Әлеуметтік әділет

Әлеуметтік әділет — қоғамдағы әлеуметтік құндылықтардың бірі.

Тарихта әлеуметтік әділет толығымен орнаған қоғам әлі күнге дейін болған емес. Әйтсе де ойшылдар ерте замандардан бері-ақ осындай әділетті қоғамды арман етіп келеді. Бұл туралы теориялар мен тұжырымдар аз емес. Олар ежелгі грек философиясынан бастау алады. Аристотельдің түсіндіруінде, әр адамның қоғамдағы рөлі оның ісіне, билік басындағы алатын орнына қарай бағалануы қажет. Сондықтан да, құлдар мен құл иеленушілерге бірдей қарауға болмайды. Әбу Наср әл-Фараби әлеуметтік әділет салтанат құратын қоғам құрудың төте жолы қоғамның саяси билігі тұтқасын ізгі ниетті, рухани жан-дүниесі бай, парасатты адамның иеленуімен байланыстырады. Орта ғасырлар мен одан кейінгі кезеңдерде Ж. Ж. Руссо, Ф. М. А. Вольтер, Ш. Л. Монтескье секілді француз ойшылдары әділеттілік, әділетсіздік мәселелеріне өз көзқарастарын білдірген. Бұл категория маркстік философияда тап күресі тұрғысынан зерттеліп, әлеуметтік әділетке жетудің жолы әлеуметтік төңкерістен ізделді. Алайда бұл жол, керісінше, қоғамдағы әділетсіздікті, зорлық-зомбылықты асқындырып жіберді. Қазақ ойшылдары арасында әлеуметтік әділет мәселесі Абай, Ш. Құдайбердиев, С. Торайғыров т.б. шығармаларында сөз болған. Олар әлеуметтік әділетке жетудің жолын адамгершіліктен, гуманизмнен таппақ болды.

Қазіргі заманғы социология ғылымында әлеуметтік әділет мәселесі қоғамдағы әлеуметтік мәдениет ұғымы аясында қарастырылады. Қоғамдағы барлық жеке тұлғалар мен әлеуметік топтардың саяси және экономикалық құқықтарының тең болуы, оларға бірдей мүмкіндіктер беру, әлеуметтік мүдделерін үнемі үйлестіріп отыру т.б. өркениетті демократиялық елдегі әлеуметтік әділетке жетудің тиімді жолы болып табылады.

Дереккөздер

1. Қазақ ұттық энциклопедиясы