Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Актиния немесе теңіз анемондары (лат. Actiniaria) — ішек қуыстылар отрядына жататын теңіз жануары.
| Актиния | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Актиниялар, Эрнст Геккелдің суреті (1904) | ||||||||
| ||||||||
| Actiniaria Hertwig, 1882 |
Дене сипаттамасы
Актиниялардың пішіндері әр түрлі болып келеді. Ең кіші актинияның диаметрі небәрі 0,38 см, ал биіктігі 0,4 см болады, ең үлкенінің диаметрі 1,8 м, ал биіктігі 1,2 м-ге жетеді. Олардың көбінің реңдері көк, жасыл, күлгін, қызыл немесе қызыл-сары болса, кейбіреулері өздерінің айналасындағы түспен бірдей болу үшін басқа түске ауысуы мүмкін. Актиниялардың милары болмайды. Жүйке жүйелері қарапайым болып келеді.
Таралуы
Көбінесе тропикалық және субтропикалық суларда кездеседі.
Қара теңізде, Баренц теңізінде және теңіздерінде көп болады.
Қоректері
Актиниялар – етқоректі. Олар балықтармен, мидиялармен, зоопланктондармен және шұбалшаңдармен қоректенеді. Олар өздерінің тілдерімен құрбанына уын дарытып, оны сал қылады. Кейін мұрттарымен құрбанды аузына алып келеді. Актиниялардың асқазандарында мықты қорытқыш шырын болады, ол қорегін жылдам қорытуға көмектеседі.
Көбеюі
Актиниялар жыныстық жолмен де, жыныссыз жолмен де көбейеді. Ұрғашы актиниялар жұмыртқа өндіріп, оларды ауыздары арқылы суға жібереді. Еркек актиния аталық ұрықтарды өндіріп, суға жібергенде олар жұмыртқаларды ұрықтандырады. Ұрықтанғаннан соң жұмыртқа дернәсілге айналып, маржанға немесе басқа да бір қатты затқа бекініп, әрі қарай жетіледі. Актиниялардың кейбір түрлері – , яғни бір ғана организмде еркек және ұрғашы дараның көбею мүшелері бар. Актиниялар, сонымен қатар, бүршіктену арқылы да көбейеді. Актинияның денесінде қалыптасқан кішкентай полиптер бөлініп, дамып, ересек актинияға айналуы мүмкін.
Актиниялар мен клоун балықтар
Актиниялар мен клоун-балықтардың арасында симбиозды қатынас дамыған. Актиниялардың 100 түрінің ішінде 10 түрі екі жаққа да пайдалы қатынас түзеді. Клоун-балықтардың ұялары актиниялар болады. Актиниялар оларды жауларынан қорғайды, әрі сол балықтардың қоректерінің қалдықтарымен қоректенеді. Сонымен қатар, клоун-балықтар актинияларды паразиттер және олардың мұрттарына кіріп кетуінен, басқа да заттардан тазартады.
Актиниялар мен теңіз шаяндары
Кейбір актиниялар көптеген жануарлармен симбиозды қатынас түзеді. Олар теңіз шаяндарының сауыттарына жабысып алады. Олар шаяндарға қорғаныс болса, ал актиниялар шаянның арқасында жүріп оның қоректерінің қалдықтарымен қоректене береді. Диуана шаян мен актиниялардың қатынастары симбиозды қатынастардың мысалы бола алады. Бұл шаяндар ұлулардың ескі жабындарын мекендейді. Олар өздерінің жабындарын жаңа жабынға ауыстырған кезде сол актиниямен бірге жаңа жабынға көшеді.
Дереккөздер
- “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Aktiniya nemese teniz anemondary lat Actiniaria ishek kuystylar otryadyna zhatatyn teniz zhanuary AktiniyaAktiniyalar Ernst Gekkeldin sureti 1904 Dүniesi ZhanuarlarTaby HexacoralliaTukymdasy ishek kuystylarTegi ActiniariaActiniaria Hertwig 1882Dene sipattamasyAktiniyalardyn pishinderi әr tүrli bolyp keledi En kishi aktiniyanyn diametri nebәri 0 38 sm al biiktigi 0 4 sm bolady en үlkeninin diametri 1 8 m al biiktigi 1 2 m ge zhetedi Olardyn kobinin renderi kok zhasyl kүlgin kyzyl nemese kyzyl sary bolsa kejbireuleri ozderinin ajnalasyndagy tүspen birdej bolu үshin baska tүske auysuy mүmkin Aktiniyalardyn milary bolmajdy Zhүjke zhүjeleri karapajym bolyp keledi TaraluyKobinese tropikalyk zhәne subtropikalyk sularda kezdesedi Қara tenizde Barenc tenizinde zhәne tenizderinde kop bolady ҚorekteriAktiniyalar etkorekti Olar balyktarmen midiyalarmen zooplanktondarmen zhәne shubalshandarmen korektenedi Olar ozderinin tilderimen kurbanyna uyn darytyp ony sal kylady Kejin murttarymen kurbandy auzyna alyp keledi Aktiniyalardyn askazandarynda mykty korytkysh shyryn bolady ol koregin zhyldam korytuga komektesedi KobeyuiAktiniyalar zhynystyk zholmen de zhynyssyz zholmen de kobejedi Ұrgashy aktiniyalar zhumyrtka ondirip olardy auyzdary arkyly suga zhiberedi Erkek aktiniya atalyk uryktardy ondirip suga zhibergende olar zhumyrtkalardy uryktandyrady Ұryktangannan son zhumyrtka dernәsilge ajnalyp marzhanga nemese baska da bir katty zatka bekinip әri karaj zhetiledi Aktiniyalardyn kejbir tүrleri yagni bir gana organizmde erkek zhәne urgashy daranyn kobeyu mүsheleri bar Aktiniyalar sonymen katar bүrshiktenu arkyly da kobejedi Aktiniyanyn denesinde kalyptaskan kishkentaj polipter bolinip damyp eresek aktiniyaga ajnaluy mүmkin Aktiniyalar men kloun balyktarAktiniyalar men kloun balyktardyn arasynda simbiozdy katynas damygan Aktiniyalardyn 100 tүrinin ishinde 10 tүri eki zhakka da pajdaly katynas tүzedi Kloun balyktardyn uyalary aktiniyalar bolady Aktiniyalar olardy zhaularynan korgajdy әri sol balyktardyn korekterinin kaldyktarymen korektenedi Sonymen katar kloun balyktar aktiniyalardy parazitter zhәne olardyn murttaryna kirip ketuinen baska da zattardan tazartady Aktiniyalar men teniz shayandaryKejbir aktiniyalar koptegen zhanuarlarmen simbiozdy katynas tүzedi Olar teniz shayandarynyn sauyttaryna zhabysyp alady Olar shayandarga korganys bolsa al aktiniyalar shayannyn arkasynda zhүrip onyn korekterinin kaldyktarymen korektene beredi Diuana shayan men aktiniyalardyn katynastary simbiozdy katynastardyn mysaly bola alady Bul shayandar ululardyn eski zhabyndaryn mekendejdi Olar ozderinin zhabyndaryn zhana zhabynga auystyrgan kezde sol aktiniyamen birge zhana zhabynga koshedi Derekkozder Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998