Квинт Гораций Флакк (лат: Quintus Horatius Flaccus; 8 желтоқсан Б. з. д. 65 жыл – 27 қараша Б. з. д. 8 жыл) — Август дәуірінің көрнекті ақыны, Вергилийдің кіші замандасы болды. Гораций – Римдік эстетика мен Римдік классиканың көшбасшысы
Гораций | |
лат. Horatius | |
Антон фон Вернер салған портрет | |
Туған кездегі есімі | Квинт Гораций Флакк |
---|---|
Туған күні | |
Туған жері | Веноза, Рим Республикасы |
Қайтыс болған күні | |
Қайтыс болған жері | |
Мансабы | Ақын, Сенатор, Сарбаз, |
Жанры | |
Шығармалардың тілі | |
Дебюті | "Поэзия өнері" |
Ортаққордағы санаты: Гораций |
Гораций б.з.д. 64 ж. Италияның оңтүстігінде, Венозияда дүниеге келген. Әкесі жай адам болып, кішкентай ғана қонысқа ие болған. Өз ұлына жақсы білім берген. Алдымен, Гораций Римде, мектепте оқыған, ал кейін Афиныға кетті. Онда Гораций грек поэзиясыман шұғылданған.
Горацийдің ақындығы
Гораций драма теориясына да ерекше көңіл бөлді. Оны әсіресе классикалық трагедия жанры қызықтырды. Ал поэзия, ақын ойынша, жеңіл-желпі өнер емес, поэзия – зерттеуді талап ететін, өзіндік заңдылықтары бар ұлы өнер. Ал б.з.б. 30 жылы сегіз сатирадан тұратын екінші кітабымен қатар «Эпод» атты кітабы дүниеге келді. «Эпод» кітабы 17 эподтан тұратын немесе ямбтық өлең жолдарынан тұрды. Кітапқа «эпод» деген атау оған енген өлеңдердің екі тармақтан түзілуіне байланысты берілді, екінші тармақ бірінші тармақтан қысқа болды. Горацийдің өзі мұны «ямбтар» деп атаған. Негізінен грек поэзиясы метрикалық өлең жүйесіне жатады. Гораций өз поэзиясына үлгі еткен ямб өлшемін оның алдында б.з.б. VІІ ғасырда өмір сүрген грек ақыны Архилох кеңінен пайдаланған болатын. Гораций сол Архилох лирикасына еліктеп, римдік тақырыптарға эподтар жазды, жаңа теориялар мен кейбір әдеби жанрларды сынап, сықаққа айналдырды. Жалпы, Гораций эподтарының мазмұнынан оның жоғары мәдениеті мен асқан білімділігі байқалады. Б.з.б. 33-31 жылдары Гораций кішігірім шаруа қожалығына ие болды.
Жаңа ауыл өмірі оның екінші эподты жазуына шабыт береді. Екінші эподында ақын өзінің аңғалдығымен, жанға жайлы тыныштығымен, еркін аңшылық өмірімен қала адамдарының қызығушылығын тудыратын ауыл тіршілігінің артықшылықтарын бейнелейді. Ақын ауыл өміріне деген жалаң қызығушылықты күлкіге айналдырып, оны көре, сезіне білу қажеттігін ескертеді. Ақын сонымен бірге, ел тыныштығын лайлатқан азаматтық соғыстарға қарсы болды. Ол Вергилий секілді «алтын ғасырдың» болатындығына сенбейді. Керісінше, барлық римдіктерді алыс, тыныш аралдарға қашып кетуге шақырады. Ақын ойынша, тек сонда ғана азат, бейбіт өмір бар. Кейбір эподтарында ақын рим өмірінің шынайы сипатын береді. Мысалы, төртінші эподында әскери трибунаны, оныншы эподында дарынсыз бірақ танымал ақын Мевийді күлкі етеді. Горацийдің эподындағы персонаждар қатары «кішкентай адамдармен» шектеледі. Сондықтан оның эподтары таза, шынайы дүниелер болды. Ол эподтар жазу барысында әр кезеңдердегі әдеби мұраларды еркін, шеберлікпен қолдана білді. Кейінгі жазған эподтарында Гораций Архилох лирикасынан да ары тереңдеп, күрделі мәселелерді қозғай білді. Гораций негізінде б.з.б. 30-жылдардан бастап лирикалық өлеңдер жаза бастаған. Оның алғашқы үш кітабы б.з.б. 23 жылдың екінші жартысында «Өлеңдер» деген атаумен жеке кітап болып жарыққа шықты. Бірақ, сол дәуірдің өзінде оны «ода» деп атай бастаған.
Гораций одалары эподтар мен сатираларынан жоғары стилімен ерекшеленеді. «Римдік одалар» атты еңбегінде Гораций Октавиан Августтың идеологиялық бағдарламасына өз көзқарасын білдіреді. «Римдік одалар» шығармасы жалпы мазмұны жағынан әкелер күнәлары, олардың азамат соғысы кезінде жіберген қателіктері жөнінде болды. Ал әйгілі 30 одасында Гораций өзіне ақын ретінде мәңгі өшпес ғұмыр тілейді. Ақынның бұл одасына кейінгі дәуірлерде еліктеген ақындар аз болған жоқ. Олардың қатарында еуропалық ақындармен қатар, атақты Пушкин мен Державинді де атауға болады. Шынайы классик ретінде ақын өзінің лирикалық образын ежелгі грек лирикасынан іздейді. Образ жасауда Анакреонт, Сапфа, Алкий секілді ақындарды өзіне үлгі тұтады. Бірақ ешқайсысының туындысын аударып пайдаланбай немесе бұрмаламай, өзі жазуға тырысқан. Гораций одаларының тақырыптары алуан түрлі. Атап айтқанда, махаббат, достық жайлы өлеңдер, құдайларға арналған гимндер және саяси мәселелерге ақын ерекше көңіл бөлген. Гораций кейде құдайларды мадақтап, оларға арнап гимндер жазумен де айналысқан. Көбіне тірі, жанды заттарға және адамзатқа арнап өлеңдер жазған талантты ақын жансыз заттарға аса үлкен мән бермеген. Көптеген өлеңдерінде Гораций сезімге жол береді. Өзгелердің көңілін аудару мақсатында ақын қаратпа сөздерді жиі қолданады. Гораций өлеңдерінің тағы бір ерекшелігі – ақын өз шығармалары арқылы бұқара халыққа ақыл-кеңес беріп отырған. Ол өз туындыларына махаббат пен шарап жайындағы тақырыптарды арқау етті. Оның махаббат жайлы өлеңдерінде махаббаттың қайғы-қасіреті жеңіл ирониямен сыналады.
Б.з.б. 39-38 жылдары Гораций алғашқы шығармаларын жазады. Бұл шығармалар әуелгіде латын тілінде жарық көріп, уақыт өте «Сатира» деген атпен жеке кітап болып шығады. Гораций сатираларында басқа ақын-жазушылармен салыстырғанда ешқандай кемсіту, сынап-мінеу болмады. Саясатты да Гораций өз сатираларына арқау етпейді. Оның бұл әдіс-тәсілдері Октавиан Августтың көңілінен шықты, сондықтан ол ақынды үнемі қолдап отырды. Гораций сатира саласында көп еңбектенді. Б.з.б. 30-жылдары оның 2 сатиралық жинағы жарыққа шығады. Біріншісі, шамамен б.з.б. 35-34 жылдары, ал екіншісі шамамен б.з.б. 30 жылы. Ақын өз сатираларын әңгімелесу (sermons) деп атаған. Гораций сатиралары диатриба (философиялық әңгімелесу) жанрына ұқсайды. Гораций диатрибалары автор мен белгілі бір адам арасындағы қарым-қатынас кезінде көрінеді. Ақын өз сатираларында жеке адамның бақыты мәселесіне де тоқталады. Ол арқылы оқырмандарына өмір даналығын түсіндірмекші болды. Бірінші кітаптың алғашқы сатирасында ақын байлық жинау үшін өзінің барлық қалауын шектеген сараң адамдарды сынға алады. Алтыншы сатирасында өзі үшін ең аяулы әрі жағымды идеал – әкесін, оның қарапайымдылығын әңгімелейді. Бесінші сатирасында Луцилий сияқты Меценат, Вергилий, Вариймен бірге Римнен Брундизиумға дейін жасаған саяхатын сипаттайды. Азаматтық соғыстардың аяқталуы мен жаңа, бақытты кезеңнің басталуының белгісі – «ғасырдың жаңаруы» мерекесі Римде б.з.б. 17 жылы салтанатты түрде тойланды. Атаулы мерекеге күшті дайындық жұмыстары жүргізілді. Жоспар бойынша бұл мерекеге Римнің барлық атақты адамдары қатысуға міндетті болды. Октавиан Август «мұндай мерекені әлем әлі көрген жоқ және көрмейді де» деп жар салды. Бекітілген жоспар бойынша мереке соңы гимнмен бітуі тиіс болатын. Бұл міндет Горацийға жүктеліп, ол өз міндетін абыроймен атқарып шықты. Гимннің басталуында ақын табиғат сұлулығын әсем тілмен суреттеп, одан рим халқының патриоттық сезімін оятуға тырысты. Гимн алғаш Аполлон Палатинскийдің храмында б.з.б. 17 жылдың 3 маусымында айтылды. Гимнді хор түрінде 27 жігіт пен 27 қыз орындап шықты. Сонымен бірге бұл ресми гимнде Гораций император Октавиан Август пен оның реформаларын дәріптеп, мақтап, Августтың атағын асқақтатады. Бұдан басқа да император Августты мадақтайтын өлеңдер жинағын – төрт ода кітабын шығарады. Осы кезден бастап Гораций елге атақты ақын ретінде таныла бастайды.
Ол үнемі басқа ақындарды грек ақындарынан үйренуге шақырады. Ақын ойынша, дарындылық еңбекқорлықпен ұштасып отыру керек. Гораций шығармашылығы рим әдебиетінің тарихында ерекше орын алады. Бірақ, оның атақ-даңқы Вергилий секілді шарықтап кеткен жоқ. Дегенмен оның поэзиясы жаңа заманның лирикасын орнатуда ерекше роль атқарды. Гораций – ой ақыны, белгілі бір образдың, қысқа және өткір сөздің шебері. Осындай қасиеттері ақын бойында жас кезінен-ақ дамып, жетіліп отырды, алайда, кей кезде бар ойын жинақтап, бүтін, тұтас сурет жасау қолынан келе бермейтін. Гораций бүтін сурет жасауға өзінің кейінгі шығармаларында қол жеткізді. Ерте ортағасыр кезеңінде Горацийдің рухани-философиялық тұрғыда жазылған шығармалары мен жолдауының ерекшеліктеріне, лирикасымен салыстырғанда сатира жанрындағы туындыларына көп көңіл бөлінді. Бірақ оған қарамастан, қайта өрлеу дәуірінде өмір сүрген итальяндық ақын Петрарка Горацийді эпикалық қана емес, лирикалық ақын ретінде де үлгі тұтып, бағалаған. Француз классицизмінің теоретигі Н.Буало Горацийді ұлы ұстаз деп танып, Аристотельмен қатар қояды. Антикалық әдебиет тарихын зерттеуші А.Ф.Лосев ақынға «Гораций – Римдік эстетика мен Римдік классиканың көшбасшысы. Филологиялық талғампаз адамдардың идеалы» деп жоғары баға береді. Гораций негізінен классик ақын болды. Оның шығармалары Рим мектептерінде оқытылып, оқушыларға көп тәлім-тәрбие берді. Заман өте келе Гораций шығармаларымен қоса, автордың өзіне, оның жеке тұлғасына деген қызығушылық та арта түсті. Ақынның орта есеппен алғанда 250-ге тарта туындысы біздің заманымызға дейін сақталып, бүгінгі күннің ұлы ескерткішіне айналып отыр. Горацийдің өлең өнерін мадақтаған “Ескерткіш” одасы соған дәлел. Горацийдің ақындық сырын ашқан “Поэзия ғылымы” еңбегін кейін классицизм теоретиктері пайдаланған. Гораций мұрасы Еуропа поэзиясының, әсіресе XVI – XVIII ғасырлардағы лирика жанрының қалыптасуында үлкен рөл атқарды.
Дереккөздер
- Античная литература. Анпеткова-Шарова Г.Г., Чекалова Е.И. Ленинград, 1981
- Радциг С.И. История древнегреческой литературы. Москва, 1969
- Людинина О.Е. Античная литература. Пропедевтика.
- Людинина О.Е. Античная литература. Пропедевтика.
- Радциг С.И. История древнегреческой литературы. Москва, 1969
- Античная литература. Анпеткова-Шарова Г.Г., Дуров В.С. Москва, 2004
- Тоқшылықова Г.Б. Антика әдебиетінің тарихы. Алматы, 2011.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kvint Goracij Flakk lat Quintus Horatius Flaccus 8 zheltoksan B z d 65 zhyl 27 karasha B z d 8 zhyl Avgust dәuirinin kornekti akyny Vergilijdin kishi zamandasy boldy Goracij Rimdik estetika men Rimdik klassikanyn koshbasshysyGoracijlat HoratiusAnton fon Verner salgan portretTugan kezdegi esimiKvint Goracij FlakkTugan kүni8 zheltoksan B z d 65 zhylTugan zheriVenoza Rim RespublikasyҚajtys bolgan kүni27 karasha B z d 8 zhylҚajtys bolgan zheriRim Rim imperiyasyMansabyAkyn Senator Sarbaz Skriba ezhelgi Rimdegi hatshy ZhanryLirika PoemaShygarmalardyn tiliLatyn tiliDebyuti Poeziya oneri Ortakkordagy sanaty Goracij Goracij b z d 64 zh Italiyanyn ontүstiginde Venoziyada dүniege kelgen Әkesi zhaj adam bolyp kishkentaj gana konyska ie bolgan Өz ulyna zhaksy bilim bergen Aldymen Goracij Rimde mektepte okygan al kejin Afinyga ketti Onda Goracij grek poeziyasyman shugyldangan Goracijdin akyndygySaturae 1577 Goracij drama teoriyasyna da erekshe konil boldi Ony әsirese klassikalyk tragediya zhanry kyzyktyrdy Al poeziya akyn ojynsha zhenil zhelpi oner emes poeziya zertteudi talap etetin ozindik zandylyktary bar uly oner Al b z b 30 zhyly segiz satiradan turatyn ekinshi kitabymen katar Epod atty kitaby dүniege keldi Epod kitaby 17 epodtan turatyn nemese yambtyk olen zholdarynan turdy Kitapka epod degen atau ogan engen olenderdin eki tarmaktan tүziluine bajlanysty berildi ekinshi tarmak birinshi tarmaktan kyska boldy Goracijdin ozi muny yambtar dep atagan Negizinen grek poeziyasy metrikalyk olen zhүjesine zhatady Goracij oz poeziyasyna үlgi etken yamb olshemin onyn aldynda b z b VII gasyrda omir sүrgen grek akyny Arhiloh keninen pajdalangan bolatyn Goracij sol Arhiloh lirikasyna eliktep rimdik takyryptarga epodtar zhazdy zhana teoriyalar men kejbir әdebi zhanrlardy synap sykakka ajnaldyrdy Zhalpy Goracij epodtarynyn mazmunynan onyn zhogary mәdenieti men askan bilimdiligi bajkalady B z b 33 31 zhyldary Goracij kishigirim sharua kozhalygyna ie boldy Zhana auyl omiri onyn ekinshi epodty zhazuyna shabyt beredi Ekinshi epodynda akyn ozinin angaldygymen zhanga zhajly tynyshtygymen erkin anshylyk omirimen kala adamdarynyn kyzygushylygyn tudyratyn auyl tirshiliginin artykshylyktaryn bejnelejdi Akyn auyl omirine degen zhalan kyzygushylykty kүlkige ajnaldyryp ony kore sezine bilu kazhettigin eskertedi Akyn sonymen birge el tynyshtygyn lajlatkan azamattyk sogystarga karsy boldy Ol Vergilij sekildi altyn gasyrdyn bolatyndygyna senbejdi Kerisinshe barlyk rimdikterdi alys tynysh araldarga kashyp ketuge shakyrady Akyn ojynsha tek sonda gana azat bejbit omir bar Kejbir epodtarynda akyn rim omirinin shynajy sipatyn beredi Mysaly tortinshi epodynda әskeri tribunany onynshy epodynda darynsyz birak tanymal akyn Mevijdi kүlki etedi Goracijdin epodyndagy personazhdar katary kishkentaj adamdarmen shekteledi Sondyktan onyn epodtary taza shynajy dүnieler boldy Ol epodtar zhazu barysynda әr kezenderdegi әdebi muralardy erkin sheberlikpen koldana bildi Kejingi zhazgan epodtarynda Goracij Arhiloh lirikasynan da ary terendep kүrdeli mәselelerdi kozgaj bildi Goracij negizinde b z b 30 zhyldardan bastap lirikalyk olender zhaza bastagan Onyn algashky үsh kitaby b z b 23 zhyldyn ekinshi zhartysynda Өlender degen ataumen zheke kitap bolyp zharykka shykty Birak sol dәuirdin ozinde ony oda dep ataj bastagan Goracij odalary epodtar men satiralarynan zhogary stilimen erekshelenedi Rimdik odalar atty enbeginde Goracij Oktavian Avgusttyn ideologiyalyk bagdarlamasyna oz kozkarasyn bildiredi Rimdik odalar shygarmasy zhalpy mazmuny zhagynan әkeler kүnәlary olardyn azamat sogysy kezinde zhibergen katelikteri zhoninde boldy Al әjgili 30 odasynda Goracij ozine akyn retinde mәngi oshpes gumyr tilejdi Akynnyn bul odasyna kejingi dәuirlerde eliktegen akyndar az bolgan zhok Olardyn katarynda europalyk akyndarmen katar atakty Pushkin men Derzhavindi de atauga bolady Shynajy klassik retinde akyn ozinin lirikalyk obrazyn ezhelgi grek lirikasynan izdejdi Obraz zhasauda Anakreont Sapfa Alkij sekildi akyndardy ozine үlgi tutady Birak eshkajsysynyn tuyndysyn audaryp pajdalanbaj nemese burmalamaj ozi zhazuga tyryskan Goracij odalarynyn takyryptary aluan tүrli Atap ajtkanda mahabbat dostyk zhajly olender kudajlarga arnalgan gimnder zhәne sayasi mәselelerge akyn erekshe konil bolgen Goracij kejde kudajlardy madaktap olarga arnap gimnder zhazumen de ajnalyskan Kobine tiri zhandy zattarga zhәne adamzatka arnap olender zhazgan talantty akyn zhansyz zattarga asa үlken mәn bermegen Koptegen olenderinde Goracij sezimge zhol beredi Өzgelerdin konilin audaru maksatynda akyn karatpa sozderdi zhii koldanady Goracij olenderinin tagy bir ereksheligi akyn oz shygarmalary arkyly bukara halykka akyl kenes berip otyrgan Ol oz tuyndylaryna mahabbat pen sharap zhajyndagy takyryptardy arkau etti Onyn mahabbat zhajly olenderinde mahabbattyn kajgy kasireti zhenil ironiyamen synalady B z b 39 38 zhyldary Goracij algashky shygarmalaryn zhazady Bul shygarmalar әuelgide latyn tilinde zharyk korip uakyt ote Satira degen atpen zheke kitap bolyp shygady Goracij satiralarynda baska akyn zhazushylarmen salystyrganda eshkandaj kemsitu synap mineu bolmady Sayasatty da Goracij oz satiralaryna arkau etpejdi Onyn bul әdis tәsilderi Oktavian Avgusttyn konilinen shykty sondyktan ol akyndy үnemi koldap otyrdy Goracij satira salasynda kop enbektendi B z b 30 zhyldary onyn 2 satiralyk zhinagy zharykka shygady Birinshisi shamamen b z b 35 34 zhyldary al ekinshisi shamamen b z b 30 zhyly Akyn oz satiralaryn әngimelesu sermons dep atagan Goracij satiralary diatriba filosofiyalyk әngimelesu zhanryna uksajdy Goracij diatribalary avtor men belgili bir adam arasyndagy karym katynas kezinde korinedi Akyn oz satiralarynda zheke adamnyn bakyty mәselesine de toktalady Ol arkyly okyrmandaryna omir danalygyn tүsindirmekshi boldy Birinshi kitaptyn algashky satirasynda akyn bajlyk zhinau үshin ozinin barlyk kalauyn shektegen saran adamdardy synga alady Altynshy satirasynda ozi үshin en ayauly әri zhagymdy ideal әkesin onyn karapajymdylygyn әngimelejdi Besinshi satirasynda Lucilij siyakty Mecenat Vergilij Varijmen birge Rimnen Brundiziumga dejin zhasagan sayahatyn sipattajdy Azamattyk sogystardyn ayaktaluy men zhana bakytty kezennin bastaluynyn belgisi gasyrdyn zhanaruy merekesi Rimde b z b 17 zhyly saltanatty tүrde tojlandy Atauly merekege kүshti dajyndyk zhumystary zhүrgizildi Zhospar bojynsha bul merekege Rimnin barlyk atakty adamdary katysuga mindetti boldy Oktavian Avgust mundaj merekeni әlem әli korgen zhok zhәne kormejdi de dep zhar saldy Bekitilgen zhospar bojynsha mereke sony gimnmen bitui tiis bolatyn Bul mindet Goracijga zhүktelip ol oz mindetin abyrojmen atkaryp shykty Gimnnin bastaluynda akyn tabigat sululygyn әsem tilmen surettep odan rim halkynyn patriottyk sezimin oyatuga tyrysty Gimn algash Apollon Palatinskijdin hramynda b z b 17 zhyldyn 3 mausymynda ajtyldy Gimndi hor tүrinde 27 zhigit pen 27 kyz oryndap shykty Sonymen birge bul resmi gimnde Goracij imperator Oktavian Avgust pen onyn reformalaryn dәriptep maktap Avgusttyn atagyn askaktatady Budan baska da imperator Avgustty madaktajtyn olender zhinagyn tort oda kitabyn shygarady Osy kezden bastap Goracij elge atakty akyn retinde tanyla bastajdy Ol үnemi baska akyndardy grek akyndarynan үjrenuge shakyrady Akyn ojynsha daryndylyk enbekkorlykpen ushtasyp otyru kerek Goracij shygarmashylygy rim әdebietinin tarihynda erekshe oryn alady Birak onyn atak danky Vergilij sekildi sharyktap ketken zhok Degenmen onyn poeziyasy zhana zamannyn lirikasyn ornatuda erekshe rol atkardy Goracij oj akyny belgili bir obrazdyn kyska zhәne otkir sozdin sheberi Osyndaj kasietteri akyn bojynda zhas kezinen ak damyp zhetilip otyrdy alajda kej kezde bar ojyn zhinaktap bүtin tutas suret zhasau kolynan kele bermejtin Goracij bүtin suret zhasauga ozinin kejingi shygarmalarynda kol zhetkizdi Erte ortagasyr kezeninde Goracijdin ruhani filosofiyalyk turgyda zhazylgan shygarmalary men zholdauynyn erekshelikterine lirikasymen salystyrganda satira zhanryndagy tuyndylaryna kop konil bolindi Birak ogan karamastan kajta orleu dәuirinde omir sүrgen italyandyk akyn Petrarka Goracijdi epikalyk kana emes lirikalyk akyn retinde de үlgi tutyp bagalagan Francuz klassicizminin teoretigi N Bualo Goracijdi uly ustaz dep tanyp Aristotelmen katar koyady Antikalyk әdebiet tarihyn zertteushi A F Losev akynga Goracij Rimdik estetika men Rimdik klassikanyn koshbasshysy Filologiyalyk talgampaz adamdardyn idealy dep zhogary baga beredi Goracij negizinen klassik akyn boldy Onyn shygarmalary Rim mektepterinde okytylyp okushylarga kop tәlim tәrbie berdi Zaman ote kele Goracij shygarmalarymen kosa avtordyn ozine onyn zheke tulgasyna degen kyzygushylyk ta arta tүsti Akynnyn orta eseppen alganda 250 ge tarta tuyndysy bizdin zamanymyzga dejin saktalyp bүgingi kүnnin uly eskertkishine ajnalyp otyr Goracijdin olen onerin madaktagan Eskertkish odasy sogan dәlel Goracijdin akyndyk syryn ashkan Poeziya gylymy enbegin kejin klassicizm teoretikteri pajdalangan Goracij murasy Europa poeziyasynyn әsirese XVI XVIII gasyrlardagy lirika zhanrynyn kalyptasuynda үlken rol atkardy DerekkozderAntichnaya literatura Anpetkova Sharova G G Chekalova E I Leningrad 1981 Radcig S I Istoriya drevnegrecheskoj literatury Moskva 1969 Lyudinina O E Antichnaya literatura Propedevtika Lyudinina O E Antichnaya literatura Propedevtika Radcig S I Istoriya drevnegrecheskoj literatury Moskva 1969 Antichnaya literatura Anpetkova Sharova G G Durov V S Moskva 2004 Tokshylykova G B Antika әdebietinin tarihy Almaty 2011