Атырау облысының баспасөзі

Атырауда үш облыстық — «Атырау», «Прикаспийская коммуна», «Ар-Честь», бір қалалық «Ақ Жайық» және жеті аудандық - «Кең Жылыой» (Жылыой ауданы), «Мақат тынысы» (Мақат), «Серпер» (Құрманғазы), «Жайық шұғыласы» (Махамбет), «Дендер» (Индер), « Қызылқоға » (Қызылқоға), «Нарын таңы» (Исатай ауданы) газеттері шығады.

Тарихы

Облыстың мерзімді баспасөз тарихы 20- жылдардан бастау алады. Ұлт тіліндегі басылымдардың тұңғыш саны 1923 жылдың 1 сәуірінен шыға бастаған «Ерік» (қазіргі «Атырау») газеті. 1920 жылғы наурызда «Трудовая правда» атты газет (қазіргі «Прикаспийская коммуна») шығарыла бастады. 30-жылдардан бастап аудандық газеттер өмірге келді. Олардың облыстағы алғашқылары: 1930, 1933, 1934 ж. жарық көрген Теңіз (Құрманғазы) аудандық «Балықшылар үні» («Серпер»), Жылыой аудандық «Социалды ауыл» («Кең Жылыой»), Индер аудандық «Социалистік мал шаруашылығы» («Дендер») газеттері.

20-30-жылдары өлкедегі баспасөз беттерінде сауатсыздықты жою, мектептер ашу, отырықшылық тұрмыс салтына ауысу, әйел теңдігі сияқты өз кезеңінің көптеген маңызды мәселелері көтерілді. Жаңадан мұнай кәсіпшіліктерінің ашылуы, жұмысшы кенттерінің дүниеге келуі, екпінді құрылыстар хақында хабарлар басылды.

Отан соғысы, одан кейінгі халық шаруашылығын қалпына келтіру кезеңдерінде облыс баспасөзі халықты жеңіске үндеп, еңбек майданында табысқа жұмылдыруда үлкен рөл атқарды. Мұнайлы Ембіде және Маңғыстау өңірінде жаңа кен орындарының қатарға қосылуы, темір жолдардың, мұнай, газ құбырларының тартылуы, балық өнеркәсібінің дамуы, мал шаруашылығының науқанды жұмыстары газет беттерінде кеңінен көрініс тауып отырды. Алғашқы кезеңдерде-ақ облыстық, аудандық газеттер өз төңіректеріне ауыл және жұмысшы тілшілерін топтастырып, соларға арқа сүйеді. Сол жылдары облыс баспасөзінде маман журналистер аз еді. Сонымен қатар өткен кезеңдердегі әміршілдік-әкімшілдік жүйенің үстемдігі, коммунистік партияның бірыңғай өктем билігі барлық жердегідей облыс баспасөзіне өз ықпалын тигізбей қоймады. Газеттердің мазмұн-бағыты бірсыпыра реттерде белгілі шеңберден көп ауытқымай, қолғанаттық қызмет сипатында болды. Газет беттерінде озат тәжірибені, жетістіктерді дәріптеу, социалистік жарыс барысын көрсету басымдау жүргізілді. 80-жылдардың 2-жартысынан, облыстағы барлық буындағы газеттер өмір құбылыстарын талдап, барлаңқырап қарауға бағыт ұстады, ұжымдардың, кадрлардың қызметіне, оқиғаларға дұрыс, сын тұрғысында баға беруге елеулі бетбұрыс жасады. Партия комитеттерінің тарауына байланысты Атырау облыстық газеттері де қоғамдық- саяси басылымдарға айналып, өздері тең құрылтайшы болды. Көптеген газеттердің бұрынғы аттары өзгертіліп, халық бұқарасына етене жақын, жергілікті жерге бейім, өңірдің өзіндік ерекшелігін білдіретін атаулар қойыла бастады. Ақпарат құралдарының еркіндік алуы жаңа басылымдарға жол ашты. «Атырау» газетінің әдеби-тарихи серігі ретінде «Ата- мекен», облыстық Қазақ тілі қоғамының үні «Мұра», Мәдениет басқармасының «Көкжиек» сияқты тәуелсіз басылымдар өмірге келді.

Тәуелсіздік жылдары

Тоталитарлық жүйенің ыдырап, республиканың тәуелсіздік алуы Атыраудың мерзімді басылымдарының да тақырыбы мен стилінің жаңаруына ықпал етті. Есеп, хабарлама сипатындағы, даңғаза сарындағы материалдар азайды, олардың орнына журналистердің, авторлардың өзіндік көзқарасын білдіретін, оқырмандармен ортақ ой бөлісу тұрғысындағы әңгімелесулері басым көріне бастады. Облыстық, көптеген аудандық газеттер империялық үстемдік тұсында аяқасты болған қазақ тілін, ұлттық салт-дәстүрлерді қалпына келтіру, өткен тарихты байыппен ой елегінен өткізіп қайта қарау, халық бостандығы мен азаттығы жолында арпалысып, өмір кешкен қаһарман ұлдарды дәріптеу, ұлттық сананы ояту сияқты арнайы

Атырау ақпарат

тақырыптарды өзек етті. Рухани дүниеге, мәдени игіліктерге ден қойылды. Пікір алуандығы мен көп партиялылық жағдайында әр түрлі көзқарасты білдіретін материалдарға орын беріле бастады. «Атырау», «Прикаспийская коммуна» газеттерінде, облыстық теледидар мен радио хабарларында экономиканың өзекті мәселелері, әсіресе нарықтық қатынастарға көшу, еркін бағанын енуі, меншікті мемлекет иелігінен алу, жекешелендіру, адамдарды әлеуметтік қолдау сияқты күрделі жайлар әр алуан жанрлар арқылы көтеріліп отырды. Облыстық, Жылыой, Мақат аудандық газеттерінің журналистері әлемге әйгілі Теңіз кен орнының ашылып, игерілуін, шетелдің іскер топтарының, әсіресе Американың «Шеврон» корпорациясының келуін, бірлескен кәсіпорындар, еркін экономикалық аймақ құру мәселелерін назарда ұстайды.

Облыс баспасөзі экология, қоршаған ортаны қорғау, Азғыр, Тайсойған, Нарын полигондарының қызметін тоқтату, Каспий мен Ақжайықтың балық қорын сақтау, ауыл шаруашылығын жеке игілікке алудың ерекшеліктері, малшы тұрмысын көтеру мәселелерін ұдайы қойып отырады. Әсіресе «Қазақстанкаспийшельф» корпорациясының Каспийде мұнай мен газға геофизикалык іздестіру жұмыстарын жүргізуіне, «ОКИОК» компаниясының теңіз қайраңына бұрғы түсіруіне орай әр қилы, тіптен бір-біріне қарама-қайшы пікірлерге кең орын беріледі. Барлық басылымдарда да негізінен жоғары білімді журналистер қызмет істейді. Облыстық, Мақат, Қызылқоға аудандық газеттері және көп таралымды газеттер Атыраудағы «Ақ Жайық» жауапкершілігі шектеулі серіктестік баспаханасында басылады. Басқа аудандардың бәрінде де өз баспаханалары бар.

Аудан газеттері

«Кең Жылыой» - Жылыой ауданындағы қоғамдық-саяси газет. Алғаш саны «Социалды ауыл» деген атпен 1933 ж. шыға бастады. 1941-92 ж. газет «Социалистік ауыл», «Коммунизмге алға», «Ембі» деген атпен шығып келді. 1992 жылдан «Кең Жылыой» атанды. Тұңғыш редакторы - Төлеген Мұхамбетов.

«Мақат тынысы» - Мақат аудандық газеті. Алғашқы саны 1937 жылдың қыркүйек айында «Жұмыскер» деген атпен шыға бастады. Одан кейін «Социалистік Ембі», 1966 ж. біраз үзілістен соң «Мұнайшы» деген атпен, оқырмандарымен қайта табысты. Газеттің тұңғыш редакторы Қ.Берікқұлақов болды.

«Серпер» - Құрманғазы аудандық газеті. Облыстың аудандық газеттері арасында алғаш жарық көрген басылым. Алғашқы саны «Балықшылар үні» деген атпен 1930 жылы 10 қазанда шықты. 1945 жылдың 1 қаңтарынан «Социалистік жол», 1963 жылдан «Ленин жолы», кейін «Кеңес үні», 1994 жылдан «Серпер». Газеттің алғашқы редакторы - Шайдолла Молдабеков.

«Жайық шұғыласы» - Махамбет аудандық қоғамдық-саяси газет. Алғашқы саны 1941 жылы 19-наурызда «Ленин жолы» деген атпен жарық көрді. Бұған облыста тұңғыш құрылған «Бақсай» кеңшарында (осы аудан аумағында) 30-жылдар ортасында шығып тұрған «Қой шаруашылығы» деп аталатын көп тиражды газет негіз болған. 1963 жылы «Малды өңір» деген атпен қайта шықты, 1978 жылдан «Жайық шұғыласы» деген атпен шығып келеді. Бірінші редакторы Мақсот Жалмұхатов.

«Дендер» - Индер аудандық газеті. 1934 жылдан «Социалистік мал шаруашылығы», 1958—94 ж. газет «Коммунизм туы», «Индер», 1994 жылдан «Дендер» болып шыға бастады. Газеттің алғаш редакторы («Социалистік мал шаруашылығы») - Ғ. Аманғалиев.

«Қызылқоға» - Қызылқоға аудандық газеті. Газеттің тұңғыш саны 1953 жылдың 31 қаңтарында оқырмандардың қолына тиді. «Сталин туы» деген атпен аптасына бір рет, екі бет болып шыққан газет арада өткен жылдары «Социалды еңбек», «Коммунизм туы» аталды. 1989 жылдан бері «Қызылқоға» деген атауға ие. Алғашқы редактор Әлімбай Жанғазиев.

«Нарын таңы» - Исатай аудандық газеті. Алғашқы саны «Малшылар үні» деген атпен 1953 ж. 18 ақпанда жарық көрді. Новобогат (Исатай) ауданының осы кезең ішінде таратылып, қайта құрылуына байланысты газет те бірнеше рет жұмысын тоқтатты. 1991 жылдың 1 қаңтарынан «Нарын таңы» газеті тұрақты шыға бастады. Алғашқы жылдарда газетке Т. Сатқанбаев, М. Шәріпов, кейінірек Қ. Батыров басшы болды.

Атырау облысы бойынша тіркелген бұқаралық ақпарат құралдары

Атырау облысы бойынша тіркелген бұқаралық ақпарат құралдары

№	атауы	Меншік иесі	Мерзімділігі
1	«Атырау» газеті	«Атырау-ақпарат» ЖШС	аптасына 2 рет
2	«Прикаспийская коммуна» газеті	«Атырау-ақпарат» ЖШС	аптасына 2 рет
3	«Кең Жылой» газеті	«Атырау-ақпарат» ЖШС	аптасына 1 рет
4	"Нарын таңы" газеті	«Атырау-ақпарат» ЖШС	аптасына 1 рет
5	"Жайық шұғыласы" газеті	«Атырау-ақпарат» ЖШС	аптасына 1 рет
6	"Серпер" газеті	«Атырау-ақпарат» ЖШС	аптасына 1 рет
7	"Дендер" газеті	«Атырау-ақпарат» ЖШС	аптасына 1 рет
8	"Қызылқоға" газеті	«Атырау-ақпарат» ЖШС	аптасына 1 рет
9	"Мақат тынысы" газеті	«Атырау-ақпарат» ЖШС	аптасына 1 рет
10	"Атырау өңірінің энергетигі" газеті	"Аяз би" ауыл мәдениетін қолдау қоры	аптасына 1 рет
11	"Сахара" газеті	"Ар-честь" мекемесі	аптасына 1 рет
12	"Мұнайлы Астана" газеті	"Издательский дом "Батыс" ЖШС	аптасына 1 рет
13	"Алтын сақа" газеті	«Дәу бол» ЖШС	айына 1 рет
14	"Ақ Жайық" газеті	"Ақ Жайық" ЖШС	аптасына 1 рет
15	"Городской парк" газеті	"Ақ Жайық" ЖШС	аптасына 1 рет
16	«Жайық самалы» газеті	"Ақ Жайық" ЖШС	аптасына 1 рет
17	"Алтын ғасыр" газеті	«Демократияны қолдау Атырау орталығы» мемлекеттік емес мекемесі	аптасына 1 рет
18	"Қайсар" газеті	Атырау облысының Прокуратурасы	айына 1 рет
19	"Новатор" газеті	"АМӨЗ" ЖШС	аптасына 1 рет
20	"Университет" газеті	Х.Досмухамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті	2 айда 1 рет
21	"Студенттік өмір-студенческая жизнь" газеті	Атырау мұнай және газ университеті	айына 1 рет
22	"ТШО жаңалықтары" газеті	"Теңізшевройл" ЖШС	айына 1 рет
23	"Бизнес инфо Атырау + Актобе, Актау, Уральск" газеті	"Барыс" жарнама агентігі	аптасына 1 рет
24	"Квартал" газеті	"Квартал" ЖШС	аптасына 1 рет
25	"Құлсары" газеті	"Әбдіхалық Жәңкейұлы Сисенбердиев" ЖК	аптасына 1 рет
26	"Мегаполис Атырау" газеті	"Нсангалиева" ЖК	аптасына 1 рет
27	"Жылой жарнамасы" газеті	"Білім" толық серіктестігі	аптасына 1 рет
28	"Алтын аймақ" газеті	"Қайрат" аймақтық қайырымдылық қоры"	аптасына 1 рет
29	"Мұнайлы Қазақстан" газеті	"Мұнайлы Қазақстан-Нефтяной Казахстан газеті" ЖШС	айына 1 рет
30	"Өркенді өңір" газеті	"СТУДИЯ ДИЛЬНАЗ" ЖК	аптасына 1 рет
31	"Руханият әлемі" газеті	Атырау облысы Дін істері басқармасының "Ақпараттық талдау орталығы" КММ	айына 2 рет
32	«Ұстаздық еңбек» газеті	«Қазақстандық салалық білім және ғылым қызметкерлері кәсіптік одағының Атырау облыстық ұйымы» ҚБ (Атырау қаласы)	айына 2 рет
33	"Мерейлі мекен" журналы	"Аяз би" ауыл мәдениетін қолдау қоры	3 айда 1 рет
34	"Х.Досмұхамедов атындағы АМУ жаршысы" ғылыми журналы	Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті	3 айда 1 рет
35	"Вестник Атырауского института нефти и газа" журналы	Атырау мұнай және газ университеті	3 айда 1 рет
36	Хабаршы-Вестник "Өрлеу" журналы	«Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» АҚ филиалы «Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты»	2 айда 1 рет
37	«Brandroom» журналы	«AISA» ЖШС	тоқсан сайын
38	«Marco ECO DISCOUNTER» журналы	«Shanyrak Management» ЖШС	айына 2 рет
39	«BAIZAAR» журналы	«Shanyrak Management» ЖШС	айына 2 рет
40	"Молодежный портал города Атырау" ақпараттық агенттігі	"Инфо Центр" ҚБ	-
41	"NefteGaz.kz" ақпараттық агенттігі	"Инженерная компания "Нобель" ЖШС	-
42	Аймақтық ақпараттық ресурс "ATPress"	"Атырау-Ақпарат" ЖШС	күн сайын
43	"www. deputatyrau.kz" ақпарат агенттігі	"Асыл өлке" қоғамдық бірлестігі	тәулік бойы
44	«Аймақтық ақпараттық ресурс atyrau-akparat» ақпарат агенттігі	«Атырау-Ақпарат» ЖШС	тәулік бойы
45	"Тулепова" кабельдік операторы	"Мустахимус" ЖШС	тәулік бойы
46	"Токтар Бонус Системс" кабельдік операторы	"Токтар Бонус Системс" ЖШС	тәулік бойы

Дереккөздер

1. Атырау: Энциклопедия. -Алматы: Атамұра, 2000 ISBN 5-7667-9129-1
2. Т.Жауыров. Аудан ақиқаты және жұмысшы-село тілшілері.-А,. 1977
3. https://engime.org/atirau-oblisi-bojinsha-tirkelgen-barali-aparat-raldari-2017-ji.html Мұрағатталған 14 шілденің 2020 жылы. Атырау облысы бойынша тіркелген бұқаралық ақпарат құралдары 2017 жылдың ақпан айы жағдайымен