Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ашық тұқымдылар, жалаңаш тұқымдылар (Cymospermae) – тұқымы мен тұқым бүрі жеміс жапырақшасының үстінде ашық жататын жоғары сатыдағы өсімдіктердің ежелгі тобы. Олар девон, тас көмір, пермь кезеңдерінде пайда болған. Ашық тұқымдылардың 600-дей түрі саговниктәрізділер Cycadophyta, гинкготәрізділер (qіnkgophyta), қылқан жапырақтылар (Conіferophyta) және Qnetophyta гнеттәрізділер немесе қабықты тұқымдылар (Qnetophуta) болып 4 топқа бірігеді. Қазақстанда 3 тұқымдасы, 6 туысына жататын 25 түрі бар. Олар негізінен Қазақстанның таулы аймақтарына топтасқан. Ашық тұқымдылардың түрлеріне Алтайдың самырсынды тайгасы, Тянь-Шаньның шырша және сирек аршалы ормандары жатады. Ашық тұқымдыларға жататын өсімдік түрлерінің тұқым мен тұқым бүрі жабық тұқымдылардай аналық керегесімен қапталмайды. Сонымен қатар олардың гүл серігі мен трахеялары да болмайды, ал гүлдері дара жынысты, бір үйлі. Ашық тұқымдылар – ағаш тәрізді өсімдіктер (ағаштар, бұталар, шырмауықтар), олардың ішінде шөптесін өсімдіктер мүлде кездеспейді. Ашық тұқымдылардың ормандарда атқаратын рөлі ерекше. Олар су айналымын реттейді, топырақты эрозиядан сақтайды. Кейбір түрлерінің (қарағай, самырсын, шырша, т.б.) шаруашылыққа маңызы зор.
| Gymnosperms Қазбалық ауқымы: 370–0 Ma - Recent | ||
|---|---|---|
 Picea glauca () needles | ||
| ||
| (or Coniferophyta) - Conifers |
Құрылысы
негізінен ағаштар, сиректеу ағаштанған лианалар немесе бұталар. Шөптесін формалары жоқ. Бүйірінен бұтақтанады, сабағы моноподиальды өседі. Сабағы екінші рет қалыңдайды. Көптеген түрлерінің түтіктері жоқ, сүрегі тек трахеидтерден тұрады. Сүзгілі (електі) түтіктерінің серіктік клеткалары болмайды. Бір түрлерінің жапырақтары үлкен, тілімделген, папоротник тәрізділердің жапырақтарына ұқсас; ал екіншілерінде олар ұсақ, тұтас, қабыршақ тәрізді, немесе ине тәрізді (қылқан-хвоя) болып келеді. Ашық тұқымдылардың аздаған түрлерінен басқасының барлығы мәңгілік жасыл өсімдіктер. Тамыр жүйесі кіндік тамырлы. Кіндік тамырында да, жанама тамырларында да микориза түзіледі. Ашық тұқымдылардың негізгі белгілерінің бірі сол, олардың тұқымбүрі (семязачатки), немесе тұқымбүршігі (семяпочки) болады. дегеніміздің өзі мегаспорангий, ол ерекше қорғаныш қызметін атқаратын қабықша интегументпен қапталған. Тұқымбүрлері мегаспорофилдерінде ашық орналасады, олардан ұрықтанғаннан кейін, дән пайда болады. Дәннің пайда болуы ашық тұқымдылардың споралы өсімдіктерге қарағанда көп мүмкіндікке (артықшылыққа) ие болуын және құрлықта басым болуын қамтамасыз етті.
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ashyk tukymdylar zhalanash tukymdylar Cymospermae tukymy men tukym bүri zhemis zhapyrakshasynyn үstinde ashyk zhatatyn zhogary satydagy osimdikterdin ezhelgi toby Olar devon tas komir perm kezenderinde pajda bolgan Ashyk tukymdylardyn 600 dej tүri sagovniktәrizdiler Cycadophyta ginkgotәrizdiler qinkgophyta kylkan zhapyraktylar Coniferophyta zhәne Qnetophyta gnettәrizdiler nemese kabykty tukymdylar Qnetophuta bolyp 4 topka birigedi Қazakstanda 3 tukymdasy 6 tuysyna zhatatyn 25 tүri bar Olar negizinen Қazakstannyn tauly ajmaktaryna toptaskan Ashyk tukymdylardyn tүrlerine Altajdyn samyrsyndy tajgasy Tyan Shannyn shyrsha zhәne sirek arshaly ormandary zhatady Ashyk tukymdylarga zhatatyn osimdik tүrlerinin tukym men tukym bүri zhabyk tukymdylardaj analyk keregesimen kaptalmajdy Sonymen katar olardyn gүl serigi men traheyalary da bolmajdy al gүlderi dara zhynysty bir үjli Ashyk tukymdylar agash tәrizdi osimdikter agashtar butalar shyrmauyktar olardyn ishinde shoptesin osimdikter mүlde kezdespejdi Ashyk tukymdylardyn ormandarda atkaratyn roli erekshe Olar su ajnalymyn rettejdi topyrakty eroziyadan saktajdy Kejbir tүrlerinin karagaj samyrsyn shyrsha t b sharuashylykka manyzy zor Gymnosperms Қazbalyk aukymy 370 0 Ma PreK K O S D Kr P T Yu B Pg N RecentPicea glauca needlesDүniesi Өsimdikter or Coniferophyta Conifers Ginkgo Cycads Gnetum Ephedra WelwitschiaҚurylysynegizinen agashtar sirekteu agashtangan lianalar nemese butalar Shoptesin formalary zhok Bүjirinen butaktanady sabagy monopodialdy osedi Sabagy ekinshi ret kalyndajdy Koptegen tүrlerinin tүtikteri zhok sүregi tek traheidterden turady Sүzgili elekti tүtikterinin seriktik kletkalary bolmajdy Bir tүrlerinin zhapyraktary үlken tilimdelgen paporotnik tәrizdilerdin zhapyraktaryna uksas al ekinshilerinde olar usak tutas kabyrshak tәrizdi nemese ine tәrizdi kylkan hvoya bolyp keledi Ashyk tukymdylardyn azdagan tүrlerinen baskasynyn barlygy mәngilik zhasyl osimdikter Tamyr zhүjesi kindik tamyrly Kindik tamyrynda da zhanama tamyrlarynda da mikoriza tүziledi Ashyk tukymdylardyn negizgi belgilerinin biri sol olardyn tukymbүri semyazachatki nemese tukymbүrshigi semyapochki bolady degenimizdin ozi megasporangij ol erekshe korganysh kyzmetin atkaratyn kabyksha integumentpen kaptalgan Tukymbүrleri megasporofilderinde ashyk ornalasady olardan uryktangannan kejin dәn pajda bolady Dәnnin pajda boluy ashyk tukymdylardyn sporaly osimdikterge karaganda kop mүmkindikke artykshylykka ie boluyn zhәne kurlykta basym boluyn kamtamasyz etti Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet