Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Артериалдық гипертензи́я (АГ) немесе гипертония, гипертониялық ауру, жоғарғы қан қысымы (ЖҚҚ) (көне грекше: ὑπέρ «үстінде, жоғары» + τόνος «керу; тон») — артериялық қан қысымының ұзақ уақыт бойы тұрақты түрде көтерілуімен сипатталатын медициналық жағдай. Жоғары қан қысым кезінде көп жағдайда симптомдар байқалмайды. Алайда, АҚ-ның ұзақ мезгілде тұрақты түрде көтерілуі , инсульт, жүрек жетіспеушілігі, , , соқырлық, және деменцияның пайда болу қауіпін жоғарылатыды.
| Артериалдық гипертензия | |
 Электронды тонометр | |
| АХЖ-10 | 10. - 15. |
|---|---|
| 401 - 405 | |
| 145500 | |
| 6330 | |
| 000468 | |
| med/1106 | |
Жоғарғы қан қысым және екіншілік болып бөлінеді. Жоғарғы қан қысымының 90-95%-ын біріншілік (эссенциалдық) гипертензия (гипертониялық ауру) құрайды. Ол айрықша өмір салтымен және генетикалық факторлармен сипатталады. Ауыру қауіпін жоғарылататын факторларға тағамда тұзды шамадан тыс пайдалану, семіздік, темекі тарту және ішімдік ішу жатады. Қалған жағдайларда екіншілік, симптоматикалық артериалдық гипертензияны диагностикалайды: бүйрек (нефрогенді) — 3—4 %, эндокринді — 0,1—0,3 %, гемодинамикалық, неврологиялық, стрестік, ятрогендік (кейбір заттарды қабылдаудан кейін пайда болатын) және жүктілік кезіндегі АГ. Бұл кездерде артериялық қан қысымының көтерілуі негізгі ауру симптомдарының бірі болып табылады.
Қан қысымы екі өлшем бойынша сипатталады — және диастолалық қысым, яғни максималды және минималды қысым. Ересектердің көбінде тыныштық жағдайында қалыпты қан қысымы: систолалық 100—130 мм , диастолалық 60—80 мм с.б. арасында болады. Ересек адамдарда тыныштық жағдайында қан қысымы 140/90-ға тең немесе жоғары болса, артериялық гипертензия болып саналады. Балаларда басқа өлшемдер қолданылады. АҚ-на амбулаториялық жағдайда (офистен тыс, АҚТМ не АҚҮМ) 24 сағат бойы мониторинг жасау, офистік өлшемге қарағанда дәлірек болып табылады.
Жүктілік
Гипертония жүктіліктің шамамен 8-10% кездеседі. Артериялық қысымның екі көрсеткіші 140/90 мм Hg-ден алты сағат аралықпен жоғары гестациялық гипертензияның диагностикасы болып табылады. Жүктілік кезіндегі жоғары қан қысымы прегипертензия, гестациялық гипертензия немесе преэклампсия ретінде жіктелуі мүмкін. Преэклампсия – жүктіліктің екінші жартысында және босанғаннан кейінгі кезеңде қан қысымының жоғарылауымен және несепте ақуыздың болуымен сипатталатын ауыр жағдай. Ол жүктіліктің шамамен 5%-ында кездеседі және дүние жүзінде ана өлімінің шамамен 16%-ына жауап береді. Преэклампсия әдетте симптомсыз және әдеттегі скрининг арқылы анықталады. Преэклампсия белгілеріне бас ауруы, бұлыңғыр көру (жиі жыпылықтайтын «шамдар»), құсу, асқазанның ауыруы және ісіну жатады. Преэклампсия кейде өмірге қауіп төндіретін эклампсия деп аталатын жағдайға ауысуы мүмкін, бұл көру қабілетінің жоғалуы, мидың ісінуі, құрысулар, бүйрек жеткіліксіздігі, өкпе ісінуі және таралған тамырішілік коагуляция (қан ұюының бұзылуы) сияқты бірқатар ауыр асқынулары бар төтенше гипертензия. Айта кету керек, гестациялық гипертензия жүктілік кезінде несепте ақуызсыз жаңадан пайда болған гипертония ретінде анықталады.
Дереккөздер
- Medical sciences — 2.. — P. 562. — ISBN 9780702052491.
- High Blood Pressure Fact Sheet (February 19, 2015). Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 наурыз 2016. Тексерілді, 6 наурыз 2016.
- Lackland, DT; Weber, MA (May 2015). "Global burden of cardiovascular disease and stroke: hypertension at the core.". The Canadian journal of cardiology 31 (5): 569–71. :10.1016/j.cjca.2015.01.009. 0828-282X. 25795106.
- Global atlas on cardiovascular disease prevention and control — 1st. — Geneva: World Health Organization in collaboration with the World Heart Federation and the World Stroke Organization. — P. 38. — ISBN 9789241564373.
- Hernandorena, I; Duron, E; Vidal, JS; Hanon, O (July 2017). "Treatment options and considerations for hypertensive patients to prevent dementia". Expert Opinion on Pharmacotherapy 18 (10): 989–1000. :10.1080/14656566.2017. 28532183.
- Lau, DH; Nattel, S; Kalman, JM; Sanders, P (August 2017). "Modifiable Risk Factors and Atrial Fibrillation". Circulation 136 (6): 583-96. :10.1161/CIRCULATIONAHA.116.023163. 28784826.
- Poulter, NR; Prabhakaran, D; Caulfield, M (22 August 2015). "Hypertension.". Lancet 386 (9995): 801–12. :10.1016/s0140-6736(14)61468-9. 25832858.
- Carretero OA, Oparil S; Oparil (January 2000). "Essential hypertension. Part I: definition and etiology". Circulation 101 (3): 329–35. :10.1161/01.CIR.101.3.329. 10645931. Archived from the original on 12 February 2012. http://circ.ahajournals.org/content/101/3/329.long.
- Whelton, Paul K.; Carey, Robert M.; Aronow, Wilbert S.; Casey, Donald E.; Collins, Karen J.; Dennison Himmelfarb, Cheryl; DePalma, Sondra M.; Gidding, Samuel et al. (13 November 2017). "2017 ACC/AHA/AAPA/ABC/ACPM/AGS/APhA/ASH/ASPC/NMA/PCNA Guideline for the Prevention, Detection, Evaluation, and Management of High Blood Pressure in Adults". Hypertension: HYP.0000000000000065. :10.1161/HYP.0000000000000065.
- Giuseppe, Mancia; Fagard, R; Narkiewicz, K; Redon, J; Zanchetti, A; Bohm, M; Christiaens, T; Cifkova, R et al. (July 2013). "2013 ESH/ESC Guidelines for the management of arterial hypertension: The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC)". European Heart Journal 34 (28): 2159–219. :10.1093/eurheartj/eht151. 23771844.
- Рекомендации Всемирной организации здравоохранения и Международного общества по гипертензии 1999 г.
- Экспертный совет РГП на ПХВ «Республиканский центр развития здравоохранения» Министерства здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от «30» ноября 2015 года. Протокол № 18
- James, PA.; Oparil, S.; Carter, BL.; Cushman, WC.; Dennison-Himmelfarb, C.; Handler, J.; Lackland, DT.; Lefevre, ML. et al. (Dec 2013). "2014 Evidence-Based Guideline for the Management of High Blood Pressure in Adults: Report From the Panel Members Appointed to the Eighth Joint National Committee (JNC 8)". JAMA 311 (5): 507–20. :10.1001/jama.2013.284427. 24352797.
- ABC of hypertension
- Treatment of hypertension in pregnant and postpartum patients
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Arterialdyk gipertenzi ya AG nemese gipertoniya gipertoniyalyk auru zhogargy kan kysymy ZhҚҚ kone grekshe ὑper үstinde zhogary tonos keru ton arteriyalyk kan kysymynyn uzak uakyt bojy turakty tүrde koteriluimen sipattalatyn medicinalyk zhagdaj Zhogary kan kysym kezinde kop zhagdajda simptomdar bajkalmajdy Alajda AҚ nyn uzak mezgilde turakty tүrde koterilui insult zhүrek zhetispeushiligi sokyrlyk zhәne demenciyanyn pajda bolu kauipin zhogarylatydy Arterialdyk gipertenziyaElektrondy tonometrAHZh 1010 10 15 15 401 4051455006330000468med 1106 Bul үlgini koru ondeu Zhogargy kan kysym zhәne ekinshilik bolyp bolinedi Zhogargy kan kysymynyn 90 95 yn birinshilik essencialdyk gipertenziya gipertoniyalyk auru kurajdy Ol ajryksha omir saltymen zhәne genetikalyk faktorlarmen sipattalady Auyru kauipin zhogarylatatyn faktorlarga tagamda tuzdy shamadan tys pajdalanu semizdik temeki tartu zhәne ishimdik ishu zhatady Қalgan zhagdajlarda ekinshilik simptomatikalyk arterialdyk gipertenziyany diagnostikalajdy bүjrek nefrogendi 3 4 endokrindi 0 1 0 3 gemodinamikalyk nevrologiyalyk strestik yatrogendik kejbir zattardy kabyldaudan kejin pajda bolatyn zhәne zhүktilik kezindegi AG Bul kezderde arteriyalyk kan kysymynyn koterilui negizgi auru simptomdarynyn biri bolyp tabylady Қan kysymy eki olshem bojynsha sipattalady zhәne diastolalyk kysym yagni maksimaldy zhәne minimaldy kysym Eresekterdin kobinde tynyshtyk zhagdajynda kalypty kan kysymy sistolalyk 100 130 mm diastolalyk 60 80 mm s b arasynda bolady Eresek adamdarda tynyshtyk zhagdajynda kan kysymy 140 90 ga ten nemese zhogary bolsa arteriyalyk gipertenziya bolyp sanalady Balalarda baska olshemder koldanylady AҚ na ambulatoriyalyk zhagdajda ofisten tys AҚTM ne AҚҮM 24 sagat bojy monitoring zhasau ofistik olshemge karaganda dәlirek bolyp tabylady Zhүktilik Gipertoniya zhүktiliktin shamamen 8 10 kezdesedi Arteriyalyk kysymnyn eki korsetkishi 140 90 mm Hg den alty sagat aralykpen zhogary gestaciyalyk gipertenziyanyn diagnostikasy bolyp tabylady Zhүktilik kezindegi zhogary kan kysymy pregipertenziya gestaciyalyk gipertenziya nemese preeklampsiya retinde zhiktelui mүmkin Preeklampsiya zhүktiliktin ekinshi zhartysynda zhәne bosangannan kejingi kezende kan kysymynyn zhogarylauymen zhәne nesepte akuyzdyn boluymen sipattalatyn auyr zhagdaj Ol zhүktiliktin shamamen 5 ynda kezdesedi zhәne dүnie zhүzinde ana oliminin shamamen 16 yna zhauap beredi Preeklampsiya әdette simptomsyz zhәne әdettegi skrining arkyly anyktalady Preeklampsiya belgilerine bas auruy bulyngyr koru zhii zhypylyktajtyn shamdar kusu askazannyn auyruy zhәne isinu zhatady Preeklampsiya kejde omirge kauip tondiretin eklampsiya dep atalatyn zhagdajga auysuy mүmkin bul koru kabiletinin zhogaluy midyn isinui kurysular bүjrek zhetkiliksizdigi okpe isinui zhәne taralgan tamyrishilik koagulyaciya kan uyuynyn buzyluy siyakty birkatar auyr askynulary bar totenshe gipertenziya Ajta ketu kerek gestaciyalyk gipertenziya zhүktilik kezinde nesepte akuyzsyz zhanadan pajda bolgan gipertoniya retinde anyktalady DerekkozderMedical sciences 2 P 562 ISBN 9780702052491 High Blood Pressure Fact Sheet February 19 2015 Basty derekkozinen muragattalgan 6 nauryz 2016 Tekserildi 6 nauryz 2016 Lackland DT Weber MA May 2015 Global burden of cardiovascular disease and stroke hypertension at the core The Canadian journal of cardiology 31 5 569 71 10 1016 j cjca 2015 01 009 0828 282X 25795106 Global atlas on cardiovascular disease prevention and control 1st Geneva World Health Organization in collaboration with the World Heart Federation and the World Stroke Organization P 38 ISBN 9789241564373 Hernandorena I Duron E Vidal JS Hanon O July 2017 Treatment options and considerations for hypertensive patients to prevent dementia Expert Opinion on Pharmacotherapy 18 10 989 1000 10 1080 14656566 2017 28532183 Lau DH Nattel S Kalman JM Sanders P August 2017 Modifiable Risk Factors and Atrial Fibrillation Circulation 136 6 583 96 10 1161 CIRCULATIONAHA 116 023163 28784826 Poulter NR Prabhakaran D Caulfield M 22 August 2015 Hypertension Lancet 386 9995 801 12 10 1016 s0140 6736 14 61468 9 25832858 Carretero OA Oparil S Oparil January 2000 Essential hypertension Part I definition and etiology Circulation 101 3 329 35 10 1161 01 CIR 101 3 329 10645931 Archived from the original on 12 February 2012 http circ ahajournals org content 101 3 329 long Whelton Paul K Carey Robert M Aronow Wilbert S Casey Donald E Collins Karen J Dennison Himmelfarb Cheryl DePalma Sondra M Gidding Samuel et al 13 November 2017 2017 ACC AHA AAPA ABC ACPM AGS APhA ASH ASPC NMA PCNA Guideline for the Prevention Detection Evaluation and Management of High Blood Pressure in Adults Hypertension HYP 0000000000000065 10 1161 HYP 0000000000000065 Giuseppe Mancia Fagard R Narkiewicz K Redon J Zanchetti A Bohm M Christiaens T Cifkova R et al July 2013 2013 ESH ESC Guidelines for the management of arterial hypertension The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension ESH and of the European Society of Cardiology ESC European Heart Journal 34 28 2159 219 10 1093 eurheartj eht151 23771844 Rekomendacii Vsemirnoj organizacii zdravoohraneniya i Mezhdunarodnogo obshestva po gipertenzii 1999 g Ekspertnyj sovet RGP na PHV Respublikanskij centr razvitiya zdravoohraneniya Ministerstva zdravoohraneniya i socialnogo razvitiya Respubliki Kazahstan ot 30 noyabrya 2015 goda Protokol 18 James PA Oparil S Carter BL Cushman WC Dennison Himmelfarb C Handler J Lackland DT Lefevre ML et al Dec 2013 2014 Evidence Based Guideline for the Management of High Blood Pressure in Adults Report From the Panel Members Appointed to the Eighth Joint National Committee JNC 8 JAMA 311 5 507 20 10 1001 jama 2013 284427 24352797 ABC of hypertension Treatment of hypertension in pregnant and postpartum patients