Сепаратизм - жікшілдік, оңашалануға тырысушылық. Халықтың мемлекеттен бөліну әрекеті сепаратизм деп түсіндіріледі. Көп ұлтты мемлекеттердегі аз ұлттың өкілдері алдына бөлек мемлекет болып бөлініп шығуға немесе автономия алуға ұмтылады. Ұлт-азаттық қозғалыстан ерекшелігі - оның жалпыхалықтық, бұқаралық сипаты болмайды, ол ұлттың бір бөлігінің мүддесін қамтиды. Сепаратизм территориялық қақтығыстың тудыратын бірден бір фактор болып табылады. Сепаратизм – белгілі бір саяси топтардың өздері өмір сүріп отырған мемлекеттен жеке мемлекет ретінде бөлініп шығуға немесе сол мемлекетке тиесілі территорияны басқа бір мемлекетке қосуға ұмтылушылығы. Жікшілдік халықтың жаппай бұқаралық қозғалысы болмағандықтан оны ұлт-азаттық көтерілістердің қатарына жатқызуға болмайды. Жікшілдік, негізінен, мемлекет ішіндегі саяси тұрақсыздық пен алауыздық (ұлттық кемсітушілік, аз ұлттардың азаматтық құқықтарын шектеу, т.б.) жағдайында пайда болады. Сондай-ақ, өзге мемлекеттердің астыртын саясаты салдарынан да туындайды. Жікшілдік салдары мемлекет ішінде азамат соғысы басталу қаупін туғызады және мемлекеттік төңкеріс пен бөлініске дейін соқтыруы ықтимал.
Сепаратизм түрлері
Сецессия- қандай да бір этникалық немесе этноконфессионалдық топтардың мемлекеттен территориялық бөлініс арқылы өз егемендігін алу мақсатында талаптар қоятын саяси қозғалыс. Бұл жағдайда мемлекеттік басқарудың және халықтың бірлігі бұзылады.
Иррердентизм – халықтық бір бөлшегінің көрші мемлекетке қосылу мақсатында бөлінуі. Мысалы, 90-жылдардың басындағы Абхазияның грузияның құрамынан шығып Ресейге қосылуға ұмтылуы.
Энозис- халықтың кіші бөлігінің мемлекеттен көп бөлігі орналасқан мемлекетке көшу мақсатында бөлінуі. Мысалға, Таулы Қарабахтың армян халқының Әзірбайжаннан бөлініп Арменияға қосылуды талап етуі.
Ирредентизм және энозисте мемлекетішілік қақтығыстан мемлекетаралық қақтығысқа трансформациялану орын алады.
Дереккөздер
- Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Separatizm zhikshildik onashalanuga tyrysushylyk Halyktyn memleketten bolinu әreketi separatizm dep tүsindiriledi Kop ultty memleketterdegi az ulttyn okilderi aldyna bolek memleket bolyp bolinip shyguga nemese avtonomiya aluga umtylady Ұlt azattyk kozgalystan ereksheligi onyn zhalpyhalyktyk bukaralyk sipaty bolmajdy ol ulttyn bir boliginin mүddesin kamtidy Separatizm territoriyalyk kaktygystyn tudyratyn birden bir faktor bolyp tabylady Separatizm belgili bir sayasi toptardyn ozderi omir sүrip otyrgan memleketten zheke memleket retinde bolinip shyguga nemese sol memleketke tiesili territoriyany baska bir memleketke kosuga umtylushylygy Zhikshildik halyktyn zhappaj bukaralyk kozgalysy bolmagandyktan ony ult azattyk koterilisterdin kataryna zhatkyzuga bolmajdy Zhikshildik negizinen memleket ishindegi sayasi turaksyzdyk pen alauyzdyk ulttyk kemsitushilik az ulttardyn azamattyk kukyktaryn shekteu t b zhagdajynda pajda bolady Sondaj ak ozge memleketterdin astyrtyn sayasaty saldarynan da tuyndajdy Zhikshildik saldary memleket ishinde azamat sogysy bastalu kaupin tugyzady zhәne memlekettik tonkeris pen boliniske dejin soktyruy yktimal Nigerdegi tuareg koterilisshisiSeparatizm tүrleriSecessiya kandaj da bir etnikalyk nemese etnokonfessionaldyk toptardyn memleketten territoriyalyk bolinis arkyly oz egemendigin alu maksatynda talaptar koyatyn sayasi kozgalys Bul zhagdajda memlekettik baskarudyn zhәne halyktyn birligi buzylady Irrerdentizm halyktyk bir bolsheginin korshi memleketke kosylu maksatynda bolinui Mysaly 90 zhyldardyn basyndagy Abhaziyanyn gruziyanyn kuramynan shygyp Resejge kosyluga umtyluy Enozis halyktyn kishi boliginin memleketten kop boligi ornalaskan memleketke koshu maksatynda bolinui Mysalga Tauly Қarabahtyn armyan halkynyn Әzirbajzhannan bolinip Armeniyaga kosyludy talap etui Irredentizm zhәne enoziste memleketishilik kaktygystan memleketaralyk kaktygyska transformaciyalanu oryn alady DerekkozderSayasi tүsindirme sozdik Almaty 2007 ISBN 9965 32 491 3