Ми қыртысы лат cortex cerebrі адам мен сүтқоректі жануарлардың үлкен ми сыңарларының сыртын жауып тұратын сұр затынан тү

Ми қыртысы, (лат. cortex cerebrі) – адам мен сүтқоректі жануарлардың үлкен ми сыңарларының сыртын жауып тұратын, сұр затынан түзілген қабат.

Сұр заттың қалыңдығы 1 – 5 мм-дей. Мидың бұл бөлігі эволюциялық даму барысының соңғы кезеңінде пайда болып, жоғары дәрежелі жүйке жүйесі қызметін жүзеге асыруда өте маңызды рөл атқарады.
ең алғашқы Ми қыртысы – ; ал жануарлардың тіршілік ортасының құрлыққа ауысуына байланысты, мысысалы, қосмекенділерде бірге (ескі Ми қыртысы); бауырымен жорғалаушыларда (жаңа Ми қыртысы) пайда болған.
Сүтқоректілер мен адамдарда жаңа Ми қыртысы өте жақсы дамыған. Адамның Ми қыртысының 95,6%-ы осы түзіледі. Ми қыртысының құрылысы мен ондағы нейрондардың орналасу реті оның әрбір бөлегінде әр түрлі болады. Мұны Ми қыртысының деп атайды. Ми қыртысының қалыңдығы 1,3 – 5 мм-дей. Ми қыртысы шамамен 10 – 14 миллиард нейрондардан тұрады. Олардың әрқайсысы мыңдаған басқа нейрондармен арқылы байланысқан. Олардың пішіні әр түрлі: пирамида, жұлдыз, ұршық, тағы басқа тәрізді болады.
Адам Ми қыртысының ең жақсы жетілген қатпарларында нейрондардың алты қабатын ажыратуға болады:
- молекулалы қабатта ұсақ клеткалар мен көптеген нейрон өсінділері байқалады;
- сыртқы дәнді қабатты пирамида және жұлдыз тәрізді нейрондар құрайды;
- ең қалың пирамидалы қабат (мөлшері 10 – 40 мкм), пішіні пирамида тәрізді нейрондардан тұрады; 4) ішкі дәнді қабат ұсақ жұлдыз пішінді нейрондардан түзіледі;
- ішкі пирамидалы қабат пирамида пішінді ірі нейрондардан тұрады. Мұны орыс ғалымы (1834 – 94 жылдары) ашқан, сондықтан бұл қабатты кейде деп те атайды;
- қабат көп пішінді әр түрлі мөлшердегі нейрондардан түзіледі. Сондай-ақ Ми қыртысының құрылымдық бірлігіне нейроглиялар да жатады.

Ми қыртысы мидың басқа бөлімдерімен өте тығыз байланыста болады. Ми қыртысында барлық сезім органдарының соңғы орталықтары орналасқан. Мұнда сыртқы ортадан және организмнің өзінің ішкі ортасынан келген түрлі тітіркендіргіштер талданып, оларға жауап қайтарылады. Адамның сөйлеуі мен ойлауы үлкен ми сыңарларындағы Ми қыртысының барлық бөліктерінің қатысуымен ғана жүзеге асады.

Сілтемелер

Дереккөздер

“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9