Құлпа хан

Құлпа хан - Алтын Орда мемлекетінің 13-ші ханы.

Құлпа хан
Лауазымы
Алтын Орданың 13-ші ханы
қаңтар 1359 — маусым 1359
Ізашары	Бердібек хан
Ізбасары	Наурыз хан
Өмірбаяны
Әкесі	Жәнібек
өңдеу

Басқаруы

Бердібек ханды өлтірген өгей бауыры Құлпа болатын.Ол 1358 және 1359 жылдары Гүлістанда,Берке Сарайда,Азақ пен Хорезмде өз атынан ақша шығарады.Бұл Құлпаның Алтын Орданың көп бөлігін қолында ұстағанының дәлелі.Бір қызығы,дәл сол жылдарда және сол жерлерде Наурыз есімді екінші бір Алтын Орда тағынан үміткер өз атынан ақша бастырған.Ал алтынордалық ақсүйектер Құлпаның да,Наурыздың да Алтын Орда тағына келгеніне онша қуанған жоқ.Себебі,олар Жәнібек ханның заңды әйелдерінен тумаса керек немесе олардың аналарының Алтын Ордада айтарлықтай ықпалдары болмаған.Құлпа мен Наурыз бір мезгілде қатар билік еткен.Құлпаның билігінің әлсіздігін пайдаланып,Наурыз оның иелігін біртіндеп басып ала береді.Ақырында,Құлпа да,оның ұлдары да Наурыздың қолынан ажал табады.Бұл Алтын Ордадағы жағдайды бұрынғыдан бетер шиеленістіре түсті.Елдегі ішкі тартыс 1360 жылдан 1380 жылдарға дейін,табаны күректей 20 жылға созылды.Құлпа мен Наурыз билікке келгеннен бастап ,1380 жылға дейінгі 20 жыл ішінде Алтын Орда тағына,зерттеушілердің есебінше 25-тей хан отырған.Олардың кейбіреуі,тіпті,империя астанасында билікті басып алуға қол жеткізді,алайда елді басқара алмады.Бұл әміршілердің ордалары бірде Ұлы даланың бір басынан, енді бірде басқа басынан көрініп тұрды.Мемлекеттік билік те бір жерден екінші жерге ауысып жүрді.Алтын Орда тарихындағы бұл кезең орыс жылнамаларында"Ұлы бүлік"деп аталады.Қазақта"нар мойыны Бердібек хан тұсында кесілген"деген сөз бар.

Дереккөздер

1. Бегалин Қайрат.Алтын Орда хандары.-Алматы:"Аруна"баспасы,2011.-272 бет("Оқушылар энциклопедиясы "топтамасы)

Тағы қараңыз