Америкалық футбол немесе Америка футболы ойыншылар допты қарсылас команданың қақпасына қарай беруге жіберуге және бағытт

Америкалық футбол немесе Америка футболы — ойыншылар допты қарсылас команданың қақпасына қарай беруге, жіберуге және бағыттауға тырысатын шапшаң және агрессивті сайыс. Әр команда үш құрамдастардан: шабуылшы, қоғаушы және арнайы командалардан тұрады. Америкалық футбол АҚШ-та, Канадада, Америка құрлығының басқа да мемлекеттерінде кең тараған, ойын тәртібі регбидің ережесіне ұқсас ойын. XIX ғасырдың екінші жартысында Гарвард университетінде пайда болып, 1871 жылы алғашқы жарыс өткізілген. Біраз уақытқа дейін "Бостон ойыны" деп аталып келген. Гарвардтан басқа студенттер арасында да кең тараған. 1906 жылы бұрынғы ойын тәртібі қайта қаралып, осы күнгі жаңа тәртіп жасалған, қауымдастығы 1920 жылы құрылған. 1967 жылдан бері АҚШ-та суперкубок үшін жыл сайын жарыс өткізіліп келеді. Америкалық футболда әр команданың құрамында ойын кезінің кез келген уақытында алмастыруға болатын 11 ойыншы бар. Матч әрқайсысы «айқас сызығынан» басталатын жеке эпизодтардан тұрады. Айқас кезінде әр командадан кем дегенде жеті адам бір-бірімен иықтасып қарсыласымен тіресе қалады. Шабуылдаушы жақтың орталық шабуыл-шысы допты аяғымен артта тұрған қорғаушыға тастайды. Қорғаушы өз кезегінде допты бүйірдегі ойыншыға тебеді. Ол допты ала салып алаң бойымен жан ұшыра жүгіріп қолындағы допты гол соғатын сызықтан өткізуге тыры-сады. Бұл үшін 6 ұпай беріледі. Қарсыластың қақпасына соғылған голге 3 ұпай есептеледі. Апаңның көлемі -109,7х 47,8 м. добы сопақша келген, көлемі - 280 х 286 мм., салмағы 397-425 гр.

Ережесі

Ойынның мақсаты − гол соғу арқылы мүмкіндігінше көп ұпай жинау немесе допты қарсыласының сызығынан өтіп жерге тигізу арқылы мүм-кіндігінше көп ұпай жинау. Гол белдеуі бар екі бағанды қақпадан өткенде ғана есепке алынады. Матч 60 минутқа созылып, 15 минуттан төрт кезең ойналады. Әр командада 45 ойыншыдан болуы мүмкін, бірақ алаңға 11 адамнан ғана шығады.

Шабуыл

Америка футболының шабуылшы командасы квотербектерден (ағылш. quarterback), шабуылшы лаймендерден (ағылш. offensive linemen) және бэктерден (ағылш. running back - «артқа жүгірушілер») тұрады. Олардың мақсаты — аймақты басып алып, ұпай жинау. Оларға қорғанушы команданың алңшасының шеткі бағытында кем дегенде 9,1 метрге (10 ярд) жылжу үшін төрт рет мүмкіндік беріледі. Әр мүмкіндік даун (ағылш. down) деп аталды. Егер оны жүзеге асыра алса, оларға тағы да төр дауннан тұратын топтама беріледі. Оыслайша олар доп соққанға дейін уақыт өткенге дейін, болмаса доп қарсыласқа өткенге дейін жалғаса береді.

Ойын басталуы

Ойын алаңның ортасында 35 ярдтық белгіден допты ойынға қосудан басталады. Содан соң командалардың кез келген ойыншысы қолына доп тиісімен қарсыласының гол соғылатын сызығынан өтуге тырысады. Допты қолға ұстап жүгіруге, әріптесіне жалғастыруға, аяғымен тебуге рұқсат етіледі. Шабуылдайтын жаққа 10-ярдтық сызыққа жету үшін төрт рет кезек беріледі (кезек доп «ойыннан тысқары» қалғанша созылады). Егер осы төрт кезекте команда бел-гілі межеге жетсе оған қосымша тағы 4 кезек беріледі. Ал сол төрт кезекте межеге жете алмаса доп қарсыласының қолына көшеді.Әдетте шабуылдаушы жақтың ойыншысы үш кезектен кейін допты аяғымен тебу арқылы қарсыласының алаңы-ның түп жағына қарай жібереді немесе гол соғуға тырысады.

Дереккөздер

Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3
Алматыкітап баспасы 2013 "Балаларға спорт жөнінде энциклопедиясы" ISBN 978-1-4053-6850-6 УДК 373 ББК 74.200.55 Б 22

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3

[2] Алматыкітап баспасы 2013 "Балаларға спорт жөнінде энциклопедиясы" ISBN 978-1-4053-6850-6 УДК 373 ББК 74.200.55 Б 22