Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Шалғам (Raphanus satіvus) — орамжапырақ тұқымдасына жататын көкөніс; крестгүлділер тұқымдасына жататын көкөніс.
Бір жылдық шалғам (еуроп. сорт) сепкен жылы тамыртүйнек салады, тұқым береді. Екі жылдық шалғам (қыстық сорт) сепкен жылы тамыр-түйнек, келесі жылы тұқым береді. Көбіне өсіріледі. Жапырағы аздап тілімделген, тамыржемісі ұсақ (7 — 20 г), түсі қызыл, алқызыл, ақ, күлгін, сары. Тамыржемісінде 25 — 30 мг%, жапырағында 50 — 60 мг% С витамині бар. Тамыржемісі жастай тағамға пайдаланылады. Гүлі ақ, қызғылт. Сепкеннен кейін 50 — 70 тәулікте гүлдейді. Суыққа төзімді, айқас тозаңданады. 20°С-та сабақтанып, тамыржеміс түзеді. Құрамында органикөлі заттар мол, борпылдақ, құмдақ топырақта жақсы өседі. Шалғам жылыжайда, ашық жерлерде өсіріледі. Шалғамның Заря, 169, 515, , Дүнген 12/8, тағы басқа сорттары бар. Шалғам Қазақстанның оңтүстік облыстарында көп өсіріледі. Негізгі зиянкестері: крестгүлділер бүргесі, орамжапырақ шыбыны, аурулары: , кеселі.
Өсімдік туралы
Шалғам – туысына жататын немесе өсімдік. Шалғам жеуге жарамды, көптеген елдерде өсірілетін көкөніс. Латын тіліндегі сөзі деген мағынаны береді. Жеуге тамыры жарамды, және тамыр қалыңдығы 3 см, сырты жұқа қызыл түсті болады. Шалғам ерте өсетін көкөністер қатарына жатады. Шалғам өте тез өсетіндіктен, оны аса үлкейтпей, жас кезінде жеген дұрыс. Құрамында қыша майының көптігінен өткір дәм береді. Жылы аймақтарда шалғамды жылына 2-3 мәрте егіп, өнім алуға болады. Тіпті бір бөлігін ерте көктемде жылыжайда, ал көктемнің екінші жартысында бақшада, үшінші рет жаздың басында егіп, шалғамды жеу маусымын ұзартуға болады. Жеке жанұя өзіне ғана пайдаланған жағдайда шалғамды көп мөлшерде егуге болмайды, себебі ол тез ұрықтанып, тамыр сабағы жеуге жарамсыз болып қалады.
Қолданылуы
Тағамға шалғамның тамыр сабағы ғана емес, жапырақтары да қолданылады. Құрамында бағалы дәрумендер болуына байланысты көптеген аймақтарда көтеру үшін жейді. Тағамнан тыс, шалғамды бақша ішіне қатар ажырату үшін (мысалы, пияз бен арасына) егеді.
Сілтемелер
- Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт Мұрағатталған 20 ақпанның 2012 жылы.
Дереккөздер
Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Көкөністер: Дидактикалық материал.- Алматы, 2011. - 16 б, ISBN 978-601-7237-33-2
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: К54 Қоғамдық тамақтандыру.— Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 232 бет.ISBN 9965-36-414-1
- Қазақ Энциклопедиясы, 9 том 18 бөлім
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Shalgam Raphanus sativus oramzhapyrak tukymdasyna zhatatyn kokonis krestgүldiler tukymdasyna zhatatyn kokonis Shalgam Bir zhyldyk shalgam europ sort sepken zhyly tamyrtүjnek salady tukym beredi Eki zhyldyk shalgam kystyk sort sepken zhyly tamyr tүjnek kelesi zhyly tukym beredi Kobine osiriledi Zhapyragy azdap tilimdelgen tamyrzhemisi usak 7 20 g tүsi kyzyl alkyzyl ak kүlgin sary Tamyrzhemisinde 25 30 mg zhapyragynda 50 60 mg S vitamini bar Tamyrzhemisi zhastaj tagamga pajdalanylady Gүli ak kyzgylt Sepkennen kejin 50 70 tәulikte gүldejdi Suykka tozimdi ajkas tozandanady 20 S ta sabaktanyp tamyrzhemis tүzedi Қuramynda organikoli zattar mol borpyldak kumdak topyrakta zhaksy osedi Shalgam zhylyzhajda ashyk zherlerde osiriledi Shalgamnyn Zarya 169 515 Dүngen 12 8 tagy baska sorttary bar Shalgam Қazakstannyn ontүstik oblystarynda kop osiriledi Negizgi ziyankesteri krestgүldiler bүrgesi oramzhapyrak shybyny aurulary keseli Өsimdik turalyShalgam tuysyna zhatatyn nemese osimdik Shalgam zheuge zharamdy koptegen elderde osiriletin kokonis Latyn tilindegi sozi degen magynany beredi Zheuge tamyry zharamdy zhәne tamyr kalyndygy 3 sm syrty zhuka kyzyl tүsti bolady Shalgam erte osetin kokonister kataryna zhatady Shalgam ote tez osetindikten ony asa үlkejtpej zhas kezinde zhegen durys Қuramynda kysha majynyn koptiginen otkir dәm beredi Zhyly ajmaktarda shalgamdy zhylyna 2 3 mәrte egip onim aluga bolady Tipti bir boligin erte koktemde zhylyzhajda al koktemnin ekinshi zhartysynda bakshada үshinshi ret zhazdyn basynda egip shalgamdy zheu mausymyn uzartuga bolady Zheke zhanuya ozine gana pajdalangan zhagdajda shalgamdy kop molsherde eguge bolmajdy sebebi ol tez uryktanyp tamyr sabagy zheuge zharamsyz bolyp kalady ҚoldanyluyTagamga shalgamnyn tamyr sabagy gana emes zhapyraktary da koldanylady Қuramynda bagaly dәrumender boluyna bajlanysty koptegen ajmaktarda koteru үshin zhejdi Tagamnan tys shalgamdy baksha ishine katar azhyratu үshin mysaly piyaz ben arasyna egedi SiltemelerGүlstan osimdikter turaly sajt Muragattalgan 20 akpannyn 2012 zhyly DerekkozderҚ 74 Қulzhabaeva G Ә Өsimdikter әlemi oku әdistemelik kesheni Kokonister Didaktikalyk material Almaty 2011 16 b ISBN 978 601 7237 33 2 Қazak tili terminderinin salalyk gylymi tүsindirme sozdigi K54 Қogamdyk tamaktandyru Almaty Mektep baspasy 2007 232 bet ISBN 9965 36 414 1 Қazak Enciklopediyasy 9 tom 18 bolimBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet