Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Эйнштейний (лат. Eіnsteіnіum; Es) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы жасанды жолмен алынған радиоактивті химиялдық элемент; ат. н. 99, ат. м. 252; актиноидтар тобына жатады. Эйнштейнийді Сиборг бастаған американ ғалымдары 1952 жылы өнімдерін зерттеу барысында бөліп алып, А.Эйнштейннің құрметіне атаған (1955). Уран 238U изотопы 15 нейтрон сіңіріп, жеті ыдырауға ұшырағанда 253Es изотопы түзіледі.
| |||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Радиоактивті күміс металл  | |||||
| Атом қасиеті | |||||
| Атауы, символ, нөмірі | Эйнштейний, 99 | ||||
| Топ типі | |||||
| Топ, период, блок | III, 7, f | ||||
| Атомдық масса () | |||||
| Электрондық конфигурация | [Rn] 5f11 7s2 | ||||
| Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 32, 29, 8, 2 | ||||
| Атом радиусы | 292 | ||||
| Химиялық қасиеттері | |||||
| 1,3 (Полинг шкаласы) | |||||
| Es←Es3+ −2,0 В | |||||
| Тотығу дәрежелері | +2, +3, +4 | ||||
| (бірінші электрон) | |||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||
| Термодинамикалық фаза | |||||
| Тығыздық () | 13,5 г/см³ | ||||
| Балқу температурасы | 1133 К (860 °C, 1580 °F) | ||||
| Қайнау температурасы | 1269 К (996 °C, 1825 °F) | ||||
| Басқа да қасиеттері | |||||
| 7429-92-7 | |||||
Эйнштейнийді жасанды жолмен алуға болады, ол үшін уранды нейтронмен немесе иондармен атқылайды: 238U(N14 6n) 246Es. Эйнштейний элементінің 19 изотопы бар, оның сегізі ауыр иондар, -бөлшектер және арқылы алынған. Эйнштейнийдің 247Es изотопы 1967 жылы Дубно қаласында синтезделген. Ең тұрақты изотопы 254Es (T1/2 = 280 тәулік). Химиялық, физикалық-механикалық қасиеттері аз зерттелген Эйнштейнийді 3 валентті LaF3, La(OH)3 қосылыстарын басқа элементтермен бірге тұнбаға түсіру және ион алмастыру арқылы жеке күйінде бөліп алады. Эйнштейний басқа элементтерді синтездеуде пайдаланылады. Оның 253Es изотопынан менделевий алынады.
Тарихы
Эйнштейний 1952 жылы желтоқсанда Эви Майк сынағы нәтижесіндегі радиоактивті жаңбырдан табылды. Элемент Альберт Эйнштейннің атымен аталған.
1961 жылы салмағы 0,01 мкг болатын эйнштейннің макроскопиялық бірінші үлгісі алынды.
Алу жолдары
Эйнштейн-247 америций-241 көміртек иондарымен, сондай-ақ уран-238 азот иондарымен бомбалау арқылы алынады.
Эйнштейн-248 калифорний-249 дейтерий иондарымен бомбалау арқылы алуға болады[6].
Атомдық нөмірлері 249-дан 252-ге дейінгі изотоптар альфа бөлшектерімен беркелий-249 сәулелену арқылы синтезделеді.
Эйнштейн-253 Калифорния-252 нысанасын термиялық нейтрондармен бомбалау арқылы өндіріледі.
Физикалық және химиялық қасиеттері
Қосылыстарда эйнштейн +2 және +3 тотығу дәрежесін көрсетеді. Мысал ретінде оның иодиді химиялық формуласы EsI3 (кәріптас қатты зат) болып табылады.
Кәдімгі сулы ерітіндіде эйнштейн ең тұрақты түрінде Es3+ иондары түрінде болады (жасыл түс береді). +2 тотығу дәрежесі бар галогенидтерді сутегімен +3 тотығу дәрежесімен сәйкес галогенидті тотықсыздандыру арқылы дайындауға болады[10]. Эйнштейн оксигалидтері үш валентті галогенді су буының және сәйкес галогенсутектің қоспасымен қыздыру арқылы дайындалуы мүмкін[11].
Эйнштейн — күміс түсті металл; алтыбұрышты құрылымда кристалданатын жеңіл актинидтерден (Am, Cm, Bk, Cf) айырмашылығы, текше жүйенің кристалдарын (беттік орталық тор), Fm3m кеңістік тобының, ұяшық параметрлері a = 0,575 нм құрайды. Эйнштейннің бөлме температурасындағы тығыздығы 8,84 г/см3, оның лантанидтер тобындағы гомологының тығыздығына жақын – гольмий (8,79 г/см3) және актинидтер тобындағы көрші элементтің тығыздығы – калифорнийдің (15,1 г) жартысына жуығы. /см3). Эйнштейн — жұмсақ металл, оның икемділік модулі 15 МПа — сілтілі емес металдар арасындағы ең төменгі мәндердің бірі. Балқу температурасы — 860 °C. Салыстырмалы түрде жоғары құбылмалылықпен сипатталады. Парамагниттік.
EsF3 литиймен тотықсыздану арқылы алуға болады.
Көптеген қатты эйнштейн қосылыстары синтезделген және зерттелген, мысалы, Es2O3, EsCl3, EsOCl, EsBr2, EsBr3, EsI2 және EsI3.
Пайдаланылған әдебиет
- Қазақ энциклопедиясы, 10 том;
- Ашық энциклопедия
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ejnshtejnij lat Einsteinium Es elementterdin periodtyk zhүjesinin III tobyndagy zhasandy zholmen alyngan radioaktivti himiyaldyk element at n 99 at m 252 aktinoidtar tobyna zhatady Ejnshtejnijdi Siborg bastagan amerikan galymdary 1952 zhyly onimderin zertteu barysynda bolip alyp A Ejnshtejnnin kurmetine atagan 1955 Uran 238U izotopy 15 nejtron sinirip zheti ydyrauga ushyraganda 253Es izotopy tүziledi 99 Kalifornij Ejnshtejnij FermijHo Es Upt Periodicheskaya sistema elementov99 EsZhaj zattyn syrtky bejnesiRadioaktivti kүmis metallAtom kasietiAtauy simvol nomiriEjnshtejnij 99Top tipiAktinoidtarTop period blokIII 7 fAtomdyk massa 252 252 083 m a b g mol Elektrondyk konfiguraciya Rn 5f11 7s2Қabykshalar bojynsha elektrondar2 8 18 32 29 8 2Atom radiusy292Himiyalyk kasietteri1 3 Poling shkalasy Es Es3 2 0 V Es Es2 2 2 VTotygu dәrezheleri 2 3 4 birinshi elektron 619 kDzh mol eV Zhaj zattyn termodinamikalyk kasietteriTermodinamikalyk fazaҚatty deneTygyzdyk 13 5 g sm Balku temperaturasy1133 K 860 C 1580 F Қajnau temperaturasy1269 K 996 C 1825 F Baska da kasietteri7429 92 7Ejnshtejnij Es Ejnshtejnijdi zhasandy zholmen aluga bolady ol үshin urandy nejtronmen nemese iondarmen atkylajdy 238U N14 6n 246Es Ejnshtejnij elementinin 19 izotopy bar onyn segizi auyr iondar bolshekter zhәne arkyly alyngan Ejnshtejnijdin 247Es izotopy 1967 zhyly Dubno kalasynda sintezdelgen En turakty izotopy 254Es T1 2 280 tәulik Himiyalyk fizikalyk mehanikalyk kasietteri az zerttelgen Ejnshtejnijdi 3 valentti LaF3 La OH 3 kosylystaryn baska elementtermen birge tunbaga tүsiru zhәne ion almastyru arkyly zheke kүjinde bolip alady Ejnshtejnij baska elementterdi sintezdeude pajdalanylady Onyn 253Es izotopynan mendelevij alynady TarihyEjnshtejnij 1952 zhyly zheltoksanda Evi Majk synagy nәtizhesindegi radioaktivti zhanbyrdan tabyldy Element Albert Ejnshtejnnin atymen atalgan 1961 zhyly salmagy 0 01 mkg bolatyn ejnshtejnnin makroskopiyalyk birinshi үlgisi alyndy Alu zholdaryEjnshtejn 247 americij 241 komirtek iondarymen sondaj ak uran 238 azot iondarymen bombalau arkyly alynady Ejnshtejn 248 kalifornij 249 dejterij iondarymen bombalau arkyly aluga bolady 6 Atomdyk nomirleri 249 dan 252 ge dejingi izotoptar alfa bolshekterimen berkelij 249 sәulelenu arkyly sintezdeledi Ejnshtejn 253 Kaliforniya 252 nysanasyn termiyalyk nejtrondarmen bombalau arkyly ondiriledi Fizikalyk zhәne himiyalyk kasietteriҚosylystarda ejnshtejn 2 zhәne 3 totygu dәrezhesin korsetedi Mysal retinde onyn iodidi himiyalyk formulasy EsI3 kәriptas katty zat bolyp tabylady Kәdimgi suly eritindide ejnshtejn en turakty tүrinde Es3 iondary tүrinde bolady zhasyl tүs beredi 2 totygu dәrezhesi bar galogenidterdi sutegimen 3 totygu dәrezhesimen sәjkes galogenidti totyksyzdandyru arkyly dajyndauga bolady 10 Ejnshtejn oksigalidteri үsh valentti galogendi su buynyn zhәne sәjkes galogensutektin kospasymen kyzdyru arkyly dajyndaluy mүmkin 11 Ejnshtejn kүmis tүsti metall altyburyshty kurylymda kristaldanatyn zhenil aktinidterden Am Cm Bk Cf ajyrmashylygy tekshe zhүjenin kristaldaryn bettik ortalyk tor Fm3m kenistik tobynyn uyashyk parametrleri a 0 575 nm kurajdy Ejnshtejnnin bolme temperaturasyndagy tygyzdygy 8 84 g sm3 onyn lantanidter tobyndagy gomologynyn tygyzdygyna zhakyn golmij 8 79 g sm3 zhәne aktinidter tobyndagy korshi elementtin tygyzdygy kalifornijdin 15 1 g zhartysyna zhuygy sm3 Ejnshtejn zhumsak metall onyn ikemdilik moduli 15 MPa siltili emes metaldar arasyndagy en tomengi mәnderdin biri Balku temperaturasy 860 C Salystyrmaly tүrde zhogary kubylmalylykpen sipattalady Paramagnittik EsF3 litijmen totyksyzdanu arkyly aluga bolady Koptegen katty ejnshtejn kosylystary sintezdelgen zhәne zerttelgen mysaly Es2O3 EsCl3 EsOCl EsBr2 EsBr3 EsI2 zhәne EsI3 Pajdalanylgan әdebietҚazak enciklopediyasy 10 tom Ashyk enciklopediya Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet