Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Шорман Күшікұлы, Шорман би (1799, қазіргі Павлодар облысы Баянауыл ауданы – 1837, сонда) – төбе би, аға сұлтан.
Өмірбаяны
Орта жүз арғынның ішіндегі Сүйіндік қаржас руынан шыққан., өз еліне танымал Сәтиұлы Күшік шешеннің ұлы. Шын есімі – Жұмабай. Қуандық руының Қожы төре бастаған жігіттері қаржастардың жылқысын барымталауға келгенде екі жақ сойылдасып, барымташылардан үш адам (ішінде төренің өзі де бар) қаза тапқан. Мұны естіген Уәли хан қаржастарға қыруар жылқы құн кеседі. Осы даулы, шешімі қиын мәселені өз руының пайдасына шешіп шыққан 15 жасар Жұмабай “Бала би” атанып кеткен. Бұл жөнінде өз еңбектерінде Ш.Уәлиханов та жазған. Осы оқиғаның тағы бір нұсқасы Шоңмен байланысты баяндалады.
Жұмабай ханнан жеңіспен оралған соң Шоң оған Шорман атағын беріп, қаржас руының төбе биі етіп тағайындаған. Ол төрелерге билік бермеу мақсатымен сүйіндік арасынан хан тұқымын аластау жөніндегі Шоң бидің саясатын қолдап, оны іске асыруға көмектескен. Жер дауын шешу, жалпы қазақтарды жерге орналастыру мәселелері бойынша 1822 жылдан бастап Шоңмен бірге Батыс Сібірдегі отарлық әкімшілікке бірнеше рет хат жолдайды. Шоңның тапсыруымен Тобыл, Омбы, Кереку, Қызылжар қалалары мен Ірбіт, Үркіт (Иркутск) жәрмеңкелеріне барады. Архивте Шорманның 1830 ж. Омбыға, 1832 ж. Тобылға барып, губернаторға жолыққаны жөнінде дерек сақталған. Баянауыл округі ашылғанда Шорман би аға сұлтанның орынбасары болып тағайындалды да, Шоң қайтыс болғаннан кейін оның орнын басты. Алайда Шорман би аға сұлтан міндетін бір жылдай ғана атқарып, келесі жазда дүние салды. Мәшїүр Жүсіп Көпейұлының жазуы бойынша Шорман би Ақмырза өзені Сілетіге құяр тұсына жерленген. Шорманның тұңғыш қызы Зейнеп – Ш.Уәлихановтың анасы. Үлкен ұлы Шорманов Мұса белгілі адам болған.
Бала би
Әкесінен төрт жасында жетім қалып, әжесінің, ағайын-туыстарының қолында жүреді. Бір күні Күшіктің үйіне сол өңірге танымал би барады. Шорман баланын әжесі мен шешесі ол қонақка не берерін білмей сасып қалады. Сонда төрт жасар Шорман сол үйдің еркегіне ұқсап бидің алдына дастарқан жаяды да, алдына бір табақ ыстық сүтті қоя салады:
- - Қаптың түбі қағылды, бетке күйе жағылды, алдыңызда ыстық сүт, асықпай отырып жұт, - деп, аға бидің бетіне қарайды. Би жас баланың тақпақтай айтқан тапқыр сөзіне қайран қалады. Бала тағы да:
- - Би ата, биыл қыс қатты болып, мал жұтап жатыр. Ауылдың да сәні кетті. Астық таусылды. Елдің жағдайы қиындап барады, - деп өз үйі емес, бүкіл ауыл, ел тағдырына қамқор бола сөз козғайды. Талайды көрген би жас баланың бұл сөзіне тәнті болады да, әжесіне былай деп қолқа салады:
- - Немереңіз болайын деп тұр екен. "Көре-көре көсем болады, сөйлей-сөйлей шешен болады" дегендей, маған беріңіз, мен ертіп жүріп ел аралатайын, тәрбиелеп көрейін. Түбі осы балаңыздан бірдеңе шығар, - дейді.
Баланың шешесі:
- - Шорман әлі жас қой, бұғанасы қатсын, - дейді.
Әжесі:
- - Мақұл ғой би-еке, жасы жетіге толғасын сізді өзім іздеп тауып аламын, - дейді.
Осы уәде келісім бойынша Шорман жеті жасқа келгенде әлгі би атасына шәкірт боп соңына ереді. Ел аралайды, жұрт таниды. Талай ел басы игі жақсылармен кездесіп, олардың сөзін тындайды. Ел билігіне араласып, өзі шағын дау-жанжалдардың түйінін шешіп "Бала би" аталады. Шорман он бір жасында нағашысының аулына барады. Нағашысы:
- - Осында қал, отау тігіп, алдыңа мал салып берейін. Бір үй болып отыр.
Жиені:
- - Кісі елінде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол деген. Елімді тапқаным жөн болар. Шорман осыны айтады да нағашысына:
- - Көршіңіздің қызына көзім түсті. Менде, ол да бір-бірімізді ұнаттық. Осыған құда түсіп беріңіз,- деп сұранады. Нағашысы жиенінің бұл өтінішін орындайын деп, көршісіне барса, ол айтыпты:
- - Өзі жоқ-жұқаналы, жетім бала екен. Қызымды бере алмаймын.
Енді қыздың үйіне Шорман баланың өзі барады, ары-бері сөйлесіп көреді.
- - "Жас өспей ме, жарлы байымай ма", отағасы, бізді де бір сынап көріңіз. Түбі ұятқа қалмассыз.
Тапқыр баланың сөзін байқаған қыздың әкесі көнеді.
- - Ауылыңа барып, бір айналып соғарсың. Оған дейін қыздың жасау-жабдығын дайындайық.
Шорман аулына қайтқан соң қыздың шешесі:
- - Отағасы, талай от ауызды, орақ тілді шешендерге, талай бай, бектерге дес бермеуші едіңіз. Бір жетім балаға уәж айта алмай қалғаныңыз қалай? Бәйбішесінің бұл сөзіне бай:
- - Бала - болатын бала тәрізді. Түбі осы баладан айтулы кісі шығады, көрерсіз бәйбіше, қызымыз оған барса қор болмайды. Аузынан түйдек-түйдек шыққан ақылды, шешен сөзін көрмейсіз бе? Көп сөзді қой, қызыңның жасауын әзірле!
Сонымен бай той жасап қызын ұзатады. Шорманнын нағашысы да беташар той жасап, жиеніне ақ отау тігіп енші береді.
Шорман би
Шорманның жасы он үшке толған жылы Баянауыл округінің биі Едігеұлы Шоң би қартайып, орнына кімді билікке ұсыну керек деген сөз көтеріледі. Әр ауыл өз кісілерін ұсынып жатады. Сонда Шоң би:
- - Менің орныма би болуға Шорман лайық. Ол - бала, бала болса да - дана, ақылды. Ел жағдайын жетік біледі. Ешкімге бұра тартпайды. Әділ сөйлейді. Адамгершілігі, халыққа деген қамқорлығы мол.
Сонымен бүкіл округ болып Шоң атаның ұсынысын мақұл көріп, он үш жасар Шорман би болып сайланады. Содан былай қарай Шорман әр кезі "Малым - жанымның садағасы, жаным - арымның садағасы" деп отыратын. Еліне шын жаны ашитын би надандықты, жатып ішер жалқаулықты, ел ішін індеттей жайлаған жаман әдет, салт-санаға қарсы күреседі, мектептер салғызып, мұғалімдікке сауатты адамдар іздестіреді. Түркі тілдерімен қатар орыс, араб, парсы тілдерін оқытатын адамдарды да осы іске тартады.
Шорманның "қара қылды қақ жаратын" әділдігі ел аузында аңыз болып кетті. Енді оның төрелігіне жүгінуге тек Баянауыл ғана емес, Кереку өңірінің әр түкпірінен келетін болды. Оның абырой-атағын, халық арасындағы беделін көре алмайтын іші тарлар да аз болған жоқ. Қызғаныштан өртенген олар Шорман атына кір келтіретін сан-қилы өтірік-өсек таратып, жала-жабудан жалықпады. Мұны да місе тұтпай, Шорманның жаулары оны өлтіруді мақсат етіп, талай рет қастандық та ұйымдастырды. Бірде ел аралап жүрген диуанаға көп ақы беріп, Шорманды өлтіртпек болады. Бір дауға төрелік айтуға бөтен ауылға келіп жатқан Шорманды көрсетпек болып, олар диуананы сонда ертіп келеді. Ымырт жабылған кез болса керек. Ашық есіктен үй ішінде жанып тұрған от жарығымен төрде отырған Шорман анық көрінеді. Диуана Шорманға көзі түсе салысымен селк етіп, қолымен көзін көлегейлей қояды. Біршама уақыттан соң өз-өзіне келіп: "Оның екі иығында екі періште отыр, бас жағында бір сәуле жарық шашып тұр. Қасиетті адам болса керек. Басымнан төмен қарай алтын құйсаңдар да, оған қиянат жасай алмаймын", - деп ат-тонын ала қашыпты.
Ел арасындағы сөздер
1
Шалғай ауылдың бірінде Шорман би жесір дауын шешіп, бір үйде дем алып жатса, сырттан абыр-дабыр, айқай-шу шығады. Жатқан орнынан енді тұрып киіне бергенде, есіктен бір жігіт жүгіріп келіп, оның артын тасалай қояды. Жігіттің артынан қуып барған адам, қолындағы шоқпарын сілтеп қалғанда, жігіт бұғып қалып, шоқпар Шорманның бір қолын сындырып жібереді. Шорман би қолын ұстап отырып қалады. "Байтал түгіл бас қайғы" дегендей, енді жұрт қашқан жігітті былай қоя салып, биді қоршалай береді. Біреулер қолын таңып, енді бірі сынықшы іздеп, көрші ауылға шабады. Көп кешікпей сынықшы да келеді. Ол бидің салбырап қалған қолын сипалап отырып, сынған сүйектерін теріп орын-орындарына салады. Бәрі жиналып жұмсақ арбаға мінгізіп Шорманды үйіне жеткізеді. Ауыл адамдары әлгі шоқпар сілтеп бидің қолын сындырған адамды ұстап алып, дарға аспақшы болады. Сонда Шорман би оларға барып:
- - Ағайын, дарға аспаңдар. Қоя беріңдер. Оны өлтіргенде, менің сынған қолым бүтінделер дейсің бе? Тірі жүре берсін. Тек осы жұрттың алдында бұдан-былай зорлық зомбылық жасамаймын, қайырымды боламын, - деп уәде берсін, - депті.
Жиналған көпшілік: "Япырым-ай, мына Шорман би не деген адамгершілігі зор, кешірімді еді",- деп оған тәнті болысыпты.
2
Күздің ызғарлы күнінде бір байдың бордақылап семіртіп, енді соямын деп отырған көк биесі ұшты-күйлі жоғалады. Бай балалары ізге түсіп ары қарайды, бері қарайды, ауыл-ауылға сұрау салады, дерегі шықпайды. "Пәленше жылқы сойыпты", "түленшенің үйі жылқы сойып, кісі күтті" деген сөзбен әлгі бай Қарқаралы аулының екі жігітінен сезіктеніп, Шорман биге айтып шағынады. Би ол екі жігітті алдырады. Екеуінен сұраса:
- - Биеке-ау, кім жылқы соймайды дейсіз? Сойсақ, өз жылқымызды сойдық, - деп, тән алмайды. Бай екілене түсіп:
- - Осы екеуінің біреуі, қайсысы екеніне көзім жетпейді, - дейді.
Шорман екі жігіттің көзіне тіке қарап тұрыпты да, қара мұртты қоңқақ мұрын жігітке:
- - Сен өз атыңды сойыпсың, дұрыс па? - дейді. Әлгі жігіт қуанып кетеді:
- - Иә биеке дәл айтып тұрсыз. Өзімнің күрең атымды екі айдай байлап сойғаным рас. Сенбесеңіз терісі, малханада әлі жаюлы тұр. Ой, қасиетіңнен айналайын биеке, дәл таптыңыз.
Шорман шегір көз ұзын тұраға қарап:
- - Сен өз жылқыңды соймағансың, сойғаның мына кісінің бордақылап отырған көк биесі, дұрыс па? - дейді. Ұзын тұра сәл бөгелеіп тұрады да:
- - Ой, биеке-ай, онда бар көк бие, менде жоқ дейсіз бе, сойғаным өз бием, - деп ерегісе түседі.
- - Сен менімен ерегісе берме, - дейді Шорман би, - сенің мына кісінің көк биесін бір түнде ұрлап сойғаныңды көзің де, сөзің де айтып тұр. Шындықты мойындағанның айыбы жоқ. Ал мойындамасаң күнәсі көп. Күнәкар болмаймын десең, менің тілімді ал?! Енді сөзді соза берсең, артыңнан тағы бір ұрлығың "мен мұндалап" тұр. Жігітім, түсінесің бе, жоқ па?
Би "көзің де, сөзің де айтып тұр", "тағы бір ұрлығың мен мұндалап тұр" дегенде барып әлгі ұзын тұра: "бұл бидің көріпкел әулиелігі бар" деуші еді, рас екен ғой. Қой болмас, шынымды айтып, кешірім сұрайын" дейді.
- - Би-аға, айып етпеңіз. Бұл кісінің биесін көршім Николай екеуміз сойып алғанымыз рас еді. Еті терісіне оралған күйі Николайдың үйінде сақтаулы тұр. Осы қазір апарып бер десеңіз, апарып береміз, - деп жалыныпты.
Шорман бидің шыншыл, әділ билік айтатын және адамды бір көргеннен танитын, бұрын-соңды не істеп жүргенін айтпай табатын көріпкел әулиелік қасиеті, тапқырлық шешен сөздері жөнінде ел арасында аңыздар көп. Оның бірқатары өзінің баласы Шорманұлы Мұсаның (1819-1885) архивынан, фольклоршы Мәшһүр Жүсіптің қолжазбаларынан табылады.
Дереккөздер
- Серік Имантайұлы Жақсыбаев Қаржас ұрпақтары — Павлодар: ЭКО, 2008. — 400 б. — 1000 таралым. — ISBN 9965-08-265-0.
- Исабай І., Шоң би, Аст., 2005.
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том
- "Қазақ әдебиеті", 4 қазан, 1991 жыл
- Даланың дара ділмарлары.-Алматы: ЖШС "Қазақстан" баспа үйі", 2001, - 592 бет. ISBN 5-7667-5647
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Shorman Kүshikuly Shorman bi 1799 kazirgi Pavlodar oblysy Bayanauyl audany 1837 sonda tobe bi aga sultan Shorman biӨmirbayanyOrta zhүz argynnyn ishindegi Sүjindik karzhas ruynan shykkan oz eline tanymal Sәtiuly Kүshik sheshennin uly Shyn esimi Zhumabaj Қuandyk ruynyn Қozhy tore bastagan zhigitteri karzhastardyn zhylkysyn barymtalauga kelgende eki zhak sojyldasyp barymtashylardan үsh adam ishinde torenin ozi de bar kaza tapkan Muny estigen Uәli han karzhastarga kyruar zhylky kun kesedi Osy dauly sheshimi kiyn mәseleni oz ruynyn pajdasyna sheship shykkan 15 zhasar Zhumabaj Bala bi atanyp ketken Bul zhoninde oz enbekterinde Sh Uәlihanov ta zhazgan Osy okiganyn tagy bir nuskasy Shonmen bajlanysty bayandalady Zhumabaj hannan zhenispen oralgan son Shon ogan Shorman atagyn berip karzhas ruynyn tobe bii etip tagajyndagan Ol torelerge bilik bermeu maksatymen sүjindik arasynan han tukymyn alastau zhonindegi Shon bidin sayasatyn koldap ony iske asyruga komektesken Zher dauyn sheshu zhalpy kazaktardy zherge ornalastyru mәseleleri bojynsha 1822 zhyldan bastap Shonmen birge Batys Sibirdegi otarlyk әkimshilikke birneshe ret hat zholdajdy Shonnyn tapsyruymen Tobyl Omby Kereku Қyzylzhar kalalary men Irbit Үrkit Irkutsk zhәrmenkelerine barady Arhivte Shormannyn 1830 zh Ombyga 1832 zh Tobylga baryp gubernatorga zholykkany zhoninde derek saktalgan Bayanauyl okrugi ashylganda Shorman bi aga sultannyn orynbasary bolyp tagajyndaldy da Shon kajtys bolgannan kejin onyn ornyn basty Alajda Shorman bi aga sultan mindetin bir zhyldaj gana atkaryp kelesi zhazda dүnie saldy Mәshyiүr Zhүsip Kopejulynyn zhazuy bojynsha Shorman bi Akmyrza ozeni Siletige kuyar tusyna zherlengen Shormannyn tungysh kyzy Zejnep Sh Uәlihanovtyn anasy Үlken uly Shormanov Musa belgili adam bolgan Bala biӘkesinen tort zhasynda zhetim kalyp әzhesinin agajyn tuystarynyn kolynda zhүredi Bir kүni Kүshiktin үjine sol onirge tanymal bi barady Shorman balanyn әzhesi men sheshesi ol konakka ne bererin bilmej sasyp kalady Sonda tort zhasar Shorman sol үjdin erkegine uksap bidin aldyna dastarkan zhayady da aldyna bir tabak ystyk sүtti koya salady Қaptyn tүbi kagyldy betke kүje zhagyldy aldynyzda ystyk sүt asykpaj otyryp zhut dep aga bidin betine karajdy Bi zhas balanyn takpaktaj ajtkan tapkyr sozine kajran kalady Bala tagy da Bi ata biyl kys katty bolyp mal zhutap zhatyr Auyldyn da sәni ketti Astyk tausyldy Eldin zhagdajy kiyndap barady dep oz үji emes bүkil auyl el tagdyryna kamkor bola soz kozgajdy Talajdy korgen bi zhas balanyn bul sozine tәnti bolady da әzhesine bylaj dep kolka salady Nemereniz bolajyn dep tur eken Kore kore kosem bolady sojlej sojlej sheshen bolady degendej magan beriniz men ertip zhүrip el aralatajyn tәrbielep korejin Tүbi osy balanyzdan birdene shygar dejdi Balanyn sheshesi Shorman әli zhas koj buganasy katsyn dejdi Әzhesi Makul goj bi eke zhasy zhetige tolgasyn sizdi ozim izdep tauyp alamyn dejdi Osy uәde kelisim bojynsha Shorman zheti zhaska kelgende әlgi bi atasyna shәkirt bop sonyna eredi El aralajdy zhurt tanidy Talaj el basy igi zhaksylarmen kezdesip olardyn sozin tyndajdy El biligine aralasyp ozi shagyn dau zhanzhaldardyn tүjinin sheship Bala bi atalady Shorman on bir zhasynda nagashysynyn aulyna barady Nagashysy Osynda kal otau tigip aldyna mal salyp berejin Bir үj bolyp otyr Zhieni Kisi elinde sultan bolgansha oz elinde ultan bol degen Elimdi tapkanym zhon bolar Shorman osyny ajtady da nagashysyna Korshinizdin kyzyna kozim tүsti Mende ol da bir birimizdi unattyk Osygan kuda tүsip beriniz dep suranady Nagashysy zhieninin bul otinishin oryndajyn dep korshisine barsa ol ajtypty Өzi zhok zhukanaly zhetim bala eken Қyzymdy bere almajmyn Endi kyzdyn үjine Shorman balanyn ozi barady ary beri sojlesip koredi Zhas ospej me zharly bajymaj ma otagasy bizdi de bir synap koriniz Tүbi uyatka kalmassyz Tapkyr balanyn sozin bajkagan kyzdyn әkesi konedi Auylyna baryp bir ajnalyp sogarsyn Ogan dejin kyzdyn zhasau zhabdygyn dajyndajyk Shorman aulyna kajtkan son kyzdyn sheshesi Otagasy talaj ot auyzdy orak tildi sheshenderge talaj baj bekterge des bermeushi ediniz Bir zhetim balaga uәzh ajta almaj kalganynyz kalaj Bәjbishesinin bul sozine baj Bala bolatyn bala tәrizdi Tүbi osy baladan ajtuly kisi shygady korersiz bәjbishe kyzymyz ogan barsa kor bolmajdy Auzynan tүjdek tүjdek shykkan akyldy sheshen sozin kormejsiz be Kop sozdi koj kyzynnyn zhasauyn әzirle Sonymen baj toj zhasap kyzyn uzatady Shormannyn nagashysy da betashar toj zhasap zhienine ak otau tigip enshi beredi Shorman biShormannyn zhasy on үshke tolgan zhyly Bayanauyl okruginin bii Edigeuly Shon bi kartajyp ornyna kimdi bilikke usynu kerek degen soz koteriledi Әr auyl oz kisilerin usynyp zhatady Sonda Shon bi Menin ornyma bi boluga Shorman lajyk Ol bala bala bolsa da dana akyldy El zhagdajyn zhetik biledi Eshkimge bura tartpajdy Әdil sojlejdi Adamgershiligi halykka degen kamkorlygy mol Sonymen bүkil okrug bolyp Shon atanyn usynysyn makul korip on үsh zhasar Shorman bi bolyp sajlanady Sodan bylaj karaj Shorman әr kezi Malym zhanymnyn sadagasy zhanym arymnyn sadagasy dep otyratyn Eline shyn zhany ashityn bi nadandykty zhatyp isher zhalkaulykty el ishin indettej zhajlagan zhaman әdet salt sanaga karsy kүresedi mektepter salgyzyp mugalimdikke sauatty adamdar izdestiredi Tүrki tilderimen katar orys arab parsy tilderin okytatyn adamdardy da osy iske tartady Shormannyn kara kyldy kak zharatyn әdildigi el auzynda anyz bolyp ketti Endi onyn toreligine zhүginuge tek Bayanauyl gana emes Kereku onirinin әr tүkpirinen keletin boldy Onyn abyroj atagyn halyk arasyndagy bedelin kore almajtyn ishi tarlar da az bolgan zhok Қyzganyshtan ortengen olar Shorman atyna kir keltiretin san kily otirik osek taratyp zhala zhabudan zhalykpady Muny da mise tutpaj Shormannyn zhaulary ony oltirudi maksat etip talaj ret kastandyk ta ujymdastyrdy Birde el aralap zhүrgen diuanaga kop aky berip Shormandy oltirtpek bolady Bir dauga torelik ajtuga boten auylga kelip zhatkan Shormandy korsetpek bolyp olar diuanany sonda ertip keledi Ymyrt zhabylgan kez bolsa kerek Ashyk esikten үj ishinde zhanyp turgan ot zharygymen torde otyrgan Shorman anyk korinedi Diuana Shormanga kozi tүse salysymen selk etip kolymen kozin kolegejlej koyady Birshama uakyttan son oz ozine kelip Onyn eki iygynda eki perishte otyr bas zhagynda bir sәule zharyk shashyp tur Қasietti adam bolsa kerek Basymnan tomen karaj altyn kujsandar da ogan kiyanat zhasaj almajmyn dep at tonyn ala kashypty El arasyndagy sozder1 Shalgaj auyldyn birinde Shorman bi zhesir dauyn sheship bir үjde dem alyp zhatsa syrttan abyr dabyr ajkaj shu shygady Zhatkan ornynan endi turyp kiine bergende esikten bir zhigit zhүgirip kelip onyn artyn tasalaj koyady Zhigittin artynan kuyp bargan adam kolyndagy shokparyn siltep kalganda zhigit bugyp kalyp shokpar Shormannyn bir kolyn syndyryp zhiberedi Shorman bi kolyn ustap otyryp kalady Bajtal tүgil bas kajgy degendej endi zhurt kashkan zhigitti bylaj koya salyp bidi korshalaj beredi Bireuler kolyn tanyp endi biri synykshy izdep korshi auylga shabady Kop keshikpej synykshy da keledi Ol bidin salbyrap kalgan kolyn sipalap otyryp syngan sүjekterin terip oryn oryndaryna salady Bәri zhinalyp zhumsak arbaga mingizip Shormandy үjine zhetkizedi Auyl adamdary әlgi shokpar siltep bidin kolyn syndyrgan adamdy ustap alyp darga aspakshy bolady Sonda Shorman bi olarga baryp Agajyn darga aspandar Қoya berinder Ony oltirgende menin syngan kolym bүtindeler dejsin be Tiri zhүre bersin Tek osy zhurttyn aldynda budan bylaj zorlyk zombylyk zhasamajmyn kajyrymdy bolamyn dep uәde bersin depti Zhinalgan kopshilik Yapyrym aj myna Shorman bi ne degen adamgershiligi zor keshirimdi edi dep ogan tәnti bolysypty 2 Kүzdin yzgarly kүninde bir bajdyn bordakylap semirtip endi soyamyn dep otyrgan kok biesi ushty kүjli zhogalady Baj balalary izge tүsip ary karajdy beri karajdy auyl auylga surau salady deregi shykpajdy Pәlenshe zhylky sojypty tүlenshenin үji zhylky sojyp kisi kүtti degen sozben әlgi baj Қarkaraly aulynyn eki zhigitinen seziktenip Shorman bige ajtyp shagynady Bi ol eki zhigitti aldyrady Ekeuinen surasa Bieke au kim zhylky sojmajdy dejsiz Sojsak oz zhylkymyzdy sojdyk dep tәn almajdy Baj ekilene tүsip Osy ekeuinin bireui kajsysy ekenine kozim zhetpejdi dejdi Shorman eki zhigittin kozine tike karap turypty da kara murtty konkak muryn zhigitke Sen oz atyndy sojypsyn durys pa dejdi Әlgi zhigit kuanyp ketedi Iә bieke dәl ajtyp tursyz Өzimnin kүren atymdy eki ajdaj bajlap sojganym ras Senbeseniz terisi malhanada әli zhayuly tur Oj kasietinnen ajnalajyn bieke dәl taptynyz Shorman shegir koz uzyn turaga karap Sen oz zhylkyndy sojmagansyn sojganyn myna kisinin bordakylap otyrgan kok biesi durys pa dejdi Ұzyn tura sәl bogeleip turady da Oj bieke aj onda bar kok bie mende zhok dejsiz be sojganym oz biem dep eregise tүsedi Sen menimen eregise berme dejdi Shorman bi senin myna kisinin kok biesin bir tүnde urlap sojganyndy kozin de sozin de ajtyp tur Shyndykty mojyndagannyn ajyby zhok Al mojyndamasan kүnәsi kop Kүnәkar bolmajmyn desen menin tilimdi al Endi sozdi soza bersen artynnan tagy bir urlygyn men mundalap tur Zhigitim tүsinesin be zhok pa Bi kozin de sozin de ajtyp tur tagy bir urlygyn men mundalap tur degende baryp әlgi uzyn tura bul bidin koripkel әulieligi bar deushi edi ras eken goj Қoj bolmas shynymdy ajtyp keshirim surajyn dejdi Bi aga ajyp etpeniz Bul kisinin biesin korshim Nikolaj ekeumiz sojyp alganymyz ras edi Eti terisine oralgan kүji Nikolajdyn үjinde saktauly tur Osy kazir aparyp ber deseniz aparyp beremiz dep zhalynypty Shorman bidin shynshyl әdil bilik ajtatyn zhәne adamdy bir korgennen tanityn buryn sondy ne istep zhүrgenin ajtpaj tabatyn koripkel әulielik kasieti tapkyrlyk sheshen sozderi zhoninde el arasynda anyzdar kop Onyn birkatary ozinin balasy Shormanuly Musanyn 1819 1885 arhivynan folklorshy Mәshһүr Zhүsiptin kolzhazbalarynan tabylady DerekkozderSerik Imantajuly Zhaksybaev Қarzhas urpaktary Pavlodar EKO 2008 400 b 1000 taralym ISBN 9965 08 265 0 Isabaj I Shon bi Ast 2005 Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 IX tom Қazak әdebieti 4 kazan 1991 zhyl Dalanyn dara dilmarlary Almaty ZhShS Қazakstan baspa үji 2001 592 bet ISBN 5 7667 5647Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet