Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Атом электр станциясы (АЭС), ядролық электр станция — атом ядросының энергиясын электр энергиясына айналдыратын қондырғы.
АЭС ядроның нейтрондармен әсерлесуінен туатын энергия көмегімен жұмыс істейді. Ядролық реакторда жылу шығарғыш элемент — цилиндр немесе пластинка түріндегі ядролық отын, нейтрондарды баяулатқыш және бөлінген жылуды тасушы (су, газ, сұйық металдар) заттар орналасады. Реакторда бөлінген жылу жылуалмастыру қондырғысына беріледі. Соңғы екі қондырғы АЭС-ның ішкі тұйық контурын құрайды. Жылуалмастырғыш арқылы жылу сыртқы контурға бу түрінде беріледі. Бу турбинаны қозғап, электр генераторын жұмысқа келтіреді. Осы заманғы АЭС-ларындағы турбиналар аса қыздырылған бумен жұмыс істейді. Ядролық отын ретінде уран (233U, 235U, 238U), плутоний (239Pu ), торий (232Th) изотоптары пайдаланылады. Бұлардың жылу шығарғыштық қабілеті өзара бірдей, ал кәдімгі отыннан (көмір, мұнай, газ) бірнеше млн. есе артық. Мыс., 1 кг уран 2.1010 ккал энергия береді. Бөліну реакциясының үздіксіз жүріп отыруына қажет ядролық отынның ең аз мөлшері кризистік масса деп аталады. Реактордың типіне, конструкциясы мен отынның түріне қарай кризистік масса 1 кг-нан бірнеше тоннаға дейін жетеді. Дүние жүзіндегі ең алғашқы АЭС 1954 ж. (КСРО) қ-нда салынды. Оның қуаты 5Мвт болды. Кейін (Англия) қуаты 60 Мвт, (Америка) АЭС-тары жұмыс істей бастады. Америкада тұтынуға қажетті барлық электр энергиясының 23е-ін, Францияда 75--ін, Жапонияда 48--ін АЭС береді. Кейбір елдерде жедел нейтронмен жұмыс істейтін тиімді реакторлар іске қосылған. Оның ең алғашқыларының бірі Қазақстанда салынған. Ол Ақтау қаласын тұщы сумен, электр энергиясымен қамтамасыз етеді (қ. Энергия комбинаты). 20 ғ-дың ақырында дүние жүзіндегі АЭС-тердің жалпы қуаты 500 000 Мвт жетті. Ядро энергиясынан электр тогын тікелей (турбинасыз, электргенераторсыз) алу жолдары да зерттелуде. Әсіресе, термоядролық энергияны игеру ісіне халықар. қауымдастықтар ат салысуда. Ондай АЭС-тер адам баласының тұтынуына қажет энергия мәселесін түпкілікті шешетін болады.
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Atom elektr stanciyasy AES yadrolyk elektr stanciya atom yadrosynyn energiyasyn elektr energiyasyna ajnaldyratyn kondyrgy Franciyadagy atom elektr stanciyasy AES yadronyn nejtrondarmen әserlesuinen tuatyn energiya komegimen zhumys istejdi Yadrolyk reaktorda zhylu shygargysh element cilindr nemese plastinka tүrindegi yadrolyk otyn nejtrondardy bayaulatkysh zhәne bolingen zhyludy tasushy su gaz sujyk metaldar zattar ornalasady Reaktorda bolingen zhylu zhylualmastyru kondyrgysyna beriledi Songy eki kondyrgy AES nyn ishki tujyk konturyn kurajdy Zhylualmastyrgysh arkyly zhylu syrtky konturga bu tүrinde beriledi Bu turbinany kozgap elektr generatoryn zhumyska keltiredi Osy zamangy AES laryndagy turbinalar asa kyzdyrylgan bumen zhumys istejdi Yadrolyk otyn retinde uran 233U 235U 238U plutonij 239Pu torij 232Th izotoptary pajdalanylady Bulardyn zhylu shygargyshtyk kabileti ozara birdej al kәdimgi otynnan komir munaj gaz birneshe mln ese artyk Mys 1 kg uran 2 1010 kkal energiya beredi Bolinu reakciyasynyn үzdiksiz zhүrip otyruyna kazhet yadrolyk otynnyn en az molsheri krizistik massa dep atalady Reaktordyn tipine konstrukciyasy men otynnyn tүrine karaj krizistik massa 1 kg nan birneshe tonnaga dejin zhetedi Dүnie zhүzindegi en algashky AES 1954 zh KSRO k nda salyndy Onyn kuaty 5Mvt boldy Kejin Angliya kuaty 60 Mvt Amerika AES tary zhumys istej bastady Amerikada tutynuga kazhetti barlyk elektr energiyasynyn 23e in Franciyada 75 in Zhaponiyada 48 in AES beredi Kejbir elderde zhedel nejtronmen zhumys istejtin tiimdi reaktorlar iske kosylgan Onyn en algashkylarynyn biri Қazakstanda salyngan Ol Aktau kalasyn tushy sumen elektr energiyasymen kamtamasyz etedi k Energiya kombinaty 20 g dyn akyrynda dүnie zhүzindegi AES terdin zhalpy kuaty 500 000 Mvt zhetti Yadro energiyasynan elektr togyn tikelej turbinasyz elektrgeneratorsyz alu zholdary da zerttelude Әsirese termoyadrolyk energiyany igeru isine halykar kauymdastyktar at salysuda Ondaj AES ter adam balasynyn tutynuyna kazhet energiya mәselesin tүpkilikti sheshetin bolady Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet