Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
«Қарағандыкөмір» - 1974-1991 ж. КСРО көмір өнеркәсібі мин-нің көмір өндіру жөніндегі орденді Қарағанды өндірістік бірлестігі. 1930 ж. құрылған.
1930-34 жылдары «Қарағанды» Мемлекеттік тресі, 1934-1965 ж. «Қарағанды көмір» тресі, «Қарағанды көмір» комбинаты, 1965-1970 ж. ҚазКСР Көмір өнеркәсібі басқармасы, 1970-74 ж. «Қарағанды көмір» Мемлекеттік тас-көмір комбинаты.
1931 ж. Қарағандының көмір кендерінің негізінде КСРО-ның қуатты үшінші көмір базасын жасау қолға алынды. Оның құрылысын салған кезде Қарағандыға елдің еңбекшілері қалтқысыз туысқандық кемек көрсетті. Мәскеу және Мәскеу облысының жұмысшыларының бастамасы бойынша ірі өнеркәсіптік-экономикалық орталықтардың Қазақстан енеркәсібіне, оның ішінде Қарағанды көмір бассейніне өндірістік-техникалық камқорлық жасауының негізі қаланды. Мәскеудің үлгісімен Ленинград партия ұйымы мен жұмысшы табы өзінің достық көмегін кеңінен ерістетті. Олар техника мен жабдықтар жөнелтті, білікті жұмысшылар мен инженерлік-техникалық қызметкерлерін жіберді, қазақтың болашақ маман кадрларын оқытып үйретті. 1931 ж. қыркүйекте Донецкінің Қарағандыға камқорлық жасаудың екі онкүндігін өткізді. Қарағанды бассейні үшін механизмдер мен аспаптар жинау жөнінде арнайы бригадалар құрылды. Қарағандыда жұмыс істеуге шахтерлерді ерікті түрде жинау жарияланды. Донбастан Қарағандыға тек қана 1931-32 жылдары 600 білікті жұмысшы, инж.-техн. қызметкерлері келді. Елімізге аты әйгілі Донецк шахтері әрі ірі ұйымдастырушы К. О. Горбачев «Қазақкөмір құрылысы» тресін басқарды. 3-көмір базасының құрылысы тез қарқынмен жүргізілді. 1931-36 жылдары жер бетіне жақын жатқан көмір қабаттарын барлау ісіне пайдаланылатын шахталар салынды. Мұнда шахтаның 1015 ж. қызмет ететіндігі есептелінді, іргесі қаланған 22 шахта толығымен көмірі өндірілгенге дейін пайдаланылды. 1937-1941 ж. бассейннің кен орнын жедел түрде өңдеу әрі қарай жалғасты. Өнеркәсіптік аймақтың түпкілікті барланған қорлары неғұрлым қаупі, өнімділігі мейлінше жоғары көтеру құрылғылары мен жер үсті кешендері бар шахталар салуға мүмкіндік берді. 1940 ж. 20 шахта мен 1 разрез жұмыс істеді, бұларда сол жылы 6,3 млн т көмір өндірілді. Жаңа кен техникасын ойдағыдай қолданудың және білікті жұмысшылар мен инж.-техн. кадрлардың үнемі толықтырылып отырудың арқасында 1940 ж. аяғына қарай еңбек өнімділігі 1933 жылмен салыстырғанда З еседен астам арттыру қамтамасыз етілді. Ұлы Отан соғысы жылдары (1941-45) Қарағанды еліміздің ең басты көмір базаларының біріне айналды. «Қарағандыкөмір» Донбастан көшіріліп әкелінген 10 мың білікті жұмысшылар мен мамандарды қабылдап, орналастырды. А. Г. Стаханов 31-шахтаның бастығы болды. Жаңа шахталар салынып, ескілері қайта жабдықталды. 1942 ж. наурызда «Қарағандыкөмір» одақтық тресінің жүйесінде Сталин, Ленин, Киров руда басқармалары (20.6.1942 жылдан трестер) ұйымдастырылды, бұлардың қарамағында жұмыс істеп отырған 24 және салынып жатқан 15 шахта болды. Ұлы Отан соғысы жылдары бассейнде 45 млн 899 мың т көмір өндірілді. Мұның өзі 1856-1940 ж. аралығында өндірілген көмірден 1,5 есе артық еді. «Қарағандыкөмір» дамыған өнеркәсіпті шаруашылыққа ие бола отырып, соғыстан кейінгі кезеңге аяқ басты. Қарағанды еңбекшілері азат етілген аудандарды, сондай-ақ «Қарағандыкөмір» комбинаты Донбасты қалпына келтіруді камқорлыққа алды. Қарағанды кәсіпорындары оған түрлі техника мен кен-шахта жабдықтарын жөнелтті. Донбаста тұрақты жұмыс істеу үшін 550 басшы партия және кеңес қызметкері, 1300-ден астам маман шахтерлер, инженерлер мен техниктер жіберілді. Украинаға барған Қарағанды жұмысшылары мен мамандары қираған шахталарды, кәсіпорындар мен транспортты кайта қалпына келтіру жұмыстарына қатысты. Қарағанды көмір өнеркәсібі қызметкерлерінің алдында соғыстан кейінгі Социалистік құрылыста зор мүмкіндіктер ашылды. «Қарағандыкөмір» кеншілері стахановшылар мен көп мыңыншылардың жинақтаған тәжірибесін пайдалана отырын Донбастың өзі тәріздес кәсіпорындарымен бесжылдықтардың тапсырмаларын мерзімінен бұрын орындау жолындағы Социалистік жарысты өрістетті. 1945 ж. осы шахтаның механигі С. С. Мақаров өнеркәсіптік жағдайда қең алымды комбайн жасап, сынақтан өткізді, осының негізінде енімд. жоғары бірсыпыра машиналар жасалды. Жаңа шахталар мен байыту фабрикаларын салу, жұмыс істеп тұрған Көмір кәсіпорындарын кайта жабдықтау, ұсақ өндірісті ірілеріне біріктіру есебінен шахта қорын жаңарту басталды. 1%2 жылдан бастап Қарағанды шахталарында тар алымды техникалар: К-52 М, 2К-52, К-58 М, КПІ-1 КГ және т. б. тазартқыш комбайндар кеңінен енгізіле бастады. Лаваларда механикаландырылған жылжымалы бекіткіштері бар кешендерді енгізу еңбектің қауіпсіздігін арттыруға, қол еңбегін қажет етегін жұмыстар жойынып, шахтерлердің еңбек енімд. көбейтуге және шығарынзтын көмірдің езіндік құның ке.мітуге мүмкіндік берді. 1965 ж. наурызда Л. К. Дандаберттің комплексті бригадасы «Қарағанды тау-кен машиналарын жобалау» институты жасаған «Карзғзнды—7/15» комбайнының кемегімен 31 жұмыс күнінің ішінде 1803 қума м. кен орнын жүріп етті. 1965 ж. Қазақстан Көмір өнеркәсібі еңбек енімділігінің дәрежесі жөнінде жоғары жетістікке жетіп, КСРО Көмір бассейндерінің арасында 1-ші орын алды. Осы жылдары жалпы қуаты 19,5 млн т-ға жететін 14 шахта мен разрездер салынып, пайдалануға берілді. Көмір құлатуды механикаландыру дәрежесі 1958 ж. 68,9%-дан 1965 ж. 80%-ға көтерілді. 1965 жылға қарай көмір шығарудың көлемі едөуір өсті. Көмір өнеркәсібі басқармасының құрамына «Абайкөмір», «Ертіскөмір», «Кировкөмір», «Октябрькөмір», «Саранкөмір», «Шахтинсккөмір», «Қарағандыкөмірбайыту», сондай-ақ көптеген көмір разрезі, кен-шахта, кен-транспорт, электромеханика жабдықтарын жөндеу жөніндегі з-ттар кірді. Соғыстан кейінгі кезеңде Саран уч-сін, Шерубай-Нұра, Тентек көмірлі аудандарын игеру барысына қарай 31 учаскенің ұжымдары тәуліктік көмір шығарудың мыңыншы межесінен асып түсті (1969). 1970 ж. бассейнде 28 шахта көмір разрезі, 4 байыту ф-сы барлығы 66 мекеме мен кәсіпорын жұмыс істеді. 8-бесжылдықта (1966-1970) жаңа шахталарды салуға және жұмыс істеп тұрғандарды қайта жзбдықтауға 350 млн сомнан астам қаржы жұмсалды. Бұл жоспардан тыс 5,4 млн т отын өндіруге, көмір шығаруды тәулігіне орташа 1 шахтаға шаққанда 4710 т-ға жеткізуге, көмір құлатуды механикаландыру және проходкалау дәрежесін тиісінше 92 және 72,6%-ға, ал автоматтандыру дәрежесін 79%-ға көтеруге мүмкіндік берді. 1971 ж. көмір шығару жөніндегі бір жұмысшының орташа айлық еңбек өнімділігі 72,9 т болды. Ірілендіру есебінен шахталардың саны 37-ден 27 шахтағз дейін азайды, әрбір шахтаға келегін өнім 2337 т-ға өсті. Кен қазу жүйесі мен технологиялық жетілдіру, шахта қорын қайта құру, кен жұмыстарын шоғырландыру арқасында шахтаның саны екіге қысқарды: өрбір кәсіпорынның (шахтаның) өндірістік қуаты 31,7%-ға артты, сонымен бірге шахтаның үстіндегі жұмыстың еңбек шығыны кеміді. Осы кезең аралығында механикаландырылған кешендер мен жабдықталған лавалардың саны 2 еседен астам өсті, тазарту забойларының саны 186-дан 153-ке кеміді. Бір шахтаға түсетін қуат 1,5 есеге артты. Көмір шығаруда жұмысшының еңбек өнімділігі 39,2%-ға көбейді. Техникалық алға басудың арқасында көмір шығару едөуір өсті. Комбинат орнына «Қарағандыкөмір» бірлестігі құрылуына байланысты көмір трестері таратылды, оның құрамына шахталар, Қушоқы разрезі, байыту ф-қалары, жүк тиеу-транспорт басқармасы, «ҚарағандыэнергоКөмір» кәсіпорны өндірістік автотранспорттың, мамандандырылған шахта монтаж басқармасы (СШМУ), «Қарағанды Көмір құрынысы» тресі салынып жатқан шахталардың біріккен дирекциясы, материалдық-техникалық жабдықтау басқармасы, эксперименттік зауыты бар Бүкілодақтық ғыл.-зерттеу жобалау-қонструкторлық көмір институты (КНИУИ) кірді. Шахтинск орталық электр механикалық шеберханалар негізінде стандартты емес және шағын механизаңия зауыты, Орталық көмір химия лабораториясы мен шахталардың, разрездердің және байыту фабрикаларының техн. бақылау бөлімдерінің негізінде көмірдің сапасы мен стандарттарға бақылау жасайтын басқарма құрылды. 1988 ж.52,4 млн т көмір өндірілді. Кокстелетін көмірлер шығару жоспары орындалды. Ашық әдіспен көмір шығару қарқынды жүргізілді. Бөрілі кенішінде барлау пайдалану жұмыстары кеңінен өрістеді.
«Молодежный» разрезі салынды, мұнда сол кезде жылына 5 млн т-ға жуық Көмір өндірілді. Осы разрезді игерген кезден бері (1981) тұтынушыларға 40 млн т-дан астам отын жөнелтілді. 11 бесжылдықта Қарағандының бат. қарай 300 км жерде орналасқан Шұбаркөл кен орнын барлау және игеру жұмыстары жүргізілді. Оның көмірі энергет. және коммуналдық тұрмыстық мұқтаждарға және химия өнеркәсібі үшін шикізат ретінде пайдаланылды. Қоры 1,5-1,8 млрд т-дай деп бағаланды. 1988 ж. «Қарағандыкөмірдің» құрамында 26 шахта, 3 Көмір разрезі, 8 байыту ф-касы, кен-шахта және кен транспорты жабдықтарын ендіру жене жендеу жөніндегі 4 зауыт, «Қарағандыкөмір» құрылысы тресі (14 кәсіпорын), «Қарағандыэнергокөмір» кәсіпорны, «Арнайы шахта монтаж газсыздандыру» басқармасы және 10-нан астам әр түрлі мекемелер болды. «Қарағандыкөмірдің» шахталарында тазалау жұмыстары кешенді механикалзндыру түрінде жүргізілді. Көмірді механикаландырылған кешендер шығарудың үлес салмағы 97,9%-ға жетті, «Қарағандыкөмірдің» шахталарында 122 кешенді-механикаландырылған забойлар жұмыс істеді. Олардың 62-і жаңа техникалық дәрежедегі КМ130, ОКП70, МК75, «Пиома» кешендерімен жабдықталды. Көмір өнеркәсібі бассейнінде тұңғыш рет кен-монтаж ендірісінің прогрестік технологиясы мен оны ұйымдастыру енгізілді. Бұл барлық көмір шахталарының кешенді-механикаландырылған лаваларды монтаждау жұмыстарын орындауды орталықтандыруды қамтамасыз етті, бірегей шахтааралық технологиялық кешен салынды. Бассейннің шахталарында механикаландырылған кешендердің жұмыстарының тиімділігі мен сенімділігін арттыру үшін КНИУИ және т. б. ғылыми ұйымдар жасаған прогрестік технологиялық схемалары кеңінен енгізілді.
1986 жылға дейін 12 мына лэм орден және медальдармен, оның ішінде Ленин орденімен 75 адам, Октябрь революциясы орденімен 72, Еңбек Қызыл Ту орденімен 151 апам марапатталды, 24 адамға Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. 16 КСРО Мемлекеттік сыйл., 10 Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты болды. Құрметті шахтер атағына 4441, «Шахтер даңқы» белгісінің толық иегері 295 адам.
«Қарағандыкөмір» шахталарында бірнеше рет Көмір шығару мен кен проходкалаудың дүниежүзілік, бүкілодақтық, респ., бассейндік рекордтары дүниеге келді. «Қарағандыкөмір» учаскелерінің ең тандаулы ұжымдары 1972 жылдан бастап «бесжүзмыңыншылардың» Социалистік жарысына қатысып, жылына 500 мың т Көмір өндірді. 1973 ж. бастап кен проходкалау бригадалары 3500-5000 м кен қазындыларын даярлады. Көмір өндіретін учаскелердің жекелеген ұжымдары миллиондық межеге шығып, проходкалау жұмыстары 6ОО м-ге жетті. 11-бесжылдықта (1981-85) «Қарағандыкөмір» бірлестігінде 776 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді. Шахтерлерге 7680 орындық 85 асхана,35 буфет қызмет көрсетті. Жер астында жұмыс істейтін 14.500 адам ыстық тамақпен қамтамасыз етілді. 6 санаторий-профилакторий (жылына 11 мың адам), «Жартас» санаторийі (320 төсек), «Шахтер» демалыс үйі (260 орын) жұмыс істеді. Бірлестік-1976 ж. Октябрь революциясы орденімен марапатталды. «Қарағандыкөмір» бірлестігін әр жылдары Социалистік Еңбек Ерлері В. Т. Шибаев, П. М. Трухин, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаттары Н. А. Дрижд, А. Г. Саламатин басқарды. Қайта құру, қоғамды демократияландыру кезеңі мен тәуелсіздіктің бастапқы жылдарында бұрынғы байланыстардың үзілуі, нарықтық қатынастарға кешуге орай, Қ. ұжымы қиын жағдайда тап болды. 1989 ж. кеншілер ереуілі етек жайды (қ. Қарағанды кеншілерінің ереуілі). 1992 жылдан мемлекет кәсіпорындарға дотация беруін тоқтатты. Көмірге сұраныс 1994 ж. 1991 жылмен салыстырғанда 2,5 төмендеді, 1995 ж. 14,4 млн тоннаға зорға жетті. Кеншілер дүркін-дүркін ереуілдерге шығып тұрды. Қ. басшысы Г. Презент өзін-өзі ақтамайтын және көмір қоры аз шахталарды, мысалы, «Топар», «Степная», «Дубовка», «Майқұдық», «Северная» шахталарын жапты. 1995 ж. Үкімет қаулысымен «Қарағандыкөмір» бірнеше дербес құрылымдарға бөлінді: «Қарағандышахтакөмір» РМК құрылып, оның құрамында ЗЗ кәсіпорын болды, 5 шахта кәсіпорылға берілді, 27 кәсіпорын дербестік алды, әлеуметтік-мәдени сипаттағы 28 кәсіпорын жергілікті биліктің қолына көшті. Көмір разрездері жеке белініп шыққандықтан РМК кредиторлық қарыздары кебейді, жұмысшыларға жалақы төлей алмады. Осындай қиын кезенде ҚР Үкіметі 26.06.1996 ж. «Испат-Қармет» АҚ (қазіргі «МитталСтилТеміртау» АҚ) келіссөз жүргізіп, 15 шахта мен оларға қызмет көрсететін 12 кәсіпорынды меншігіне берді. Көмір департаменті құрылған сон инвестициялар құйып, шахта қорын толықтыруға жағдай жасалды. Үзілген байланыстар қалпына келтірілді.
Дереккөздер
- Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қaragandykomir 1974 1991 zh KSRO komir onerkәsibi min nin komir ondiru zhonindegi ordendi Қaragandy ondiristik birlestigi 1930 zh kurylgan 1930 34 zhyldary Қaragandy Memlekettik tresi 1934 1965 zh Қaragandy komir tresi Қaragandy komir kombinaty 1965 1970 zh ҚazKSR Komir onerkәsibi baskarmasy 1970 74 zh Қaragandy komir Memlekettik tas komir kombinaty 1931 zh Қaragandynyn komir kenderinin negizinde KSRO nyn kuatty үshinshi komir bazasyn zhasau kolga alyndy Onyn kurylysyn salgan kezde Қaragandyga eldin enbekshileri kaltkysyz tuyskandyk kemek korsetti Mәskeu zhәne Mәskeu oblysynyn zhumysshylarynyn bastamasy bojynsha iri onerkәsiptik ekonomikalyk ortalyktardyn Қazakstan enerkәsibine onyn ishinde Қaragandy komir bassejnine ondiristik tehnikalyk kamkorlyk zhasauynyn negizi kalandy Mәskeudin үlgisimen Leningrad partiya ujymy men zhumysshy taby ozinin dostyk komegin keninen eristetti Olar tehnika men zhabdyktar zhoneltti bilikti zhumysshylar men inzhenerlik tehnikalyk kyzmetkerlerin zhiberdi kazaktyn bolashak maman kadrlaryn okytyp үjretti 1931 zh kyrkүjekte Doneckinin Қaragandyga kamkorlyk zhasaudyn eki onkүndigin otkizdi Қaragandy bassejni үshin mehanizmder men aspaptar zhinau zhoninde arnajy brigadalar kuryldy Қaragandyda zhumys isteuge shahterlerdi erikti tүrde zhinau zhariyalandy Donbastan Қaragandyga tek kana 1931 32 zhyldary 600 bilikti zhumysshy inzh tehn kyzmetkerleri keldi Elimizge aty әjgili Doneck shahteri әri iri ujymdastyrushy K O Gorbachev Қazakkomir kurylysy tresin baskardy 3 komir bazasynyn kurylysy tez karkynmen zhүrgizildi 1931 36 zhyldary zher betine zhakyn zhatkan komir kabattaryn barlau isine pajdalanylatyn shahtalar salyndy Munda shahtanyn 1015 zh kyzmet etetindigi eseptelindi irgesi kalangan 22 shahta tolygymen komiri ondirilgenge dejin pajdalanyldy 1937 1941 zh bassejnnin ken ornyn zhedel tүrde ondeu әri karaj zhalgasty Өnerkәsiptik ajmaktyn tүpkilikti barlangan korlary negurlym kaupi onimdiligi mejlinshe zhogary koteru kurylgylary men zher үsti keshenderi bar shahtalar saluga mүmkindik berdi 1940 zh 20 shahta men 1 razrez zhumys istedi bularda sol zhyly 6 3 mln t komir ondirildi Zhana ken tehnikasyn ojdagydaj koldanudyn zhәne bilikti zhumysshylar men inzh tehn kadrlardyn үnemi tolyktyrylyp otyrudyn arkasynda 1940 zh ayagyna karaj enbek onimdiligi 1933 zhylmen salystyrganda Z eseden astam arttyru kamtamasyz etildi Ұly Otan sogysy zhyldary 1941 45 Қaragandy elimizdin en basty komir bazalarynyn birine ajnaldy Қaragandykomir Donbastan koshirilip әkelingen 10 myn bilikti zhumysshylar men mamandardy kabyldap ornalastyrdy A G Stahanov 31 shahtanyn bastygy boldy Zhana shahtalar salynyp eskileri kajta zhabdyktaldy 1942 zh nauryzda Қaragandykomir odaktyk tresinin zhүjesinde Stalin Lenin Kirov ruda baskarmalary 20 6 1942 zhyldan trester ujymdastyryldy bulardyn karamagynda zhumys istep otyrgan 24 zhәne salynyp zhatkan 15 shahta boldy Ұly Otan sogysy zhyldary bassejnde 45 mln 899 myn t komir ondirildi Munyn ozi 1856 1940 zh aralygynda ondirilgen komirden 1 5 ese artyk edi Қaragandykomir damygan onerkәsipti sharuashylykka ie bola otyryp sogystan kejingi kezenge ayak basty Қaragandy enbekshileri azat etilgen audandardy sondaj ak Қaragandykomir kombinaty Donbasty kalpyna keltirudi kamkorlykka aldy Қaragandy kәsiporyndary ogan tүrli tehnika men ken shahta zhabdyktaryn zhoneltti Donbasta turakty zhumys isteu үshin 550 basshy partiya zhәne kenes kyzmetkeri 1300 den astam maman shahterler inzhenerler men tehnikter zhiberildi Ukrainaga bargan Қaragandy zhumysshylary men mamandary kiragan shahtalardy kәsiporyndar men transportty kajta kalpyna keltiru zhumystaryna katysty Қaragandy komir onerkәsibi kyzmetkerlerinin aldynda sogystan kejingi Socialistik kurylysta zor mүmkindikter ashyldy Қaragandykomir kenshileri stahanovshylar men kop mynynshylardyn zhinaktagan tәzhiribesin pajdalana otyryn Donbastyn ozi tәrizdes kәsiporyndarymen beszhyldyktardyn tapsyrmalaryn merziminen buryn oryndau zholyndagy Socialistik zharysty oristetti 1945 zh osy shahtanyn mehanigi S S Makarov onerkәsiptik zhagdajda ken alymdy kombajn zhasap synaktan otkizdi osynyn negizinde enimd zhogary birsypyra mashinalar zhasaldy Zhana shahtalar men bajytu fabrikalaryn salu zhumys istep turgan Komir kәsiporyndaryn kajta zhabdyktau usak ondiristi irilerine biriktiru esebinen shahta koryn zhanartu bastaldy 1 2 zhyldan bastap Қaragandy shahtalarynda tar alymdy tehnikalar K 52 M 2K 52 K 58 M KPI 1 KG zhәne t b tazartkysh kombajndar keninen engizile bastady Lavalarda mehanikalandyrylgan zhylzhymaly bekitkishteri bar keshenderdi engizu enbektin kauipsizdigin arttyruga kol enbegin kazhet etegin zhumystar zhojynyp shahterlerdin enbek enimd kobejtuge zhәne shygarynztyn komirdin ezindik kunyn ke mituge mүmkindik berdi 1965 zh nauryzda L K Dandaberttin kompleksti brigadasy Қaragandy tau ken mashinalaryn zhobalau instituty zhasagan Karzgzndy 7 15 kombajnynyn kemegimen 31 zhumys kүninin ishinde 1803 kuma m ken ornyn zhүrip etti 1965 zh Қazakstan Komir onerkәsibi enbek enimdiliginin dәrezhesi zhoninde zhogary zhetistikke zhetip KSRO Komir bassejnderinin arasynda 1 shi oryn aldy Osy zhyldary zhalpy kuaty 19 5 mln t ga zhetetin 14 shahta men razrezder salynyp pajdalanuga berildi Komir kulatudy mehanikalandyru dәrezhesi 1958 zh 68 9 dan 1965 zh 80 ga koterildi 1965 zhylga karaj komir shygarudyn kolemi edouir osti Komir onerkәsibi baskarmasynyn kuramyna Abajkomir Ertiskomir Kirovkomir Oktyabrkomir Sarankomir Shahtinskkomir Қaragandykomirbajytu sondaj ak koptegen komir razrezi ken shahta ken transport elektromehanika zhabdyktaryn zhondeu zhonindegi z ttar kirdi Sogystan kejingi kezende Saran uch sin Sherubaj Nura Tentek komirli audandaryn igeru barysyna karaj 31 uchaskenin uzhymdary tәuliktik komir shygarudyn mynynshy mezhesinen asyp tүsti 1969 1970 zh bassejnde 28 shahta komir razrezi 4 bajytu f sy barlygy 66 mekeme men kәsiporyn zhumys istedi 8 beszhyldykta 1966 1970 zhana shahtalardy saluga zhәne zhumys istep turgandardy kajta zhzbdyktauga 350 mln somnan astam karzhy zhumsaldy Bul zhospardan tys 5 4 mln t otyn ondiruge komir shygarudy tәuligine ortasha 1 shahtaga shakkanda 4710 t ga zhetkizuge komir kulatudy mehanikalandyru zhәne prohodkalau dәrezhesin tiisinshe 92 zhәne 72 6 ga al avtomattandyru dәrezhesin 79 ga koteruge mүmkindik berdi 1971 zh komir shygaru zhonindegi bir zhumysshynyn ortasha ajlyk enbek onimdiligi 72 9 t boldy Irilendiru esebinen shahtalardyn sany 37 den 27 shahtagz dejin azajdy әrbir shahtaga kelegin onim 2337 t ga osti Ken kazu zhүjesi men tehnologiyalyk zhetildiru shahta koryn kajta kuru ken zhumystaryn shogyrlandyru arkasynda shahtanyn sany ekige kyskardy orbir kәsiporynnyn shahtanyn ondiristik kuaty 31 7 ga artty sonymen birge shahtanyn үstindegi zhumystyn enbek shygyny kemidi Osy kezen aralygynda mehanikalandyrylgan keshender men zhabdyktalgan lavalardyn sany 2 eseden astam osti tazartu zabojlarynyn sany 186 dan 153 ke kemidi Bir shahtaga tүsetin kuat 1 5 esege artty Komir shygaruda zhumysshynyn enbek onimdiligi 39 2 ga kobejdi Tehnikalyk alga basudyn arkasynda komir shygaru edouir osti Kombinat ornyna Қaragandykomir birlestigi kuryluyna bajlanysty komir tresteri taratyldy onyn kuramyna shahtalar Қushoky razrezi bajytu f kalary zhүk tieu transport baskarmasy ҚaragandyenergoKomir kәsiporny ondiristik avtotransporttyn mamandandyrylgan shahta montazh baskarmasy SShMU Қaragandy Komir kurynysy tresi salynyp zhatkan shahtalardyn birikken direkciyasy materialdyk tehnikalyk zhabdyktau baskarmasy eksperimenttik zauyty bar Bүkilodaktyk gyl zertteu zhobalau konstruktorlyk komir instituty KNIUI kirdi Shahtinsk ortalyk elektr mehanikalyk sheberhanalar negizinde standartty emes zhәne shagyn mehanizaniya zauyty Ortalyk komir himiya laboratoriyasy men shahtalardyn razrezderdin zhәne bajytu fabrikalarynyn tehn bakylau bolimderinin negizinde komirdin sapasy men standarttarga bakylau zhasajtyn baskarma kuryldy 1988 zh 52 4 mln t komir ondirildi Koksteletin komirler shygaru zhospary oryndaldy Ashyk әdispen komir shygaru karkyndy zhүrgizildi Borili kenishinde barlau pajdalanu zhumystary keninen oristedi Molodezhnyj razrezi salyndy munda sol kezde zhylyna 5 mln t ga zhuyk Komir ondirildi Osy razrezdi igergen kezden beri 1981 tutynushylarga 40 mln t dan astam otyn zhoneltildi 11 beszhyldykta Қaragandynyn bat karaj 300 km zherde ornalaskan Shubarkol ken ornyn barlau zhәne igeru zhumystary zhүrgizildi Onyn komiri energet zhәne kommunaldyk turmystyk muktazhdarga zhәne himiya onerkәsibi үshin shikizat retinde pajdalanyldy Қory 1 5 1 8 mlrd t daj dep bagalandy 1988 zh Қaragandykomirdin kuramynda 26 shahta 3 Komir razrezi 8 bajytu f kasy ken shahta zhәne ken transporty zhabdyktaryn endiru zhene zhendeu zhonindegi 4 zauyt Қaragandykomir kurylysy tresi 14 kәsiporyn Қaragandyenergokomir kәsiporny Arnajy shahta montazh gazsyzdandyru baskarmasy zhәne 10 nan astam әr tүrli mekemeler boldy Қaragandykomirdin shahtalarynda tazalau zhumystary keshendi mehanikalzndyru tүrinde zhүrgizildi Komirdi mehanikalandyrylgan keshender shygarudyn үles salmagy 97 9 ga zhetti Қaragandykomirdin shahtalarynda 122 keshendi mehanikalandyrylgan zabojlar zhumys istedi Olardyn 62 i zhana tehnikalyk dәrezhedegi KM130 OKP70 MK75 Pioma keshenderimen zhabdyktaldy Komir onerkәsibi bassejninde tungysh ret ken montazh endirisinin progrestik tehnologiyasy men ony ujymdastyru engizildi Bul barlyk komir shahtalarynyn keshendi mehanikalandyrylgan lavalardy montazhdau zhumystaryn oryndaudy ortalyktandyrudy kamtamasyz etti biregej shahtaaralyk tehnologiyalyk keshen salyndy Bassejnnin shahtalarynda mehanikalandyrylgan keshenderdin zhumystarynyn tiimdiligi men senimdiligin arttyru үshin KNIUI zhәne t b gylymi ujymdar zhasagan progrestik tehnologiyalyk shemalary keninen engizildi 1986 zhylga dejin 12 myna lem orden zhәne medaldarmen onyn ishinde Lenin ordenimen 75 adam Oktyabr revolyuciyasy ordenimen 72 Enbek Қyzyl Tu ordenimen 151 apam marapattaldy 24 adamga Socialistik Enbek Eri atagy berildi 16 KSRO Memlekettik syjl 10 Қazak KSR Memlekettik syjlygynyn laureaty boldy Қurmetti shahter atagyna 4441 Shahter danky belgisinin tolyk iegeri 295 adam Қaragandykomir shahtalarynda birneshe ret Komir shygaru men ken prohodkalaudyn dүniezhүzilik bүkilodaktyk resp bassejndik rekordtary dүniege keldi Қaragandykomir uchaskelerinin en tandauly uzhymdary 1972 zhyldan bastap beszhүzmynynshylardyn Socialistik zharysyna katysyp zhylyna 500 myn t Komir ondirdi 1973 zh bastap ken prohodkalau brigadalary 3500 5000 m ken kazyndylaryn dayarlady Komir ondiretin uchaskelerdin zhekelegen uzhymdary milliondyk mezhege shygyp prohodkalau zhumystary 6OO m ge zhetti 11 beszhyldykta 1981 85 Қaragandykomir birlestiginde 776 myn sharshy metr turgyn үj pajdalanuga berildi Shahterlerge 7680 oryndyk 85 ashana 35 bufet kyzmet korsetti Zher astynda zhumys istejtin 14 500 adam ystyk tamakpen kamtamasyz etildi 6 sanatorij profilaktorij zhylyna 11 myn adam Zhartas sanatoriji 320 tosek Shahter demalys үji 260 oryn zhumys istedi Birlestik 1976 zh Oktyabr revolyuciyasy ordenimen marapattaldy Қaragandykomir birlestigin әr zhyldary Socialistik Enbek Erleri V T Shibaev P M Truhin KSRO Memlekettik syjlygynyn laureattary N A Drizhd A G Salamatin baskardy Қajta kuru kogamdy demokratiyalandyru kezeni men tәuelsizdiktin bastapky zhyldarynda buryngy bajlanystardyn үzilui naryktyk katynastarga keshuge oraj Қ uzhymy kiyn zhagdajda tap boldy 1989 zh kenshiler ereuili etek zhajdy k Қaragandy kenshilerinin ereuili 1992 zhyldan memleket kәsiporyndarga dotaciya beruin toktatty Komirge suranys 1994 zh 1991 zhylmen salystyrganda 2 5 tomendedi 1995 zh 14 4 mln tonnaga zorga zhetti Kenshiler dүrkin dүrkin ereuilderge shygyp turdy Қ basshysy G Prezent ozin ozi aktamajtyn zhәne komir kory az shahtalardy mysaly Topar Stepnaya Dubovka Majkudyk Severnaya shahtalaryn zhapty 1995 zh Үkimet kaulysymen Қaragandykomir birneshe derbes kurylymdarga bolindi Қaragandyshahtakomir RMK kurylyp onyn kuramynda ZZ kәsiporyn boldy 5 shahta kәsiporylga berildi 27 kәsiporyn derbestik aldy әleumettik mәdeni sipattagy 28 kәsiporyn zhergilikti biliktin kolyna koshti Komir razrezderi zheke belinip shykkandyktan RMK kreditorlyk karyzdary kebejdi zhumysshylarga zhalaky tolej almady Osyndaj kiyn kezende ҚR Үkimeti 26 06 1996 zh Ispat Қarmet AҚ kazirgi MittalStilTemirtau AҚ kelissoz zhүrgizip 15 shahta men olarga kyzmet korsetetin 12 kәsiporyndy menshigine berdi Komir departamenti kurylgan son investiciyalar kujyp shahta koryn tolyktyruga zhagdaj zhasaldy Үzilgen bajlanystar kalpyna keltirildi DerekkozderҚaragandy Қaragandy oblysy Enciklopediya Almaty Atamura 2006 ISBN 9965 34 515 5Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz