Бақбақ (лат. Taraxacum) – астралылар тұқымдасына жататын көп жылдық, кейде бір не екі жылдық шөптесін өсімдіктер. Қазақстанда 59 түрі бар, оның 23-і сирек кездесетін эндемик өсімдіктер болып саналады. Ең көп тарағандары: (T. offіcіnale), көксағыз бақбағы (T. kok-saghyz). Олар шалғынды, көгалды жерлерде, жол жиегінде, тау бөктерлерінде өседі. Биіктігі 4 — 30 см-дей, сабағы қуыс, жапырақсыз, тықыр, сүтті шырынды болады. Жапырақтары пішіндес, жиегі тегіс, тамыр мойнына айнала шоғырланады. Гүлдері қос жынысты, сары түсті, тостағанша дөңгеленіп сабақ ұшында орналасады. Сәуір — мамыр айларында гүлдейді, мамыр — маусымда жеміс береді. Жемісі — дәнек, ол желмен тарайды. Бақбақтың тамыры мен сабағы дәрілік мақсатқа қолданылады, сондай-ақ, мал азығына, тағамға пайдаланылады.
Бақбақ | ||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Емдік қасиеті
Кәдімгі бақбақ – көктемнің тұңғышы, халық оны атам заманнан қадіртұтып, сүйіспенші- лікпен «жер күні»,«денсаулық эликсирі» деп атаған. Бақбақтың емдік қасиетін Ежелгі Гре- цияда ерте білген және оны араб медицинасы кеңінен қолданған.Көптеген елдерде ( Швейцарияда, Чехияда, Словакияда ) бақбақ тағамдық өсімдік ретінде өте бағалы, ал Францияда егіп өсіреді. Оның әлі өркендеп жетпеген, француздар « писанли » ( pissentli ) деп атайтын, жас жапырақтары ерте көктемде витаминді салат үшін пайдаланады. Тұқымдастың латын- ша « taraxic » ― көз ауруы атынан алынған, өйткені орта ғасырда дәрігерлер сол ауруды осы өсімдікпен емдеп жазған көрінеді. « tarassein » ― тыныштандыру деген сөздің басқа да туындылары болуы мүмкін. Бақбақтың жапырақтарында каротиноидтық заттар. С және В2 витаминдері бар, ал тез сіңетін кальций, фосфор, темір, магний, марганец тұздарының көптеген жапырықты көкөніс- тердегінен көбіне асып түседі. Жапырақтарынан және гүл сабақшаларынан қант ― инозит табылған. Тамырлары мен жапырақтарындағы сүтсымақта шырыш және ащы зат ― глико- зид тараксацин бар. Тамырларында крахмалдың орнына, әсіресе күзде, 25% дейін инулин жиналады. Жапырақтарындағы ашқылтым дәмінен құтылу үшін жапырақтарды әбден ағарғанға дейін сабанмен бүркейді, немесе жапырақтың кесінділерін 30 мин тұзды суда ұстайды, аш- қылтым дәмі қайтқанда және қуырғанда кетеді. Тағамға, әсіресе көктем кезінде, маринадталған гүл сабақшаларын да пайдаланады, ал қуырған тамырларын кофе орнына ішеді. Емдік мақсатқа жапырақтары мен тамырларының сөлін тәбет ашатын,асқортуды жақсартатын және қан тазартатын дәрі ретінде пайдаланады. Бақбақтан істелген тағам бауырды жақсартады және зат алмасуды дұрыстайды деген ұйғарым бар. Әр түрлі халықтың медицинасында тамыр мен құрғақ шөптің қайнатпасын асқазанның әр түрлі ауруларына, өт айдайтын,іш босататын, қақырық түсіретін дәрі ретінде, сондай-ақ май толық сіңбегенде қолданады.Атеросклерозды, анемияны емдеуге де болады.Тамырдан істелген ұнтақтар әр түрлі тері ауруларына және пигмент дақтарын кетіруге пайдаланады.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;
- Шаңырақ энциклопедияся
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bakbak lat Taraxacum astralylar tukymdasyna zhatatyn kop zhyldyk kejde bir ne eki zhyldyk shoptesin osimdikter Қazakstanda 59 tүri bar onyn 23 i sirek kezdesetin endemik osimdikter bolyp sanalady En kop taragandary T officinale koksagyz bakbagy T kok saghyz Olar shalgyndy kogaldy zherlerde zhol zhieginde tau bokterlerinde osedi Biiktigi 4 30 sm dej sabagy kuys zhapyraksyz tykyr sүtti shyryndy bolady Zhapyraktary pishindes zhiegi tegis tamyr mojnyna ajnala shogyrlanady Gүlderi kos zhynysty sary tүsti tostagansha dongelenip sabak ushynda ornalasady Sәuir mamyr ajlarynda gүldejdi mamyr mausymda zhemis beredi Zhemisi dәnek ol zhelmen tarajdy Bakbaktyn tamyry men sabagy dәrilik maksatka koldanylady sondaj ak mal azygyna tagamga pajdalanylady BakbakDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy AsteraceaeKishi tukymdasy Tajpasy Kishi tajpasy Tegi TaraxacumEmdik kasietiKәdimgi bakbak koktemnin tungyshy halyk ony atam zamannan kadirtutyp sүjispenshi likpen zher kүni densaulyk eliksiri dep atagan Bakbaktyn emdik kasietin Ezhelgi Gre ciyada erte bilgen zhәne ony arab medicinasy keninen koldangan Koptegen elderde Shvejcariyada Chehiyada Slovakiyada bakbak tagamdyk osimdik retinde ote bagaly al Franciyada egip osiredi Onyn әli orkendep zhetpegen francuzdar pisanli pissentli dep atajtyn zhas zhapyraktary erte koktemde vitamindi salat үshin pajdalanady Tukymdastyn latyn sha taraxic koz auruy atynan alyngan ojtkeni orta gasyrda dәrigerler sol aurudy osy osimdikpen emdep zhazgan korinedi tarassein tynyshtandyru degen sozdin baska da tuyndylary boluy mүmkin Bakbaktyn zhapyraktarynda karotinoidtyk zattar S zhәne V2 vitaminderi bar al tez sinetin kalcij fosfor temir magnij marganec tuzdarynyn koptegen zhapyrykty kokonis terdeginen kobine asyp tүsedi Zhapyraktarynan zhәne gүl sabakshalarynan kant inozit tabylgan Tamyrlary men zhapyraktaryndagy sүtsymakta shyrysh zhәne ashy zat gliko zid taraksacin bar Tamyrlarynda krahmaldyn ornyna әsirese kүzde 25 dejin inulin zhinalady Zhapyraktaryndagy ashkyltym dәminen kutylu үshin zhapyraktardy әbden agarganga dejin sabanmen bүrkejdi nemese zhapyraktyn kesindilerin 30 min tuzdy suda ustajdy ash kyltym dәmi kajtkanda zhәne kuyrganda ketedi Tagamga әsirese koktem kezinde marinadtalgan gүl sabakshalaryn da pajdalanady al kuyrgan tamyrlaryn kofe ornyna ishedi Emdik maksatka zhapyraktary men tamyrlarynyn solin tәbet ashatyn askortudy zhaksartatyn zhәne kan tazartatyn dәri retinde pajdalanady Bakbaktan istelgen tagam bauyrdy zhaksartady zhәne zat almasudy durystajdy degen ujgarym bar Әr tүrli halyktyn medicinasynda tamyr men kurgak shoptin kajnatpasyn askazannyn әr tүrli aurularyna ot ajdajtyn ish bosatatyn kakyryk tүsiretin dәri retinde sondaj ak maj tolyk sinbegende koldanady Aterosklerozdy anemiyany emdeuge de bolady Tamyrdan istelgen untaktar әr tүrli teri aurularyna zhәne pigment daktaryn ketiruge pajdalanady Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 II tom Shanyrak enciklopediyasyaBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet