Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Иранның Ұлттық ақпарат және қауіпсіздік ұйымы, САВАК (парсы: ساواک (парсы: سازمان اطلاعات و امنیت کشور — «Sazman-e Ettela’at va Amniyat-e Keshvar» толық атауынан қысқартылған)) — Иран шаһы билік еткен кезеңіндегі (1957—1979) Мемлекеттік қауіпсіздік министрлігі.
| Иранның Ұлттық ақпарат және қауіпсіздік ұйымы парсы: سازمان اطلاعات و امنیت کشور | |
 | |
| Жалпы ақпарат | |
|---|---|
| Күндер | |
| Таратылды | |
| Елі |
|
| Бағынышты | Премьер-министр кабинеті |
| Көлемі | 15 000 қызметкер (60 000 ақпарат беруші) |
| Штаб-пәтері | |
| Сайты | http://ebratmuseum.ir/ |
| Басшылығы | |
| Қазіргі басшысы | 1. |
Тарихы
Иранда құпия полиция құрылымдарын құру 1955 жылы американдық сарапшылар мен арнайы қызмет мамандарының көмегімен басталды. Сонымен қатар, Израильдің "" ұйымының мамандары да Иранға жіберілді.
САВАК ресми түрде 1957 жылғы 20 наурызда шахтың арнайы заңына сәйкес құрылды. Оның мақсаты әулетінің монархиялық режиміне қарсы саяси оппозиция туралы ақпарат жинау және кез келген антиүкіметтік әрекеттердің алдын алу болды.
Ұйымның басты мақсаттары ретінде мыналар жарияланды:
- Ұлттық қауіпсіздікті қорғау үшін қажетті ақпарат жинау;
- Конституция қағидаттарына қайшы идеологиясы бар топтардың қызметінің алдын алу;
- Қауіпсіздікке қарсы бағытталған қастандықтарды болдырмау және т.б.
Оппозиция өкілдерін жою мақсатында САВАК қызметкерлері «алдын алу» шараларын жүзеге асырды. Оппозициялық топтар мен солшыл партиялардың ықтимал кездесу орындарына рейдтер ұйымдастырылды. Мұндай орындарда іздеуде жүрген адамдар табылған жағдайда, олар ескертусіз жойылды.
САВАК-тың алғашқы директоры генерал болды. Ауқатты жер иеленуші ретінде ол шах пен халықтың «Ақ революциясына» қарсы реформаларды болдырмауға тырысты. 1961 жылы Бақтияр мемлекеттік төңкеріс дайындады деген айыппен қызметінен босатылып, 1962 жылы елден қуылды. 1970 жылғы 12 тамызда ол Иракта бұрын өзі басқарған ұйымның агенттері тарапынан өлтірілді.
САВАК-тың келесі басшысы генерал болды. Ол оппозицияға «тым жұмсақ» көзқарас танытқаны үшін 1965 жылы қызметінен босатылды. Пакраванның орнына келген шахтың қатаң саяси бағытына толықтай қолдау көрсетті. 1978 жылғы 6 маусымда, САВАК-ты 13 жыл басқарған соң, генерал Насири Ирандағы революциялық оқиғаларға байланысты қызметінен алынып, оны генерал ауыстырды.
Құрылымы
1970 жылы САВАК құрылымдық тұрғыдан 9 негізгі департаментке бөлінді:
- Әкімшілік департамент;
- Сыртқы барлау департаменті;
- Ішкі оппозиция және шетелдегі студенттер мәселелері департаменті;
- Қамтамасыз ету департаменті;
- Техникалық бөлім;
- Қаржы департаменті;
- Шетел арнайы қызметтерімен ынтымақтастық департаменті;
- Қарсы барлау департаменті;
- Мұрағат бөлімі.
1979 жылғы 3 қаңтарда жаңа үкімет шахтың тапсырмасымен тағайындады. Ол үлкен беделге ие болған және Пехлеви әулетінің ымырасыз қарсыласы еді. 23 қаңтарда премьер-министр САВАК-ты тарату туралы жарлық шығарып, демократиялық сайлау өткізуге уәде берді. Ол осылайша революционерлердің ашу-ызасын басуға тырысты.
Кейінірек, 1979–1981 жылдар аралығында САВАК-тың көптеген басшылары өлім жазасына кесілді.
Дереккөздер
- Афрасияби Б. Иран ва Тарих. Техран. 1364/1985, сс. 43-50.
- Әлиев С. М. XX ғасырдағы Иран тарихы. Мәскеу-2004. 312 бет
- Rubin B. Op. cit., pp. 109
- Harald Irnberger. Seite 29
Сілтемелер
- Zabih, S. «Bakhtiar, Teymur.» Ed. Ehsan Yarshater. Encyclopædia Iranica. Vol. III. New York: Encyclopaedia Iranica Foundation, 1989
- Hoveyda, Fereydoun. The Fall of the Shah. Trans. Roger Liddell. New York: Wyndham Books, 1980
- All Fall Down: America's Fateful Encounter with Iran ISBN 1-85043-009-8
- Robert Fisk — The Great War for Civilisation: The Conquest of the Middle East (October 2005) London. Fourth Estate; XXVI, 1366 pages. ISBN 1-84115-007-X
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Irannyn Ұlttyk akparat zhәne kauipsizdik ujymy SAVAK parsy ساواک parsy سازمان اطلاعات و امنیت کشور Sazman e Ettela at va Amniyat e Keshvar tolyk atauynan kyskartylgan Iran shaһy bilik etken kezenindegi 1957 1979 Memlekettik kauipsizdik ministrligi Irannyn Ұlttyk akparat zhәne kauipsizdik ujymy parsy سازمان اطلاعات و امنیت کشور Zhalpy akparatKүnder20 nauryz 1957Taratyldy24 akpan 1979EliBagynyshtyPremer ministr kabinetiKolemi15 000 kyzmetker 60 000 akparat berushi Shtab pәteriTegeranSajtyhttp ebratmuseum ir BasshylygyҚazirgi basshysy1 2 3 4 5 6 Bul үlgini koru ondeuTarihyIranda kupiya policiya kurylymdaryn kuru 1955 zhyly amerikandyk sarapshylar men arnajy kyzmet mamandarynyn komegimen bastaldy Sonymen katar Izraildin ujymynyn mamandary da Iranga zhiberildi SAVAK resmi tүrde 1957 zhylgy 20 nauryzda shahtyn arnajy zanyna sәjkes kuryldy Onyn maksaty әuletinin monarhiyalyk rezhimine karsy sayasi oppoziciya turaly akparat zhinau zhәne kez kelgen antiүkimettik әreketterdin aldyn alu boldy Ұjymnyn basty maksattary retinde mynalar zhariyalandy Ұlttyk kauipsizdikti korgau үshin kazhetti akparat zhinau Konstituciya kagidattaryna kajshy ideologiyasy bar toptardyn kyzmetinin aldyn alu Қauipsizdikke karsy bagyttalgan kastandyktardy boldyrmau zhәne t b Oppoziciya okilderin zhoyu maksatynda SAVAK kyzmetkerleri aldyn alu sharalaryn zhүzege asyrdy Oppoziciyalyk toptar men solshyl partiyalardyn yktimal kezdesu oryndaryna rejdter ujymdastyryldy Mundaj oryndarda izdeude zhүrgen adamdar tabylgan zhagdajda olar eskertusiz zhojyldy SAVAK tyn algashky direktory general boldy Aukatty zher ielenushi retinde ol shah pen halyktyn Ak revolyuciyasyna karsy reformalardy boldyrmauga tyrysty 1961 zhyly Baktiyar memlekettik tonkeris dajyndady degen ajyppen kyzmetinen bosatylyp 1962 zhyly elden kuyldy 1970 zhylgy 12 tamyzda ol Irakta buryn ozi baskargan ujymnyn agentteri tarapynan oltirildi SAVAK tyn kelesi basshysy general boldy Ol oppoziciyaga tym zhumsak kozkaras tanytkany үshin 1965 zhyly kyzmetinen bosatyldy Pakravannyn ornyna kelgen shahtyn katan sayasi bagytyna tolyktaj koldau korsetti 1978 zhylgy 6 mausymda SAVAK ty 13 zhyl baskargan son general Nasiri Irandagy revolyuciyalyk okigalarga bajlanysty kyzmetinen alynyp ony general auystyrdy Қurylymy1970 zhyly SAVAK kurylymdyk turgydan 9 negizgi departamentke bolindi Әkimshilik departament Syrtky barlau departamenti Ishki oppoziciya zhәne sheteldegi studentter mәseleleri departamenti Қamtamasyz etu departamenti Tehnikalyk bolim Қarzhy departamenti Shetel arnajy kyzmetterimen yntymaktastyk departamenti Қarsy barlau departamenti Muragat bolimi 1979 zhylgy 3 kantarda zhana үkimet shahtyn tapsyrmasymen tagajyndady Ol үlken bedelge ie bolgan zhәne Pehlevi әuletinin ymyrasyz karsylasy edi 23 kantarda premer ministr SAVAK ty taratu turaly zharlyk shygaryp demokratiyalyk sajlau otkizuge uәde berdi Ol osylajsha revolyucionerlerdin ashu yzasyn basuga tyrysty Kejinirek 1979 1981 zhyldar aralygynda SAVAK tyn koptegen basshylary olim zhazasyna kesildi DerekkozderAfrasiyabi B Iran va Tarih Tehran 1364 1985 ss 43 50 Әliev S M XX gasyrdagy Iran tarihy Mәskeu 2004 312 bet Rubin B Op cit pp 109 Harald Irnberger Seite 29SiltemelerZabih S Bakhtiar Teymur Ed Ehsan Yarshater Encyclopaedia Iranica Vol III New York Encyclopaedia Iranica Foundation 1989 Hoveyda Fereydoun The Fall of the Shah Trans Roger Liddell New York Wyndham Books 1980 All Fall Down America s Fateful Encounter with Iran ISBN 1 85043 009 8 Robert Fisk The Great War for Civilisation The Conquest of the Middle East October 2005 London Fourth Estate XXVI 1366 pages ISBN 1 84115 007 X