Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Қарадөң батыр және оның ұрпақтары" - Мұрын жырау жырлаған "Қырымның қырық батыры" эпосының топтамасына енетін батырлық жырлар.
Бұл жырларды алғаш рет 1942 жылы Мұрын жырау Сеңгірбайұлының айтуынан ақын М.Хакімжанова жазып алған. Жырларда басталған қазақ халқының қоғамдық, тарихи-әлеуметтік жай-күйі айқын көрініс береді және мен оның қаһарман ұрпақтарының ерлік күрестері суреттеледі. "Қарадөң батыр және оның ұрпақтары" батырлық эпосы топтамасына енетін жырлар:
- "Қарадөң". Көлемі 1000 жолдан тұрады. Жырда Қарадөң батырдың Қараменде, Харазым деген қалмақ хандарымен соғысып жеңген ерліктері баяндалады;
- "Жұбаныш". 1290 жолдан тұратын жырда Қарадөң батырдың әбден қартайған шағында аңсап көрген баласы Жұбаныш батырдыц өз елін шапқан қалмақ ханы Қылышханнан өш алып, Мұнартау деген жердегі қалмақтарды жеңуі, туған жерін жаудан азат етуі сөз болады;
- "Сүйініш". 1560 жолдық жырдың бас кейіпкері - Жұбаныштан туған бала батыр Сүйініштің қалмақ хандарына қарсы соғыстағы ерлік істері әңгімеленеді;
- "Ер Бегіс". Келемі 848 жолдан тұратын жыр батырдың қырық жасқа келгенде туған баласы Ер Бегітің қалмақтарға қарсы жорықтарда көрсеткен батырлық істерін баяндауға арналған.
- "". 704 жол құраған жырда кеш үйленген Бегіс батырдың баласы Көгістің және Бегістің соғыста қаза тапқан досының баласы Тегістің қалмақтармен соғысып, жеңіспен оралуы, достыққа адалдығы айтылады.
- "Тама". Көлемі 680 жол- дан тұратын жыр Көгіс батырдың баласы Таманың қалмақтарды ойсырата жеңіп, көп олжамен оралуы жайлы сыр шертеді.
- "Тана" жыры.
- "Нәрік" жыры.
- "Шора" жыры.
"Қарадөң батыр және оның ұрпақтары" цикліне енетін жырлардың барлық нұсқалары толық, 7-8 буынды жыр үлгісіне құрылған, көркемдігі құнды, суреттеу тілі жатық. Тақырып жағынан бір-бірімен ұқсас болғанымен соғыс көрінісін суреттегенде айырмашылық байқалады, негізгі сюжетке қосымша берілген эпизодтар да әр түрлі. Бұл жырлар алғаш рет "Батырлар жырының" 3-томында (1964), "Ақсауыт" жинағының 2-томында (1977) және "Қазақ халық әдебиеті" коптомдығының 11-томында (1989) жарық корген. Жыр нұсқалары Орталық ғылыми кітапхана қорында сақтаулы.
Дереккөздер
- Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қaradon batyr zhәne onyn urpaktary Muryn zhyrau zhyrlagan Қyrymnyn kyryk batyry eposynyn toptamasyna enetin batyrlyk zhyrlar Bul zhyrlardy algash ret 1942 zhyly Muryn zhyrau Sengirbajulynyn ajtuynan akyn M Hakimzhanova zhazyp algan Zhyrlarda bastalgan kazak halkynyn kogamdyk tarihi әleumettik zhaj kүji ajkyn korinis beredi zhәne men onyn kaһarman urpaktarynyn erlik kүresteri suretteledi Қaradon batyr zhәne onyn urpaktary batyrlyk eposy toptamasyna enetin zhyrlar Қaradon Kolemi 1000 zholdan turady Zhyrda Қaradon batyrdyn Қaramende Harazym degen kalmak handarymen sogysyp zhengen erlikteri bayandalady Zhubanysh 1290 zholdan turatyn zhyrda Қaradon batyrdyn әbden kartajgan shagynda ansap korgen balasy Zhubanysh batyrdyc oz elin shapkan kalmak hany Қylyshhannan osh alyp Munartau degen zherdegi kalmaktardy zhenui tugan zherin zhaudan azat etui soz bolady Sүjinish 1560 zholdyk zhyrdyn bas kejipkeri Zhubanyshtan tugan bala batyr Sүjinishtin kalmak handaryna karsy sogystagy erlik isteri әngimelenedi Er Begis Kelemi 848 zholdan turatyn zhyr batyrdyn kyryk zhaska kelgende tugan balasy Er Begitin kalmaktarga karsy zhoryktarda korsetken batyrlyk isterin bayandauga arnalgan 704 zhol kuragan zhyrda kesh үjlengen Begis batyrdyn balasy Kogistin zhәne Begistin sogysta kaza tapkan dosynyn balasy Tegistin kalmaktarmen sogysyp zhenispen oraluy dostykka adaldygy ajtylady Tama Kolemi 680 zhol dan turatyn zhyr Kogis batyrdyn balasy Tamanyn kalmaktardy ojsyrata zhenip kop olzhamen oraluy zhajly syr shertedi Tana zhyry Nәrik zhyry Shora zhyry Қaradon batyr zhәne onyn urpaktary cikline enetin zhyrlardyn barlyk nuskalary tolyk 7 8 buyndy zhyr үlgisine kurylgan korkemdigi kundy suretteu tili zhatyk Takyryp zhagynan bir birimen uksas bolganymen sogys korinisin surettegende ajyrmashylyk bajkalady negizgi syuzhetke kosymsha berilgen epizodtar da әr tүrli Bul zhyrlar algash ret Batyrlar zhyrynyn 3 tomynda 1964 Aksauyt zhinagynyn 2 tomynda 1977 zhәne Қazak halyk әdebieti koptomdygynyn 11 tomynda 1989 zharyk korgen Zhyr nuskalary Ortalyk gylymi kitaphana korynda saktauly DerekkozderҚazak әdebieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 zhyl ISBN 9965 26 096 6Bul makala kazak әdebieti turaly bastama makala Ony tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz