Ауысым ілімі

Ауысым ілімі (ағылш. Reversal theory) - АҚШ психологі Аптер (Michael J. Apter) 1982 жылы ұсынған мотивациялық теория. Аталған ілім бойынша адам әрекетінде қарама-қарсы екі мотивация өмір сүреді, әдетте сол екеуінің тек біреуі ғана қозғатылады. Нақты іске кіріскен кезде бір түрлі ниеттен екіншісіне секіру, бір түрлі мотивациядан оның қарсы жағындағы мотивацияға ауысу оп-оңай. Мысалы, кейде тауға шығу адамды рухтандырса, басқа кезде адамды алаңдатады. Кейде жылаған бала жанашырлықты оятса, кейде жүйкеңе тиюі мүмкін.

Аталған ілім бойынша адам тәжірибесінде 4 негізгі метамотивациялық ауысым мүмкіндігі бар:

• Әдіс-мақсат, оған қарата адам салмақты қарайды, не ойын деп қарайды. Яғни ол іс арқылы болашақ табысқа жетуді көздей ме, әлде істен сол майданда рахат алуды көздей ме?
• Ереже, оған қарата көнеді, не қарсы шығады. Құрылымды жақтай ма, әлде оған еркін қарсы шыға ма?
• Келісім, оның өзі үстемдік ету, немесе жанашырлық таныту болады. Яғни адам өзінің үстем екенін, артық екенін, мықты екенін көрсете ме, әлде қарсы жаққа жанашырлық танытып көмектесе ме?
• қарым-қатынас,адамара қарым-қатынаста өзімшілдік немесе өзгешілдік, Мен, немесе Мен емес мәмілесін ұстанады. Яғни бір адам өз мүддесін ойлай ма, әлде басқа адамның мүддесін ойлай ма?

Дереккөздер

1. http://reversaltheory.net/blog/about-the-theory/glossary/(қолжетпейтін сілтеме) Apter, Michael J.; Reversal Theory Glossary; тамыз 2003