Биологиялық тотығу

Биологиялық тотығу жөніндегі мəліметтің алғашқы нышандарын тірі ағзалардың қоректі пайдалануындағы ауаның қызметі жайлы ертедегі адамдардың ұғымынан байқауға болады. Мысалы, Леонардо да Винчи (1452-1519) ең алғашқылардың бірі болып ұлы жаңалық ашты, ол жалындап от жанатын ортада ғана тірі ағзалар тіршілік ете алады деген пікір айтты.

Лавуазьеннің теориясы

Биологиялық тотығуды жүйелі түрде зерттеу А.Л.Лавуазьеннің жұмысынан басталды, ол 1780 жылы жануарлардың ауаның оттегін өзіне сіңіріп, көмір қышқыл газын бөліп шығаратынын анықтады. Сол кезден бастап заттардың оттегімен қосылуын тотығу деп, ал оған кері процесті, яғни оттегінің бөлініп шығуын тотықсыздану деп атайтын болды. Кейінірек "тотығу" деген терминді сутегінің бөлініп шығуына да, ал "тотықсыздану" деген терминді сутегінің қосылуына да қолданатын болды. Ақыр соңында электрондардың алмасуына қатысты реакцияларға да осы терминдерді қолдана бастады. Заттың электрондар жоғалтуын тотығу деп, ал электрондарды қосып алуын тотықсықдану деп атайды. Мысалы, темір тотығының (ІІ) электронын жоғалтып, басқа темір тотығына (ІІІ) айналуын тотығу процесі, ал осыған кері процесс - тотықсыздану болады.

Бахтың теориясы

А.Н.Бах теориясының (1897ж.) маңызы зор, ол "оттегінің активтену теориясы" деп аталады. Ол теорияға сəйкес ағзада арнаулы фермент - бар. Ол фермент оттегінің субстратқа қосылуын активтендіреді, сөйтіп асқын тотық түзілуін іске асырады.

Дереккөздер

1. Биохимия. Медицина университеті баспасы. Алматы