәтижесінде 1980 жылдары «супер сейсенбі» (ағылш. Super Tuesday) деп аталатын құбылыс пайда болды-ақпанның бірінші сейсенбісі, бастапқы сайлау бір уақытта көптеген штаттарда өтеді. 2008 жылы «супер сейсенбі» (5 ақпан) елдің рекордтық бөлігін қамтыды, бұл күні 20-дан астам штатта праймериз бен кокустар өтеді және олардың нәтижелері бойынша Демократиялық делегаттардың 52 пайызы және республикалық делегаттардың 41 пайызы тағайындалады. «суперсейсенбі» — 2008 мағынасын баса көрсету үшін оны «Super-Duper Tuesday» деп те атайды.

Екі негізгі партияның ұлттық комитеттері 2008 жылғы сайлауға дейін ерте праймеризге қарсы түрлі санкциялар енгізді. Республикашылар 5 ақпанға дейін праймериз өтетін барлық штаттардан (Вайоминг, Нью-Гэмпшир, Мичиган, Флорида, Оңтүстік Каролина) делегаттар санын екі есе азайтты. Демократтар ұлттық съезінде ұлттық комитеттің тыйым салуына қарсы дауыс беретін Мичиган мен Флорида делегаттарын қабылдаудан бас тартты.

Тағы қараңыз

Партиялық ішкі сайлау

Дереккөздер

Simon Jeffery FAQ: The US primaries (ағыл.). The Guardian (4 January 2008). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.
The Primaries (ағыл.). The History Learning Site (26 May 2015). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.
Q&A: US primaries and caucuses (ағыл.). BBC News (21 May 2008). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.
How Does the Primary Process Work? (ағыл.). Project Vote Smart. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 ақпан 2004.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.
Tom Baldwin Delegate picking – everything you need to know but were afraid to ask (ағыл.). The Times (1 January 2008). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.
The Path to the 2008 Presidential Nomination (ағыл.). America.gov (4 January 2008). Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 ақпан 2008. Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.
Dan Balz Feb. 5 Primaries to Pose A Super Test of Strategy (ағыл.). The Washington Post (15 January 2008). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.
Bill Schneider It could all be over after 'Super Duper Tuesday' (ағыл.). CNN (7 February 2007). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.
Surfing the 'Super-Tuesday' wave (ағыл.). The Christian Science Monitor (23 July 2007). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.

Сыртқы сілтемелер

АҚШ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ САЙЛАУ ПРОЦЕСІНЕ ҚЫСҚА ШОЛУ

[:0-1] Simon Jeffery FAQ: The US primaries (ағыл.). The Guardian (4 January 2008). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.

[:1-2] The Primaries (ағыл.). The History Learning Site (26 May 2015). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.

[:2-3] Q&A: US primaries and caucuses (ағыл.). BBC News (21 May 2008). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.

[:3-4] How Does the Primary Process Work? (ағыл.). Project Vote Smart. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 ақпан 2004.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.

[5] Tom Baldwin Delegate picking – everything you need to know but were afraid to ask (ағыл.). The Times (1 January 2008). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.

[:4-6] The Path to the 2008 Presidential Nomination (ағыл.). America.gov (4 January 2008). Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 ақпан 2008. Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.

[7] Dan Balz Feb. 5 Primaries to Pose A Super Test of Strategy (ағыл.). The Washington Post (15 January 2008). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.

[:5-8] Bill Schneider It could all be over after 'Super Duper Tuesday' (ағыл.). CNN (7 February 2007). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.

[9] Surfing the 'Super-Tuesday' wave (ағыл.). The Christian Science Monitor (23 July 2007). Тексерілді, 21 қыркүйек 2024.