Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ноғай Шымшырұлы (16.3. 1902, қазіргі Баян-Өлгий аймағы, Шегіртай ауылында – 18.2.1974, Өлгий қаласында) – Моңғолия қазақтарынан шыққан саяси, . Өз бетімен мұсылманша, моңғолша хат танып, жастайынан жергілікті билік орындарында жұмыс істеген. 1939 – 40 ж. Қобда аймақтық партия к-тінің нұсқаушысы болды. МХРП-ның Х съезінде (1940) ОК-нің мүшелігіне сайланды. Қаби Бәжіұлымен бірге Кіші Құрылтайда (Парламент) ұлттық Қазақ аймағын құру туралы бастама көтерді. Бұл бастама көпшіліктің қолдауына ие болып, Кіші Құрылтай басқармасы “Қазақ, урианхайлардың жеке аймағын құру туралы” қаулы қабылдады. Осы қаулыдан кейін 1940 ж. тамызда Баян-Өлгий аймағы құрылып, аймақтың алғашқы әкімі Бәжіұлы, аймақтық партия к-тінің 1-хатшысы болып Шымшырұлы тағайындалды. 1943 – 46 ж. ол маршал Х.Чойбалсанның тікелей тапсырмасымен Қытайдағы гоминьдан өкіметіне қарсы Моңғолия қазақтарынан ұйымдастырылған партизан жасағын басқарып, Шыңжаң өлкесін азат етуге және Шығыс Түркістан үкіметін құруға белсене араласты. 1943 ж. Чойбалсан басқарған Моңғолияның әскери делегациясы құрамында Шығыс Түркістан ұлт-азаттық қозғалысының жетекшісі, халық батыры Оспан Ісләмұлымен болған ресми келіссөздерге қатысты. Осы жылы Моңғолиядан Шыңжаңға асқан 70 қазақ жанұясын қайтарып әкеледі. 1946 – 57 ж. Кіші Құрылтай басқарма мүшелігіне, Ұлы Халық Хуралы депутаттығына үш мәрте (1951, 1954, 1957) сайланып, МХРП-ның ОК-нің мүшесі болды. МХР Министерство кеңесінің нұсқаушысы қызметін қоса атқарды. Шымшырұлы мұндай дәрежеге көтерілген Моңғолиядағы алғашқы қазақ. 1957 – 62 ж. Баян-Өлгий аймақтық ауыл шаруашылықтың басқармасында ұйымдастырушы қызметін атқарды. 1962 ж. дербес зейнеткерлікке шығып, өмірінің соңына дейін Моңғолия “Ардаргерлер қоғамының” аймақтық бөлімшесінің төрағасы болды. 1967 ж. Қазақстан КП ОК-нің 1-хатшысы шақыруымен Алматыда болып, жазушы кездескен. Шымшырұлы ақындығымен де белгілі. Оның “Алтын бесік”, “”, “”, “”, тағы басқа өлеңдері жарық көрген. 95 жылдық мерейтойына орай (1997) Өлгий қаласының бір көшесіне, туған ауылындағы орта мектепке есімі беріліп, Өлгий қаласындағы Шымшырұлы атындағы көшеге ескерткіш мүсіні орнатылды. Шымшырұлы Моңғолияның “Соғыстағы ерен ерлігі үшін” (2 мәрте), Еңбек Қызыл Ту, Алтын жұлдыз ордендерімен, көптеген медальдармен марапатталған.
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Сілтемелер
, 2001.
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Nogaj Shymshyruly 16 3 1902 kazirgi Bayan Өlgij ajmagy Shegirtaj auylynda 18 2 1974 Өlgij kalasynda Mongoliya kazaktarynan shykkan sayasi Өz betimen musylmansha mongolsha hat tanyp zhastajynan zhergilikti bilik oryndarynda zhumys istegen 1939 40 zh Қobda ajmaktyk partiya k tinin nuskaushysy boldy MHRP nyn H sezinde 1940 OK nin mүsheligine sajlandy Қabi Bәzhiulymen birge Kishi Қuryltajda Parlament ulttyk Қazak ajmagyn kuru turaly bastama koterdi Bul bastama kopshiliktin koldauyna ie bolyp Kishi Қuryltaj baskarmasy Қazak urianhajlardyn zheke ajmagyn kuru turaly kauly kabyldady Osy kaulydan kejin 1940 zh tamyzda Bayan Өlgij ajmagy kurylyp ajmaktyn algashky әkimi Bәzhiuly ajmaktyk partiya k tinin 1 hatshysy bolyp Shymshyruly tagajyndaldy 1943 46 zh ol marshal H Chojbalsannyn tikelej tapsyrmasymen Қytajdagy gomindan okimetine karsy Mongoliya kazaktarynan ujymdastyrylgan partizan zhasagyn baskaryp Shynzhan olkesin azat etuge zhәne Shygys Tүrkistan үkimetin kuruga belsene aralasty 1943 zh Chojbalsan baskargan Mongoliyanyn әskeri delegaciyasy kuramynda Shygys Tүrkistan ult azattyk kozgalysynyn zhetekshisi halyk batyry Ospan Islәmulymen bolgan resmi kelissozderge katysty Osy zhyly Mongoliyadan Shynzhanga askan 70 kazak zhanuyasyn kajtaryp әkeledi 1946 57 zh Kishi Қuryltaj baskarma mүsheligine Ұly Halyk Huraly deputattygyna үsh mәrte 1951 1954 1957 sajlanyp MHRP nyn OK nin mүshesi boldy MHR Ministerstvo kenesinin nuskaushysy kyzmetin kosa atkardy Shymshyruly mundaj dәrezhege koterilgen Mongoliyadagy algashky kazak 1957 62 zh Bayan Өlgij ajmaktyk auyl sharuashylyktyn baskarmasynda ujymdastyrushy kyzmetin atkardy 1962 zh derbes zejnetkerlikke shygyp omirinin sonyna dejin Mongoliya Ardargerler kogamynyn ajmaktyk bolimshesinin toragasy boldy 1967 zh Қazakstan KP OK nin 1 hatshysy shakyruymen Almatyda bolyp zhazushy kezdesken Shymshyruly akyndygymen de belgili Onyn Altyn besik tagy baska olenderi zharyk korgen 95 zhyldyk merejtojyna oraj 1997 Өlgij kalasynyn bir koshesine tugan auylyndagy orta mektepke esimi berilip Өlgij kalasyndagy Shymshyruly atyndagy koshege eskertkish mүsini ornatyldy Shymshyruly Mongoliyanyn Sogystagy eren erligi үshin 2 mәrte Enbek Қyzyl Tu Altyn zhuldyz ordenderimen koptegen medaldarmen marapattalgan Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Siltemeler 2001 Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz