Араб теңізі

Арабия теңізі (араб.: بحر العرب‎, парсы: دریای عرب‎, урду: بحیرہ عرب‎, хинди अरब सागर, અરબ સાગર, अरबी समुद्र, ಅರಬ್ಬೀ ಸಮುದ್ರ, , ޢަރަބި ކަނޑު) — Үнді мұхитының солтүстік жағында Еуразия құрлығына сұғына еніп жатқан теңіз. Солтүстігінде Дживани, барысында Харун мүйістерімен, оңтүстігінде Адду топ аралымен, шығысында Лаккадив түбегімен шектеледі. Пәкістан, Үндістан, Иран, Оман, Йемен мемлекеттерінің шекараларымен астасқан.

Арабия теңізі
Гоадағы Колва жағалауы
Сипаттамасы
Ауданы	3 862 000 км²
Тереңдігі	5803 м
Орташа тереңдігі	3006 м
Орналасуы
15°55′10″ с. е. 63°54′22″ ш. б. / 15.9194° с. е. 63.9061° ш. б. / 15.9194; 63.9061 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 15°55′10″ с. е. 63°54′22″ ш. б. / 15.9194° с. е. 63.9061° ш. б. / 15.9194; 63.9061 ^(G) ^(O) ^(Я)
Арабия теңізі
Арабия теңізі Ортаққорда

Гидрографиясы

Аумағы 4592 мың км², орташа тереңдігі 3160 м, көлемі 14513 м³. Жағалаулары көбіне жазық, аз тілімденген. Ірі шығанақтары: Камбей, Кач, Масира, Саукира, Куриа-Муриа т.б. Ең үлкен аралдары: Сокатра, Масира, Абд-әл-Кури т.б. Теңізге құятын ірі өзендері: Инд, Нармада, Тапти, Махи, Дашт т.б. Теңіздің тереңдігі ортасына қарай арта түседі. Ең терең жері — Уитли шұңғымасы (5803 м). Ірі порттары: Бомбей (Үндістан), Карачи (Пәкістан), Окха (Үндістан), Аден (Йемен) т.б.

Климаты

Арабия теңізі жылы теңіздер қатарына жатады, өйткені ол бірін-бірі кезек алмастыратын үш климаттық белдеуде (тропиктік, субэкваторлық, экваторлық) орналасқан әрі муссон желдерінің өтінде жатыр. Қысқы муссондар солтүстік-шығыстан Арабия түбегінің жағалауымен және солтүстіктен теңіздің шығыс бөлігіне қарай соғады. Қаңтар айының орташа температурасы 200-260⁰С шамасында, шілде айының орташа температурасы 300⁰С. Жылдық жауын-шашынның мөлш. солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай (100-2000 мм) көбейеді. Теңіз суының тұздылығы Арабия және Үндістан жағалауында 35,5‰, солтүстік бөлігінде 36,5‰ болады. Теңіз бетінің булану мөлшері жоғары (2000 мм).

Теңіз байлығы, сауда қатынасы

Теңіз тіршілік дүниесіне өте бай. Онда дюгань, акула, сарданелла, майшабақ, тунец, семсер балық, рифті балық т.б. кездеседі. Арабия теңізінің әлемдік тауар айналымында, әсіресе жағалауында орналасқан мемлекеттердің сауда қатынасында атқаратын маңызы зор.

Дереккөздер

1. Arabian Sea, Encyclopædia Britannica
2. Аравийское море // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.