Петрарка

Петрарка (Petrarca) Франческо (20.7.1304, Ареццо — 19.7.1374, Аркуа, Падуи маңы) — италиялық ақын, ойшыл, ғалым, қоғам қайраткері. Петрарка қайта өркендеу дәуірі әдебиеті өкілдерінің бірі. Петрарка бастауыш білімді латын тілінде алған, кейін Монпельедегі құқық мектебінде, оқып, 1326 жылы діни дәреже алған. Авиньондағы Клара шіркеуінде сүйіктісі Лаураны кездестірген (1327) Петрарка шығарм-нда махаббат лирикасы ерекше орын алды. “Канцоньере” (“Өлеңдер жинағы”) aтты 2 бөлімді жинағында “Мадонна Лаураның өліміне” (1327 — 74) арнаған туындылары жарияланды. Куртуаздық лирика дәстүрінде жазылған жинаққа 317 сонет, 29 канцон, 9 сикстин, 7 баллада, 4 мадригал, махаббат, филос., саяси тақырыптарға арналған үндеулер енді. Оның бұл жинағы ұзақ уақыт бойына еуропа лирикасының көшбасшысы болып келді. Петрарка өз заманындa классик. көне мәдениетті жаңғыртушы, сөз өнерін мадақтаушы ретінде танылса, 16 ғасырдан тек поэзияда ғана емес, эстетика пен сыншыл ой төңірегінде де петраркизм дәуірі басталды. Сципион Африканскийдің жорықтары туралы жазылған “Африка” (1338 — 42) aтты эпик. поэмасы Рим мен Карфаген арасындағы соғысты суреттеді. Вергилийге еліктеп жазған 12 эклогтан тұратын “Буколиктер” (1346 — 57) еңбегі жарық көрді. Петрарка еуропа әдебиетінде aлғаш хат үлгісіндегі трактаттар жазды. Әулие Августинмен диалог түрінде құрылған “Дүниенің келеңсіздігі туралы” (1342 — 43) филос. трактатында өзін-өзі байқау, тексеру көрініс тапқан. “Салтанат” (1354) Лаураға жолдаған аллегор. арнау болса, автобиогр. прозаның үлгісі “Ұрпаққа хат” (1374), “Проза туралы трактаттар” (1346 — 74), т.б. туындыларынан көрінеді.

Francesco Petrarch by Justo de Gante

Дереккөздер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том

Франческо Петрарка (1304-1374жж)- итальяндық данышпан, ақын, көне кезеңдік классиканың жаңартушысы. Әкесінің қуғын-сүргінге ұшырауынан жанұясы бүкіл Тоскан жерін кезіп, 1312 ж. Франциядағы Авиньонның жанындағы Карпантрас қаласына көшіп келеді. 1316-1326 жж. Манпелье және Балони университеттерінде құқық бөлімінде оқиди.Бірақ құқықтанушы әкесінің жолын қумай, құдайға шын сенушілігімен өзінің рухани даму көздерін іздейді. 1352ж. 18-наурызда науқастанып қалған Клемент 4-ші әкейге хат жібереді. Ол хатында білімі мен тәжірибесінде емес, бос сөздерімен жарысатын дәрігерлерден сақтануын сұрайды. Өзінің хатын : <<Шіркеуге, бізге және өзіңізге саулық тілесеңіз, адам тәніне ем болатын шын сеніміңіз бен жан тазалығыңызды сақтаңыз>> деп аяқтайды.Бұл ашық хат сол кездегі бас дәрігердің қарсылық хатын туындайды. Сәуір айының ортасында, бір күннің ішінде <<Дәрігерге қарсы тұжырым>> кітаптар топтамасының бірінші кітабын жазып шығады, ал 1353 ж. Бұл топтамадағы келесі үш кітабы жарық көреді. Петрарка көбіне сұқбат тұрінде, сұрақ-жауап мәнерінде жазады. Біріншіден ақын қандай-да бір жан қызығушылығын, өнерді сезгеніндей, толық түсінушілікке жеткізуге тырысады. Екіншіден, Петрарканың <<сұқбаттары>> - классикалық көне көздің энциклопедиясы деуге болады. Ондағы сол кездегі тарихи деректер, әзіл әңгімелер, мақалдар кейде өзекті ойдан алшақтап, ығысып жатуы оқырмандарды таң қалдырмауы тиіс.

Дереккөздер

"Эстетика ренессанса", Мәскеу "Искусство"1981ж.