Команда

Команда (command, instruction) — 1) программалау тілдерінде — кез келген операцияны орындауды және оған керекті мәліметтерді (операндыны) бейнелейтін өрнек; компьютер атқаруға тиіс ; 2) ақпаратты өңдеу процесіне байланысты атқару құрылғысында жүйенің белгілі бір операцияны орындауын талап ететін ; 3) программа орындау процесінің адымын анықтайтын ұйғарым. Құрамында , операндтардың адресі және басқа көмекші (жұмыс бапты) белгілер болады.

Команда буфері

Команда буфері (командный буфер; command buffer) — алдын ала енгізілген командалар тізбегін орналастыруға арналған процессордыц жедел жады.

Команда модификаторы

Команда модификаторы (модификатор команду; instruction modifier) —

• 1) команданың адрестік бөлігін оны атқару кезінде өзгеріу үшін пайдаланылатын командалық өрнек;
• 2) программаны орындау барысында команданың адрестік немесе кодтық бөлігін өзгерту процесі.

Команда нуллификациясы

Команда нуллификациясы (нуллификация команды; instruction nullification) — алғашқы операндтар өзгермейтін, ал командалар санауышы келесі команданың адресін көрсететін команданың орындалуын лажсыздан тоқтату.

Команда операторы

Команда операторы (оператор команды; command statement) — бастапқы енгізілген командалар тобындағы процесті басқара алатын оператор.

Команда өрӀсӀ

Команда өрӀсӀ (операция коды) (поле команды (код операции) — коды немесе операциянын бар команда (машиналық немесе ассемблердің) бөлігі.

Команда пӀшӀмӀ

Команда пӀшӀмӀ (формат команды; instruction format) — команданың тұрақты бөліктерін көрсететін оның схемасы. Әдетте, оның құрамында мен операндтар болады.

Команда коды

Команда коды (код команды; command code) —

• 1) драйвер комаңдасының сандық ұсынылуы;
• 2) мащиналық команданың ішкі машиналық . Ол мынадай бөліктерден тұрады:

1)операция коды — орындалмақшы операцияның түрін көрсетеді;
2)команданың адрестік бөлігі — команданың шарттын басындағы операцияны орындауға қажетті операндтардың адресін (адрестерін) көрсетуге арналған разрядтар тобы (топтары).Топтардың санына байланысты командалар бір, екі, үш адресті және адрессіз болып бөлінеді.

Команданың кодын қалыптастыру кезіндегі ерекше жат дай

Команданың кодын қалыптастыру кезіндегі ерекше жат дай (исключительная ситуация при формировании кода команды) — программа операцияның дұрыс емес кодын қалыптастырған кезде туындайтын ерекше жағдай.

Команда операнды

Команда операнды (операнд команды; instruction operand) — команданы кезінде орындалатын.

Операция операнды

Операция операнды. Алғашқы мәліметтер мен операциялар нәтижесі операнд болып табылады.

Командалар ағыны

Командалар ағыны (поток команд; instruction stream) — жадтан процессор алатын командалар тізбегі.

Командалар буферӀ

Командалар буферӀ (буфер команд; instruction buffer) — программаның командалар тізбесін алдын ала орналастыруға арналған процессордың жедел жады. Командалар жинағы, командалар жүйесӀ (набор команд, система команд; instruction set) — процессордың ішкі командалар жинағына кіретін және оның анықтап, орындай алатын командалар жиыны. Қазіргі кездегі барлық процессорлар орындай алатын командалардың негізгі жиыны (мәліметтердің орнын алмастыру командасы, , басқаруды ауыстыру командасы және т.б.) Бірдей деп айтуға болады.

Командалар кӀтапханасы

Командалар кітапханасы (библиотека комаңд; command library) — уақыт бойынша ара жігі ашылған жүйелерде командалар процессорын сақтауға арналған кітапхана. Оны командалардың ретінде де, пайдаланушы адамның командалар кітапханасы ретінде де пайдалануға болады.

Командалардың стандартгық жинағы

Командалардың стандартгық жинағы (стандартный набор команд; standart instruction set) — компьютердің берілген типі үшін қабылданған машиналық командалардың толық жинағы.

Командалар қоспасы

Командалар қоспасы (смесь команд; mix of commands) — процессордың немесе есептеуіш жүйенің шапшандығын анықтауға пайдаланылатын программа. Ол нақты программаларда қолданылуына сәйкес әр түрлі типті командалардан құралады.

Командалар регистрӀ

Командалар регистрӀ (регистр команд; ozder register, register of commands) — 1) команда орьшдалып біткенше оның шарттаңбасы сақталатын регистр. Командалар регистрі компьютер басқару құрылғысының қүрамына кіреді. Оның разрядтарының бір бөлігі орындалатын команданың шарттаңбасын, ал қалғандары сол команданың орындалуына қатысатын операндтардың адресін сақтау үшін қолданылады; 2) екі қадамдық "" диклі бойынша жұмыс істейтін тік басқару қүрьілғысы. Таңдап алу қадамында жадтан команда іздеп табылады, ал дешифратор команданың типін анықтайды. Егер бұл жадқа қатынасатын команда болса, онда орындау қадамында барлық қажетті, операциялар мен жадқа қатынасу іске асырылады. Кейбір жағдайларда, мыс., жадқа қатынаспайтын командалар болғанда, атқару қадамы болмауы мүмкін. Күрделі машиналарда және фон-нейманды емес архитектуралы машиналарда басқару құрылғысы қосымша регистрлерді, мыс., адрестерді өзгертуді жасақтайтын индекстік арифметикалық құрылғыларды, сондай-ақ орындалуға тиісті командаларды жазуға арналған регистрлерді, стектерді немесе конвейерлік өңдеу құрылғылары мен баска қызметтік блоктарды қамтуы мүмкін. Қазіргі уақытта басқару құрылғыларының көпшілігі . Аса күрделі және қуатты басқару құрылғылары бүлардан ерекше, оларға мыс., суперкомпьютерде тізбектік түрде туындайтын командаларды параллель өңдеуді жасақтайтын мамандандырьшған аппараттық құралдар қамтылады.

Командалар стегӀ

Командалар стегӀ (стек команд; instraction stack) —бұрын орындалған командалардың кейбір тізбегінің қайталап (қажет болғанда) орындалуы үшін сақталатын процессор жады.

Командалар тӀзбекшесӀ

Командалар тӀзбекшесӀ (цепочка команд; instruction chain) — үшін әрқайсысы алмасу операциясының жаңа түрін беретін арнаның комаңдалық сөздерінің тізбегі.

КомандалардьӀ өндеу

КомандалардьӀ өндеу (обра-ботка команд; command processing) — кірістік ағынға келетін командаларды шыгарып оқу, түсініктеме беру және олардың орындалу кезегін үйымдастыру.

Командаларды өңдеу блогы

Командаларды өңдеу блогы (блок обработки команд; instruction control unit) — командаларды тізбектік таңдауды, адресті өзгертуді, операндтар таңдауды, яғни операцияны орындауға дайындық жасауды жүзеге асыратын компьютерлердің бірыңғай жүйесінің құрылгысы.

Команданы басқару блогы

Команданы басқару блогы (блок управления командой; command control block) — шағын операциялық жүйелерде — енгізу-шығаруды басқарудың физикалық жүйесін мөселелік программамен байланыстыру кезінде арналық программа пайдаланатын өріс.

Командалардың жүйесӀ

Командалар жүйесӀ (система команд; system of commands (teams) — 1) компьютердің берілген типіне машиналық тілде енгізуге рұқсат етілген команда- лардың толық жинағы; 2) машиналық программаларды жазуға арналған есептеуіш машинаның үйлестірілген командалар.

• Командалардың адрессӀз жүйесӀ (безадресная система команд; no-address system instruction) — операция берілген операндтардың нақты емес анықтамасын қарастыратын компьютердің командалар жинағы.
• Командалардың базалық жүйесӀ (базовая система команд; base instruction system) — компьютердің берілген типінде қарастырылған командалардың стандартты толық жинағыю

Команданың дестесін ашу

Команданың дестесін ашу (распаковка пакета команды; instruction unpacking) — командалар буферінен команданы бөліп алудың және оның пішімі мен негізгі өрістерінің шифрын ашудың аппараттық түрде орындалатын процедурасы.

Командалардың санауышы

Командалардың санауышы (счетчик команд; construction counter) — өзінде сақталатын мәліметтер бойынша келесі орындалатын команданың адресі анықталатын регистр.

Пайдаланған әдебиет

1. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі:Информатика және компьютерлік техника/ Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдаламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5